Morgunblaðið - 03.12.2007, Side 15

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 3. DESEMBER 2007 15
SAUTJÁNDINN er fyrsta verk Lóu Pind
Aldísardóttur. Höfundur segir ekki til um
hvenær sagan á sér stað en lesandinn getur
gert sér þriðja áratug 21. aldar í hugarlund
út frá vísbendingum. Sautjándinn er nútíma-
leg saga þar sem tilraun er gerð til að kanna
vináttu í ljósi svika og hugrekkis.
Höfundur lyftir bendingum í nútímanum
um eftirlitssamfélag framtíðarinnar: Her-
lögregla hefur leyst gömlu góðu lögguna af
hólmi, framkvæmdavaldið virðir ekki lýðræð-
ið, alþjóðafyrirtæki hafa náð tökum á sam-
félaginu, nágrannanjósnir eru viðhafðar og
mótmælendahreyfingar starfa leynilega.
Þessi framtíðarsýn speglast bæði í ráðstjórn-
arríkjum 20. aldar og bókmenntum um ógn-
vænleg framtíðarríki.
Rammi sögunnar er brostið íslenskt fram-
tíðarland. Aðalpersónur bókarinnar eru fjór-
ar vinkonur um fertugt. Ylfa lögfræðingur
segir söguna, Linda Dögg er
þýðandi og deildarstjóri í bóka-
búð, Hlaðgerður kvikmynda-
rgerðarkona og Ragnhildur for-
stjóri
alþjóðasnyrtivörufyrirtækis.
Sagan gerist á fjórum mánuðum
á Íslandi, í Frakklandi og í sól-
arlandaferð.
Lóa þræðir mánuðina og lýsir
lífi og starfi vinkvennanna og
ber þar helst á Ylfu sem á fjög-
ur börn og er hamingjusamlega
gift Magnúsi, fyrrv. myndlistar-
manni. Ylfa var hugsjónamann-
eskja en segja má að samfélagið
hafi gengið af flestum hennar
hugsjónum dauðum. Þó blundar mótmæland-
inn enn í Ylfu og hún grípur þau tækifæri
sem gefast til að sporna með veikum mætti
við firringunni.
Lesendur fylgjast með því hvernig Ylfu
gengur að rækta hugsjónir sínar. Ragnhildur
er hins vegar gallhörð í viðskiptum og vílar
ekki fyrir sér að brjóta nokkrar siðalegur.
Hlaðgerður er lykilpersóna sem getur brugð-
ist til beggja vona. Linda Dögg er borgari
sem truflar fáa. Sagan fjallar
um vináttu þeirra, markmið og
svik. Einnig má nefna að sam-
band mæðgna ber nokkuð á
góma. Loks fléttast inn í söguna
feikilegur áhugi á fatnaði og
tísku sem sennilega er tákn-
rænn fyrir neyslusamfélagið.
Ylfa er stödd í fataverslun:
„Agndofa yfir öllu dýrindinu,
hefði ég áreiðanlega misst af
fundinum ef afgreiðslu- konan
hefði ekki lært sölumennskuna
af ömmu sinni. Hnellin, með
svart hár blásið að hætti Sú Ell-
en, elti hún mig um alla búðina,
þreif niður jakka og trefla og
endurtók í sífellu „100% ekta, 100%“.“ (246).
Stíll Lóu er léttur og sagan rennur ágæt-
lega áfram. Höfundur hefði þó gjarnan mátt
vera grimmari gagnvart lokahandritinu. Hér
og þar mætti e.t.v. fella ytri upplýsingar út
(bls. 153–157 og 197–206) og nota fremur
rýmið til að dýpka persónur bókarinnar og
skerpa sjónarhornið.
Vinátta og brostnar hugsjónir
BÆKUR
Skáldsaga
Eftir Lóu Pind Aldísardóttur.
Salka 2007 – 323
Sautjándinn
Gunnar Hersveinn
Lóa Pind Aldísardóttir
TÓNLIST
Háskólabíó
Sinfóníutónleikar,
fimmtudaginn 29. nóvember.
