Fréttablaðið - 11.04.2009, Blaðsíða 16

16 11. apríl 2009 LAUGARDAGUR
Þ
egar ég las bókina fann
ég fyrir ástríðu sem ég
hafði ekki fundið fyrir
lengi. Eitthvað kveikti
í mér og ég hafði sam-
band við Andra og sagðist
langa að gera eitthvað meira úr þessu
með honum,“ segir Sigurður Gísli um
upphaf samstarfsins við Andra Snæ
Magnason, höfund Draumalandsins.
„Það spilaði líka inn í að mér mis-
býður hvernig keyrt er yfir alla sem
tala fyrir náttúrunni. Þeir eru spurðir
hvort þeir ætli bara að lifa á fjallagrös-
um og hvort þeir séu á móti atvinnu.
Um leið er ekki tekið neitt mark á
þeim. Mér finnst þetta óþægilegt því
ég vil geta sett fram mína skoðun og
aðrir eiga að geta sett fram sínar skoð-
anir og svo á fólk að geta rætt saman.
Talað sig að niðurstöðu.“
Leikurinn er líka ójafn, að mati Sig-
urðar Gísla. Einstaklingar berjast fyrir
náttúruvernd í frítíma sínum andspæn-
is Landsvirkjun og erlendum stórfyr-
irtækjum með allt sitt afl og milljarða.
„Ég sá þetta því sem tækifæri til að
leggja eitthvað af mörkum. Mynd af
þessu tagi gæti orðið til þess að fólk
hugsaði með sér að kannski væri þetta
ekki alveg eins og það vildi hafa það.
Hún gæti orðið umræðuvaki. Í versta
falli værum við að skjalfesta söguna.
En myndin er líka að einhverju leyti
óður til landsins og um leið ákall. Ákall
um að við stöldrum við og áttum okkur
á að við berum ábyrgð. Við verðum að
skila landinu af okkur í það minnsta í
jafn góðu ástandi og það var í þegar
við tókum við því.“
Sigurður Gísli hafði ekki bara áhuga
á umfjöllunarefni Draumalandsins,
hann langaði líka að taka þátt í sjálfri
kvikmyndagerðinni. Hann hefur enda
lengi haft áhuga á list, kom meðal ann-
ars að leikhúsi í gamla daga og er nú
meðeigandi gallerís í Reykjavík. „Ég
söðlaði um í lífinu fyrir nokkrum árum
og ákvað að nálgast meira hinn skap-
andi kraft í sjálfum mér,“ segir hann
og viðurkennir að eftir á að hyggja
hafi hann ekki gert sér nokkra grein
fyrir því hvað hann var að takast á
hendur. „Þessu fylgdi angist og þján-
ing. En þetta var afar skemmtilegt og
lærdómsríkt. Það var merkilegt að sjá
inn í heim alls þess fólks sem vann að
myndinni, sjá hvernig það réðist á fjöll
sem ég hélt að væru ókleif.“
Orkan á útsölu
Stórframkvæmdirnar á Austurlandi;
Kárahnjúkavirkjun og álverið á Reyð-
arfirði, eru kveikjan að Drauma-
landinu. Þær kallar Sigurður Gísli
stærstu ríkisvæðingu Íslandssögunnar
enda verkefnið svo risavaxið að hækka
þurfti stýrivexti stórfellt svo kæla
mætti aðra hluti hagkerfisins. „Ríkið
hélt því aftur af öðrum sviðum til að
geta þröngvað sér inn með þessa fram-
kvæmd. Þetta átti stóran þátt í að setja
efnahagslífið á hliðina,“ segir hann.
Og ekki nóg með það. „Fyrir hrun
ætluðu menn aftur af stað og ráðast í
framkvæmdir, tvöfaldar á við Kára-
hnjúka. Eftir hrun ætla menn enn þá
að ráðast í þær framkvæmdir. Sem
sagt; það sem kom okkur í kreppuna
á að koma okkur úr henni. Þetta er
skelfilega undarleg hugsun.“
Sigurður Gísli er þeirrar skoðunar
að íslenska orkusalan, eins og hún er
stunduð, sé slæmur bisness. Hann telur
líka ástæðu til að óttast samþjöppun
álfyrirtækja. „Ég held því fram að við
séum að tapa á þessum virkjunum. Að
við seljum rafmagnið á verði sem skil-
ar engum afrakstri. Það er algjörlega
óþolandi að við fáum ekki að vita hvert
orkuverðið er en ég tel mig hafa ágæt-
ar upplýsingar um að við séum að selja
rafmagn til álfyrirtækjanna á alla
vega helmingi lægra verði en til dæmis
Alcoa þarf að greiða fyrir vatnsorku í
Suður-Ameríku.
Það er líka ógnvænlegt að sjá þá
þróun að álfyrirtækjunum fækkar og
þau stækka. Eftir einhver ár getum við
allt í einu staðið frammi fyrir því að
öll álverin í landinu eru í eigu eins og
sama aðila. Þá verðum við ekki annað
en húskarlar og stöndum og sitjum eins
og því fyrirtæki þóknast.“
Af þessu öllu leiðir að Sigurður Gísli
geldur varhug við fyrirhuguðum virkj-
ana- og álbræðsluáformum.
