Fréttablaðið - 11.04.2009, Qupperneq 17

LAUGARDAGUR 11. apríl 2009
með ánægju
Heimsborg
Flestir átta sig fljótlega á því þegar þegar þeir heimsækja
Kaupmannahöfn í fyrsta sinn, að þeir eiga eftir að koma aftur
og aftur. Hún er bara einhvern veginn þannig borg. Eitthvað
svo heimilisleg heimsborg. Bókaðu flugsæti í huggulegheitin
í Kaupmannahöfn á www.icelandexpress.is
Kæra
Køben!
F
í
t
o
n
/
S
Í
A

F
I
0
2
9
0
7
1

Það er tilvalið að
heimsækja Amager
Strandpark.
Bara 7 mínútur með
Metro úr miðbæ
Kaupmannahafnar!
Heilsið upp á
Litlu hafmeyjuna
áður en hún fer
til Kína!
Tívolíferð til Køben
11.–15. júní
Verð á mann, miðað við tvo
fullorðna og eitt barn (2–11 ára):
79.900 kr.
Innifalið: Flug með sköttum og öðrum
greiðslum og hótelgisting á First Hotel
Vesterbro með morgunverði.
Vor í Kaupmannahöfn
15.–17. maí
Verð á mann í tvíbýli:
59.900
Innifalið: Flug með sköttum og
öðrum greiðslum og hótelgisting á
4* The Square með morgunverði.
Nánar á www.expressferdir.is
og í síma 5 900 100
Hafðu það gott í Køben!
isminn veitti kapítalismanum
aðhald og kapítalistarnir þurftu
að vanda sig af því að vinstri-
menn gagnrýndu þá. Þetta aðhald
hvarf með hruni kommúnismans
og hugmyndafræði kapítalismans
tók alveg yfir. Hún fékk að geysast
fram án gagnrýni.“
Mat hans er að þessi óhefti kapít-
alismi hafi unnið óafturkræf spjöll
á samfélaginu.
„Þegar kommúnisminn féll og sú
grýla hvarf og við orðin frjáls og
leið vel hafði læðst upp að okkur
nýr einræðisherra sem enginn tók
eftir en við lútum öll með einhverj-
um hætti. Þessi nýi einræðisherra
er hagvöxturinn. Allt gengur út á
að þjóna honum. Vöxtur, viðbót,
aukning. Það verður að vera meira
í dag en í gær. Þetta þýðir það eitt
að neyslan þarf að aukast og það
er út af fyrir sig mjög óheilbrigt.
Fólk krossar sig ef hagvöxturinn
dregst saman.“
Afleiðingar hagvaxtarkröfunnar
hafa bitnað harkalega á samfélags-
gerðinni, að mati Sigurðar Gísla.
Í anda þessarar nýju hugmynda-
fræði hafi til dæmis fiskimiðin allt
í einu verið skilgreind sem sérstök
auðlind sem lúta þyrfti nýjum lög-
málum.
„Kvótakerfið var búið til og virt-
ist gott fyrirkomulag allt þar til
það rann upp fyrir okkur að þetta
var ekki eingöngu veiðistjórnun-
arkerfi heldur afhending kvótans
með frjálsu framsali og það sýnist
mér vera upphafið að því að sam-
félagsgrindin byrjaði að rofna.
Grundvellinum var kippt undan
sjávarþorpunum.
Við það urðu til stórkostleg
vandamál og upp kom krafan um
eitthvað annað í staðinn. Þá varð
til þessi stórlausnamórall. Álver.
Vinna fyrir 400 manns og þessi
afleiti söngur um afleidd störf.
Allar greinar hafa afleidd störf og
ef þau væru öll tínd til væru lík-
lega um 600 þúsund störf á Íslandi.
En svoleiðis er það ekki þannig að
þetta er bara áróður og blekking.“
Orðin líka skemmd
Sigurður Gísli telur okkur hafa
borið af leið og að við mat á vel-
gengni sé röngum mælistikum
beitt. „Það hefur orðið gríðarleg
samþjöppun á öllum sviðum og
ég er hræddur við samfélag þar
sem valdi og peningum er safnað
saman á fáa staði. Það hefur líka
sýnt sig í hruninu að það er ekki
mjög gæfulegt. Samhliða þessu
hefur öll gagnrýnin hugsun horfið
og enginn þorði að fara gegn því
sem var í gangi í samfélaginu. Við
það verður skortur á hugmyndum
og menn jórtra bara sama gamla
draslið.
Með þessu hefur það líka gerst
að fyrst og fremst er litið á fólk
sem neytendur. Frá frumbernsku.
Við viljum að börnunum okkar
vegni vel, þau eru í skóla í tuttugu
ár, koma þaðan vel menntuð og
halda út í lífið og í hverju mælum
við hvort þeim vegnar vel? Í því
hversu öflugir neytendur þau eru.
Við mælum það af húsinu, bíln-
um og hversu oft þau komast til
útlanda. Þetta er ekki hollt.
Um leið hefur gagnrýnin hugs-
un horfið. Eða hefur okkur kannski
aldrei verið innrætt gagnrýn-
in hugsun? Var ekki pláss fyrir
hana?“
Í misskildu lífsgæðakapphlaupi
okkar innbyrðis og við umheim-
inn var ekkert nógu gott og ekk-
ert fékk að vera í friði. Hvorki vel
rekin fyrirtæki né móðurmálið.
„Við getum sagt að hér hafi allt
verið í fínu standi um miðjan síð-
asta áratug. Við áttum hitaveitur,
sundlaugar og sjúkrahús og við
áttum hringveginn, sem að vísu var