 Verk eftir Igor Stravinskí og Thomas
Adès. Sinfóníuhljómsveit Íslands lék
undir stjórn Thomas Adès. Einleikarar:
Carolin Widmann, fiðla, og Hamrahlíð-
arkórar.
GESTIR sinfóníutónleika sl.
fimmtudags voru eflaust flestir
komnir annað hvort til að hlýða á
Hamrahlíðarkórana, Sálmasin-
fóníu Stravinskís ellegar forvitn-
ast um hinn umtalaða tónlistar-
mann, Thomas Adès. Yfirþyrm-
andi lof á Adès og tónsmíðar hans
hefur valdið mjög skiptum skoð-
unum meðal tónlistarmanna og
gagnrýnenda, en dæmi sérhver
fyrir sig, enda getur tíminn einn
sigtað stórvirkin frá miðjumoðinu.
Adès er jafnan virkur sem hljóm-
sveitarstjóri, tónskáld og píanó-
leikari, en slík samsetning er æ
sjaldgæfari nú til dags þegar sér-
hæfingin er fyrir öllu.
Tónleikarnir hófust á Scherzo
fantastique, op. 3, eftir Stravinskí,
sem aldrei hefur verið flutt hér á
landi áður. Flutningurinn væri
ekki í frásögur færandi nema fyr-
ir þær sakir að Adès náði að stilla
hljómsveitina saman með ágæt-
um. Fiðlukonsert sjálfs hljóm-
sveitarstjórans, sem fylgdi í kjöl-
farið, samanstóð af þremur
köflum, án upphafs eða enda, þar
sem þungamiðja verksins vannst í
miðkaflanum.
Áhugaleysi hljóðfæraleikara
hefur e.t.v. haldist í hendur við
bagalegan hljómburð Háskóla-
bíósins, því varla er hægt að tala
um áhrifaríkan flutning fyrir hlé,
hvorki hjá hljómsveit né einleik-
ara.
Brá mjög til betri vegar eftir
hléið, þegar eitt frægasta verk
Adès til þessa, Asyla, var frum-
flutt hér á landi, tíu árum eftir
sköpun þess. Verkið er nánast
samfellt, án óþarfa ræsking-
arpása og frá upphafi festust
hlustendur í magnþrungnum vef
þar sem slagverksdeildin fór mik-
inn og ginnti menn í rænulítið
ástand. Í hinum fræga þriðja
kafla, Ecstasio, hvarf náladofinn
og við tók hrynfastur æsingur,
geðshræring og sindrandi sjáöld-
ur. Sinfóníuhljómsveitin lék af
miklum móð og naumast hægt að
ætlast til meira eftir örvænting-
arfullt Es-mollið, öskrið í lokin.
Eftir talsvert rót stigu Hamra-
hlíðarkórar á svið ásamt óhefð-
bundnum hljóðfærahópi. Ljúft
var að sjá ferskan og agaðan ung-
mennahópinn og enn ánægjulegra
var að heyra kristaltæra innkomu
hans í fyrsta kafla Sálmasinfóníu
Stravinskís. Framburður kórsins
á latneskum texta Davíðssálma
var jafnframt svo skýr að óþarfi
var að glugga í söngtexta efnis-
skrár, ekki nema til að athuga ein-
staka þýðingar.
Eins og fram kom í upplýs-
ingahlaðinni efnisskránni vildi
sjálft tónskáldið helst láta barna-
kór syngja efstu raddirnar. Hann
hefði örugglega ekki orðið fyrir
vonbrigðum þetta kvöld þar sem
varla er hægt að finna bjartari eða
tærari raddir en þær sem Hamra-
hlíðarkórinn hefur upp á að bjóða.
Í þriðja hluta verksins varð
háðskur nýklassískur stíll tón-
skáldsins skýr sem aldrei fyrr.
Hjakkað var á orðunum uns eftir
stóðu hljóðin ein, enda tónlistin
allt sem þarf, þ.e. ef hún hefur
yfirhöfuð nokkuð að segja.