„Af hverju liggur svona lífið á? Af
hverju viljum við tvö eða þrjú ný álver
til viðbótar? Af hverju þarf að ryðja
í gegn framkvæmdum sem fela í sér
átta virkjanir, frá Bitruhálsi og nán-
ast út á Reykjanestanga? Af einhverj-
um ástæðum er þetta talið ofboðslega
knýjandi.“
Í ljósi efnahagslegra staðreynda
er Sigurði Gísla fyrirmunað að skilja
hugsunarháttinn sem býr að baki.
Ruðningsáhrifin séu slík og felist ekki
Ég held því
fram að við
séum að
tapa á þess-
um virkj-
unum. Að
við seljum
rafmagn-
ið á verði
sem skilar
engum af-
rakstri.
Við erum enn þá mjög rík þjóð
„Þessu fylgdi angist og þjáning,“ segir Sigurður Gísli Pálmason, framleiðandi heimildarmyndarinnar Draumalandsins, sem
frumsýnd var á þriðjudagskvöld. Þungamiðja hennar eru áhrif óheftrar virkjunarstefnu á náttúru landsins, hagkerfið og mann-
líf. Í samtali við Björn Þór Sigbjörnsson ræðir Sigurður Gísli um myndina, kapítalisma og íslenskt samfélag. Hann segir að nú
þurfi að renna upp fyrir okkur að smátt sé fallegt og að við þurfum að beisla óttann við að vera ekki nógu góð eins og við erum.
SIGURÐUR GÍSLI PÁLMASON vonast til að Draumalandið geti orðið umræðuvaki. En um leið er myndin óður til landsins og ákall. „Ákall um að við stöldrum við og áttum okkur á að við berum ábyrgð.“ FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
bara í vaxtahækkunum sem áður voru
nefndar heldur óeðlilegu gengi krón-
unnar.
„Á meðan erlendum peningum er
dælt inn í landið skekkist gengið. Það
hefur í för með sér að öll útflutnings-
starfsemi drepst. Meðalstór fyrirtæki
í útflutningi geta ekki lifað af þegar
dollarinn er í 59 krónum eins og hér
var svo langtímum skipti. Og að auki,
og til að bíta höfuðið af skömminni,
verður innflutningur á útsöluverði.
Pallbílar, flatskjáir og hvaða nöfnum
þetta nefnist allt saman flæðir inn í
landið. Svona dæmi gengur ekki upp. Í
mínum huga er þetta mjög einfalt, hag-
fræði hinnar hagsýnu húsmóður. Það
sem þú færð fyrir útflutninginn verður
að duga fyrir innflutningum. Um leið
fæst eðlilegt gengi á krónuna. Þetta er
ekki flókið en það hafa verið fengnir
margir sérfræðingar til að gera þetta
flókið.“
Við lútum einræðisherra
Sigurður Gísli hefur fengist við við-
skipti allar götur síðan hann hóf ungur
störf hjá fjölskyldufyrirtækinu Hag-
kaupum. Hann aðhyllist frelsi en segir
nauðsynlegt að frelsinu fylgi ábyrgð og
aðhald. „Þegar ég var unglingur voru
alls konar höft í landinu sem við unga
fólkið höfðum ríka löngun til að brjóta
niður og fá í staðinn það frelsi sem
okkur fannst ríkja annars staðar. Þá
var heimurinn einfaldur, annað hvort
varstu með Sovétríkjunum eða Banda-
ríkjunum. Í mínum uppvexti þóttu Sov-
étríkin vond en Bandaríkin góð. Ég var
í góða liðinu og frelsi var lausn á öllu.
Það voru fínar hugmyndir þá og eru að
ýmsu leyti enn í dag.
Síðan varð mikil framvinda og við
þekkjum söguna, kommúnisminn féll
og fólk sagði að það væri ónýt hug-
mynd sem virkaði ekki.
En staðreyndin er sú að kommún-
Sigurður Gísli er fæddur 1954. Að loknu
námi í verslunarfræðum í Lundúnum
gegndi hann ýmsum störfum í fjöl-
skyldufyrirtækinu Hagkaupum, sem faðir
hans stofnaði. Hann var stjórnarformað-
ur fyrirtækisins þegar fjölskyldan seldi
það 1998.
Síðan þá hefur Sigurður Gísli einkum
fengist við fjárfestingar. Hann er meðal
annars í hópi helstu eigenda MP banka
og situr í stjórn hans.
Sigurður hefur látið náttúruverndarmál
mikið til sín taka og stóð, ásamt öðrum,
að baráttunni fyrir verndun Eyjabakka.
Hann hefur komið að framleiðslu
nokkurra heimildarmynda, til dæmis
Syndum feðranna sem fjallaði um upp-
tökuheimilið í Breiðuvík.
Sigurður Gísli