með nokkrum einbreiðum brúm
en allt í lagi með það. Við virtumst
vera í góðum málum. Hitaveita
Reykjavíkur var til dæmis mjög
fínt fyrirtæki, skuldlaust. Ein
flottasta hitaveita í heimi. Nú eru
Orkuveitan og Landsvirkjun gjald-
þrota. Enginn notar það orð en
tæknilega séð eru þau gjaldþrota.
Verst stendur Landsvirkjun.
Svo er búið að eyðileggja fyrir
okkur tungumálið. Það er búið að
skemma orðin. Maður veit ekki
lengur hvað þau þýða. Hvað þýðir
til dæmis að axla ábyrgð? Veit það
einhver?“ spyr Sigurður Gísli.
Svari hver fyrir sig.
Við eigum að taka til varna
Eins og aðrir sem láta sig hag lands
og þjóðar varða hefur Sigurður
Gísli þungar áhyggjur af framtíð-
inni og þá ekki síst þeirri gríðar-
legu skuldsetningu ríkissjóðs sem
virðist blasa við. Og honum líst
hreint ekki á blikuna. „Mér sýn-
ast stjórnmálamenn standa lam-
aðir frammi fyrir þessum vanda.
Alla vega talar enginn um þetta.
Það er áætlað að skuldir ríkissjóðs
geti orðið allt að 2.300 milljarðar
á þessu ári og að vextirnir verði
5-6 prósent. Vaxtagreiðslur eru
því minnst 115 milljarðar á ári.
Aðalatriðið er að enginn veit hvað
skuldirnar eru miklar. Á Alþingi
virðist vera samkomulag um að
tala um hluti sem, svona holt og
bolt, skipta ekki máli. Hvaða til-
gangi þjónar að verja mörgum
dögum í að tala um að skera niður
í heilbrigðiskerfinu um sex millj-
arða? Það eru varla mánaðarvext-
ir. Ég vil að menn hætti að tala um
svona hluti og einbeiti sér að stóru
málunum. Að sama skapi finnst
mér ekki skipta máli hvort Agnes
Bragadóttir hefur gerst sek um
brot á bankaleynd. Það er hrein-
lega óáhugavert. Á þessu augna-
bliki skiptir það eitt máli að skrifa
ekki undir samkomulag um skuld-
ir sem steypa okkur í áratuga basl
og fátækt.“
Hvað er annað í stöðunni en að
gangast við öllum þessum mistök-
um og semja um lán og greiðslur?
„Við eigum að taka til varna.
Reyndar hefðum við átt að gera
það strax í upphafi en fyrst það
var ekki gert verðum við að gera
það núna. Ef það er rétt sem ég
hef lesið að verið sé að láta okkur
borga meira heldur en Þjóðverjar
borguðu í stríðsskaðabætur þá sér
hver maður að það er ekki hægt.
Ég vil að við förum til Bretanna
og segjum að hjá okkur hafi orðið
atburðir sem séu óverjandi. Við-
urkennum sök og segjumst vilja
semja um að borga einhverja til-
tekna upphæð, sjötíu milljarða
kannski, og borgum hana. Biðjum
þá svo um að veita okkur lið við
rannsóknina. Við erum skólabók-
ardæmi um bólu og hrun og við
skulum verða skólabókardæmi um
hvernig á að taka til eftir hrun. Við
vorum jú langflottust í uppsveifl-
unni og getum líka orðið langflott-
ust í hreingerningunni. Þannig að
eftir verði tekið í heiminum.“
Hann óttast að við höfum ekki
enn bitið úr nálinni með afleiðing-
ar hrunsins. Menn kunni að reyna
að seilast í auðlindirnar.
„Það er sagt að þriðjungur af
öllum auðæfum í heiminum hafi
tapast í þessari kreppu. Ég spyr;
hefur eitthvað breyst? Það hefur
ekkert breyst, þetta var bara hug-
mynd um peninga. Við vorum mjög
rík þjóð og erum það enn. Orkan er
enn í jörðinni og fiskurinn í sjón-
um. Þetta hefur ekki verið tekið
af okkur ennþá en hins vegar eru
aðilar að setja sig í stellingar og ég
óttast slíkt.“
Hvað áttu við?
„Ja, hvenær kemur að því að
hingað komi menn og segi að þetta
ástand á Landsvirkjun gangi ekki
lengur, að við þurfum að fara að
borga skuldirnar? Þeir sjá fram á
FRAMHALD Á SÍÐU 18
Draumalandið er heimildarkvikmynd í fullri lengd, byggð á samnefndri bók
Andra Snæs Magnasonar. Í kynningu á draumalandid.is er myndin sögð lýsa
saklausri þjóð sem dregur að sér öfl og fyrirtæki með vafasamt orðspor og
hörmulega slóð eyðileggingar að baki. Orkuverðið er stærsta beitan og strax
eftir umfangsmestu framkvæmd Íslandssögunnar er markið sett enn hærra:
Tvö ný álver og samtals virkjanir sem jafngilda tvöföldun á stærstu fram-
kvæmd sögunnar.
Draumalandið reynir að skilja hvernig æði grípa þjóðir, hvernig byltingar verða
í augum almennings að eðlilegri og jafnvel óhjákvæmilegri þróun. Drauma-
landið er fyndin mynd og spennandi og hún er á vissan hátt hryllileg.
Leikstjórar eru Andri Snær og Þorfinnur Guðnason.
Reynt að skilja hvernig æði grípa þjóðir