Alexandra Kjeld
Eftirminnilegt algleymi
Morgunblaðið/Sverrir
Thomas Adés Eitt vinsælasta og eftirsóttasta tónskáld heims.
BÆKUR
Ævisaga
Postulín
Eftir Freyju Haraldsdóttur og Ölmu Guðmundsdóttur.
Salka 2007 – 246 bls.
„ÞAÐ eru forréttindi að lifa með fötlun,“ er
ögrandi fullyrðing sem Freyja Haraldsdóttir
setur fram í bókinni Postulín sem hún skrifar
með vinkonu sinni Ölmu Guðmundsdóttur.
Fullyrðingin hljómar glannalega enda efaðist
Freyja sjálf um hana. Og þó – oft felur sann-
leikurinn sig í því sem sýnist vera öfugmæli.
Fullyrðingin er hugarhögg því hún kemur róti
á hefðbundnar skoðanir – en reynist rétt
vegna þess að Freyja hafði tekið ákvörðun um
að vera hamingjusöm og hún vill einnig hjálpa
öðrum til að sjá leiðina til hamingjunnar.
Sársaukinn hefur verið skuggi Freyju frá
fæðingu því hún fæddist með genagalla (OI)
sem veldur því að bein hennar eru svo við-
kvæm að þau geta hrokkið í sundur af litlu til-
efni. „Ég var sú eina á Íslandi með OI á svo al- Gunnar Hersveinn
Nútímahetja sem brýtur staðalmyndir
varlegu stigi og því var engin reynsla af
tilfellum eins og mínu.“ (48).
Flestir gera tilraun til að feta vænlega slóð í
lífinu til að höndla hina eftirsóknarverðu ham-
ingju en slóð Freyju kostaði strit, puð og púl.
„… upp á hvern einasta dag legg ég mig fram
um það verkefni. Suma daga er það leikur einn
og gengur eins og í sögu, en aðra daga þarf ég
að beita öllu mínu hugarafli til að skrika ekki
fótur og detta ofan í holuna.“ (235).
Bókin Postulín á erindi til allra sem leita
hamingjunnar því hún er vitnisburður um ein-
stakling og fjölskyldu sem tekst með einstök-
um hætti að sigrast á mótlæti. „Ég er mann-
eskja, ekki bara fötlun,“ segir Freyja og bendir
fólki um leið á skylduna að gera ávallt grein-
armun á persónum og þáttum sem valda mis-
munun.
Freyja er góð fyrirmynd og því er áhugavert
að kanna hver hennar fyrirmynd er, fyrir utan
fjölskyldumeðlimi. Það er Martin Luther King
Jr. og eiginleikarnir sem hann stóð fyrir: Stað-
festa, fórnfýsi, hugrekki og réttlæti. Draumur
Freyju er samfélag á mismununar. Sjálf gerði
það sem hún átti ekki að geta og tókst að sigr-
ast á fordómum allt um kring. Hún þorði að
eiga sér drauma og nýta fötlun sína öðrum til
góðs. Þess vegna er fötlun forréttindi. Freyja
er óvænt hetja á skjön við hefðina. „Ég fæddist
inn í heim sem gerir engan veginn ráð fyrir
mér …“ segir Freyja sem brýtur glansmyndir
og verður hamingjusöm með því að taka að sér
þýðingarmikið hlutverk í samfélaginu.
Alma Guðmundsdóttir Freyja Halldórsdóttir
TÓNLIST
Geisladiskur
Icelandic folk songs
 Tíu íslenzk þjóðlög. Mór (Þórhildur Örlygsdóttir
söngur, Kristján Edelstein rafgítar, Stefán Daði Ing-
ólfsson rafbassi og Halldór Gunnlaugur Hauksson
trommur). Lengd: 50:00. Pólarfónía Classics PFCD
05.07.013-1, 2007.
