Morgunblaðið - 06.12.2007, Page 8

8 FIMMTUDAGUR 6. DESEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
STEFÁN Jón
Hafstein verður
næsti umdæm-
isstjóri Þróun-
arsamvinnu-
stofnunar
Íslands í Malaví.
Hann tekur inn-
an skamms við
starfinu af
Skafta Jónssyni,
sem snýr heim
eftir ársdvöl. Stefán Jón hefur á
þessu ári verið verkefnastjóri ÞSSÍ
í Namibíu.
Af sex samstarfslöndum Þróun-
arsamvinnustofnunar eru umsvifin
mest í Malaví en fjórðungur af fjár-
magni ÞSSÍ á síðasta fór til verk-
efna í þessa fátæka Afríkuríki.
Umdæmis-
stjóri í Malaví
Stefán Jón
Hafstein
SÝNINGIN Náttúran og orkan var
nýlega opnuð í Sesseljuhúsi, um-
hverfissetri á Sólheimum. Sýningin
er samstarfsverkefni Sesseljuhúss
og Grunnskólans Ljósuborgar.
Nemendur í Ljósuborg hafa unnið
með þemað Náttúran og orkan í
haust. Yngstu börnin unnu m.a.
með hringrásarferla, bæði vatns og
lífvera, en þau eldri með náttúruna
og landafræði. Nemendur 7. bekkj-
ar unnu með vatnsorku og reistu
eigin vatnsaflsvirkjun.
Á sýningunni er auk þess er að
finna listaverk eftir nemendur og
blöðrubáta sem hægt er að láta
sigla. Sýningin verður opin frá 13-
17 alla daga fram til 16. desember
og er enginn aðgangseyrir. Að-
ventudagar Sólheima standa nú
yfir og ýmislegt annað í boð, sjá
www.solheimar.is.
Náttúran í
Sesseljuhúsi
TÖLUVERÐ aukning er hjá prent-
smiðjunni Odda í bókaframleiðslu
fyrir þessi jól. Titlum fjölgar um 9%
milli ára og eintökum um 13%. Alls
hafa 127 aðilar látið prenta bækur
hjá Odda á þessu ári miðað við 118 í
fyrra. Enn á þó eftir að bætast við
því von er á nýjum prentunum fram
í miðjan desember. Um 70% inn-
lendrar bókaframleiðslu fara fram
hjá Odda og því er þessi aukning
skýrt dæmi um gróskuna í íslenskri
bókaútgáfu.
Fleiri jólabækur
HALDIÐ verður upp á 25 ára af-
mæli Kvennaathvarfsins, í dag,
fimmtudag, en það var opnað og
tók á móti fyrstu dvalarkonunni 6.
desember 1982. Dagurinn verður
tileinkaður konunum sem komið
hafa í Kvennaathvarfið og þeim til
heiðurs verður haldin afmælisgleði
í Tjarnarsal Ráðhúss Reykjavíkur
kl. 17-19.
Afmælisgleðin verður sigurhátíð,
ljósi verður varpað á lífið í athvarf-
inu með minningarbrotum starfs-
kvenna og dvalarkvenna, segir í
fréttatilkynningu. Einnig verða
ávörp og tónlist sem og ljósmynda-
sýningin Kraftakonur sem sam-
anstendur af 2.886 myndum af kon-
um sem vilja senda kveðju þeim
2.886 kraftakonum sem dvalið hafa
í athvarfinu frá opnun þess. Að-
gangur er ókeypis og öllum opinn.
Kraftakonur
ÞVÍ hefur með réttu verið haldið fram að í ís-
lenskum rétti hafi verið búið við víðtækari og rót-
grónari einkaeignarréttarleg viðhorf en víða í V-
Evrópulöndum, sagði Karl Axelsson hrl. í fram-
sögu sinni á málþingi Rannsóknamiðstöðvar um
samfélags- og efnahagsmál á þriðjudag. Umfjöll-
unarefnið var eignarréttur á auðlindum í jörðu. Í
eignarráðum á fasteign felst heimild til að hag-
nýta þær auðlindir sem þar er að finna og ráðstafa
þeim með sama hætti og fylgir eignarráðum
endranær, sagði Karl. „Þessi auðlindanýting nýt-
ur verndar eignarréttarákvæðis stjórnarskrár og
verður ekki skert bótalaust,“ sagði Karl. „Þetta
segir þó ekki nema hálfa söguna, því þrátt fyrir
ríka vernd einkaeignarréttarins hefur löggjafinn
mikið rými til að setja nýtingu náttúruauðlinda í
eignarlöndum margvíslegar skorður. Þessar
skorður lúta ekki bara að nýtingunni sem slíkri og
þýðingu hennar heldur að annars konar takmörk-
unum á heimildum til aðskilnaðar náttúruauðlinda
frá einstökum fasteignum.“
Karl sagði margt hafa gerst á þeim tæpa áratug
frá því auðlindalög voru sett – og blikur væru á
lofti. Gloppur væru í auðlindalögum sem fælu það
í sér að ekki væru fyrir hendi gegnsæjar efnis-
reglur um hvernig iðnaðarráðherra ætti að velja á
milli þeirra mörgu orkufyrirtækja sem væru jafn-
hendis komin á sama auðlindakostinn. Þá hefði
gildistöku nýrra vatnalaga verið frestað og enn-
fremur nefndi Karl hugmyndir af pólitíska sviðinu
um þörfina á því að einkaleyfastarfsemi hvað
varðar orkudreifingu ætti að vera í samfélagslegri
eigu og eftir atvikum náttúruauðlindir líka.
„Við erum að upplifa afar spennandi tíma þar
sem áfram verður tekist á við grundvallarspurn-
ingar, bæði varðandi auðlindanýtingu og vernd-
un,“ sagði hann. Þá nefndi hann hið sígilda álita-
efni um eignarhald þar sem víglínur hefðu verið
að færast til síðustu 100 árin. „Með þeim hug-
myndum sem nú eru að koma fram, um að sam-
félagslegt eignarhald verði tryggt á ákveðnum
orkugeirum, náttúruauðlindum og öðru, þá velti
ég því upp hvort við séum að upplifa einhvers kon-
ar viðspyrnu við þróun frekari markaðsvæðingar
sem við höfum horft upp á árin á undan,“ sagði
hann.
Af hverju vill fólkið opinbert eignarhald?
Ragnar Árnason, prófessor í hagfræði við HÍ,
sem var annar framsögumaður, velti því fyrir sér
hvað gæti legið að baki því að fólk virtist kjósa að
orkulindir væru í félagslegri eign. Í fyrsta lagi
gætu þessir aðilar viljað fá hlutdeild í væntanlegri
hagnaðarnýtingu, í öðru lagi gætu þeir viljað
tryggja áhrif á gang mála og í þriðja lagi gætu
þeir viljað tryggja umsvif og atvinnu á sínu svæði.
„Hvernig getum við mætt þessum óskum ef þær
eru fyrir hendi, án ríkisrekstrar og þar með
skertrar hagkvæmni?“ spurði Ragnar og benti á
möguleikann á stofnun hlutafélaga um eignir sem
hið opinbera hefði á sinni forsjá en gæti með auð-
veldum hætti verið í einkaeign. Þetta gæti átt við
um flestar jarðrænar auðlindir. Hugmyndin væri
að stofna hlutafélag sem rekið yrði í skamman
tíma og innan fárra ára yrði borgurunum afhent
hlutabréfin í félaginu. „Þar með eru einstakling-
arnir sjálfir, sem búa á þessu svæði, komnir með
þessar eignir í sínar hendur.“ Ávinningurinn væri
sá að allir fengju hlutdeild í hagnaðinum og allir
fengju sanngjörn áhrif á gang mála. „Hvað þetta
snertir þá snýst dæmið ekki lengur um það að
koma ár sinni fyrir borð hjá stjórnmálamönnun-
um, heldur það að greiða raunverulega atkvæði
um það hvort starfsemin heldur áfram á svæðinu
og taka á sig kostnaðinn ef hann kynni að vera til
staðar. Hér fylgir ábyrgð völdum og menn upp-
skera eins og þeir sá. Þeir geta ekki fengið það
sem þeir vilja án þess að borga kostnaðinn sem
hugsanlega leggst á aðra í samfélaginu. Þessi
lausn á vel við um margar auðlindir sem nú eru í
ríkisforsjá t.d. flestar náttúruauðlindir í jörðu,
flestallt land sem nú er kallað þjóðlendur, flestöll
vatnsföll sem eru í ríkiseign, ýmsa ferðamanna-
staði í ríkiseign sem eru að skemmast vegna of
mikils ágangs, og fjölmarga villta dýrastofna og
þannig mætti lengi telja. Það virðast ekki vera
nein skynsamleg rök gegn þessari lausn nema ef
vera skyldi hagsmunir stjórnmálamanna.“
Mikið rými til að setja auð-
lindanýtingunni skorður
Morgunblaðið/Ómar
Auðlindir Þorsteinn Pálsson, Hrafn Bragason og Össur Skarphéðinsson voru meðal þinggesta.
Í HNOTSKURN
»Þorsteinn Pálsson, ritstjóri Fréttablaðs-ins, sagði í pallborði á málþingi RSE að
jafnvel þótt þjóðin myndi hagnast af Kára-
hnjúkavirkjun, hefði verið gengið of langt í
eignarnámsheimildum vegna byggingar virkj-
unarinnar. Slíkt væri réttlætanlegt við verk-
efni á borð við að lýsa bæi í sveitum eða leggja
vegi í almannahagsmunaskyni en ekki gegndi
alveg sama máli um Kárahnjúkavirkjun.
»Sigurður Líndal lagaprófessor við Háskól-ann á Bifröst lýsti þeirri skoðun að eign-
arnám væri réttlætanlegt við vissar aðstæður,
en hvert tilvik yrði að meta sérstaklega.