ÍSLENZKU þjóðlögin lágu furðulengi í
gleymsku á 20. öld. E.t.v. minntu þau, líkt og
kvæðamennskan, afa og ömmu fullmikið á sult
og seyru fyrri tíma, enda var lögunum varla
sinnt nema í kórútsetningum tónskálda fram að
vestrænni þjóðlagabylgju 7. áratugar. Sú hófst
hér með Savanna-
tríóinu en tórði að-
eins í 15 ár. Lágu
þjóðlögin síðan
óbætt hjá garði að
kalla þar til djass-
arar – og ungu tón-
skáldin á Sum-
arhátíð í Skálholti
–gáfu þeim aftur
gaum um síðustu
aldamót.
Um rokkút-
færslu þekki ég að-
eins eitt vel heppn-
að dæmi – plötur
Hins íslenzka
Þursaflokks frá um 1980. En kannski heppnuðst
þær of vel, úr því ekkert sambærilegt fylgdi í
kjölfarið. Íslenzka „etnó“-rokksagan reyndist
því aðeins leiftur um nótt – skært en stutt.
Eða hugsanlega þar til nú, ef líta má á stíl
Mó-kvartettsins sem e.k. blöndu af mjúku rokki
og djassi. Hverri kynslóð ætti að vera jafn-
eðlilegt að nálgast þjóðlagaarf sinn upp á nýtt
og að endurrita sína sögu. Því er ekkert við það
að athuga þótt efnistökin séu gjörólík aðferð
Þursa fyrir 30 árum. Né heldur þótt undirrit-
aður sé e.t.v. of gamall til að kunna að meta nú-
tízkufyrirbrigði eins og kyrrstæða mókhyggju
sem vottar fyrir hér og þar með langheldum
sama hljómi, hvað þá fjarveru snarpra takt-
skipta með hverjum Þursar rifu hressilega upp
þreskivélrænt samtímarokkið.
Hér er meira lagt upp úr kyrrlátri fágun en
krafti, en oft af athygliverðri lipurð, ekki sízt í
gítarvinnu Edelsteins. Einnig má hrósa grúpp-
unni fyrir frjálslega, jafnvel frumlega, nálgun
innan síns stílramma. Raddfærslutilþrifum er
haldið í lágmarki og einfaldleikinn látinn njóta
sín í staðinn.
Erfiðara þótti mér hins vegar að fallast á lofs-
orð umslagsritara um „kyngimagnaðar [sic] út-
setningar“. „Smekklegar“ væri nær sanni. Enn-
fremur hefði mátt gæta aðeins meiri fjölbreytni
í hraðavali. Og söngurinn, þótt tandurhreinn sé
og innlifaður, varð í mínum eyrum frekar ein-
hæfur til lengdar fyrir jafnmjóslegna rödd.
Ríkarður Ö. Pálsson
Dúnmjúkur
Mór
Þórhildur Örlygsdóttir
ÉG HEF alltaf haft dálæti á sönglögum Árna
Björnssonar tónskálds (1905–1995). Lögin eru
svo óheft og frjáls, tónlistin flæðir áfram eins og
rennandi vatn. Laglínurnar eru innblásnar og
blæbrigðin sem hljómarnir
hans skapa eru mergjuð, án
þess að um nokkra tilgerð sé
að ræða
Tvöfaldur geisladiskur
sem ber nafnið Horfinn dag-
ur og er helgaður minningu
Árna, er því kærkomin viðbót í tónlistarflóruna.
Þar er að finna kórverk, einsöngslög og
kammerverk, meira að segja píanósónötu. Són-
atan er reyndar með sístu tónsmíðunum, enda
um æskuverk að ræða, en er engu að síður
mikilvæg heimild um feril tónskáldsins. Söng-
lögin og kórverkin eru hins vegar hreinustu
perlur, og sum kammerverkanna eru það líka.
Ýmsir flytjendur koma við sögu og skila þeir
allir hlutverkum sínum með miklum sóma. Og
hönnun kápunnar er vönduð með greinargóðum
upplýsingum um æviferil Árna út frá ýmsum
sjónarmiðum. Fyrir alla sem áhuga hafa á tón-
list Árna er þessi útgáfa skyldueign.
Fögur sönglög
TÓNLIST
Geisladiskur
Ýmsir flytjendur.
Horfinn dagur Árni Björnsson Aldarminning
 Jónas Sen
♦♦♦