Morgunblaðið - 05.01.2008, Qupperneq 37

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 5. JANÚAR 2008 37
Björn Þórhallsson
er genginn fyrir ætt-
ernisstapann. Hann hafði átt við sjúk-
leika að stríða síðasta áratuginn.
Hann skilaði drjúgu æviverki sínum
til velfarnaðar og sjálfum sér til mik-
ils sóma.
Björn átti til góðra að telja í ættir
fram; móðir hans Margrét Friðriks-
dóttir frá Efri-Hólum og faðir Þór-
hallur Björnsson, kaupfélagsstjóri á
Kópaskeri og burðarás Axfirðinga
um áratuga skeið.
Björn er hinn þrettándi í röðinni af
stúdentaárgangi 1951 frá Mennta-
skólanum á Akureyri, sem kveður
þennan heim. Undirritaður veit að
hann mælir fyrir munn allra félag-
anna, sem eftir lifa af þeim skólaár-
gangi, þegar hann tjáir trega þeirra,
virðingu og þakklæti við brottför
Björns.
Björn og undirritaður kynntust
fyrst haustið 1948 í 4. bekk stærð-
fræðideildar M.A. Þar og þá voru
bundin þau bönd samstarfs og sam-
hygðar, sem entust ágæta vel meðan
báðir voru gangknáir, og vinátta ævi-
langt. Samstúdentar 1951; viðskipta-
fræðingar frá H.Í. 1955; stofnendur
og í stjórn Landssambands ísl. verzl-
unarmanna frá 1957, en Björn tók þar
við formennsku 1972 og sat í því sæti í
17 ár; vikapiltar í landi hjá útgerðum
Ögurvíkurbræðra, Eldborgar, Vigra
og Ögra og Ögurvíkur; veiðifélagar
og unnendur fugla himinsins og fiska
lagarins.
Björn lagði gjörva hönd að mörgu,
þótt telja verði, að starf hans að
verkalýðsmálum skari fram úr. Í ís-
lenzkri verkalýðshreyfingu ríkti lengi
hatröm flokkapólitík, sem spillti mjög
fyrir í hagsmunabaráttunni. Við inn-
göngu verzlunarmanna í Alþýðusam-
band Íslands breyttist þetta fljótlega
til mikilla hagsbóta fyrir hreyf-
inguna, og er á enga hallað þótt nöfn
Björns Þórhallssonar og Guðmundar
H. Garðarssonar séu fyrst nefnd til
þeirrar sögu.
Björn Þórhallsson var skarp-
greindur maður og námshestur, sem
fáir stóðust snúning. Hann var
manna hvatastur við úrlausn mála og
málafylgjumaður mikill. Hann var
áræðinn, en glöggskyggni svo örugg,
að hann rasaði ekki um ráð fram.
Ég kveð þennan vin minn með sár-
um söknuði, en um leið með innilegu
þakklæti fyrir að hafa notið vináttu
hans og drengskapar um ævilöng ár.
Drottinn, taktu vel mót vini mín-
um.
Sverrir Hermannsson.
Kvaddur er vinur, félagi og sam-
starfsmaður til áratuga. Leiðir okkar
Björns lágu fyrst saman í Háskóla Ís-
lands haustið 1951. Björn kom að
norðan. Fæddur og uppalinn á Kópa-
skeri í Þingeyjarsýslu. Stúdent frá
Menntaskólanum á Akureyri við góð-
an orðstír. Hinn, undirritaður, var
Hafnfirðingur. Útskrifaður sem stúd-
ent frá Verzlunarskóla Íslands.
Það sem okkur var sameiginlegt er
við kynntumst var meðal annars að
við vorum mættir til leiks til að nema
viðskiptafræði og frumatriði í hag-
fræði á þess tíma vísu. Viðskiptadeild
HÍ var ekki gömul að árum. Í rekt-
orstíð hins merka mennta- og fram-
kvæmdamanns Alexanders Jóhann-
essonar 1939-42 hófst kennsla í
verkfræði og viðskiptafræðum. Áður
hafði Alexander gegnt rektorsstöðu
1932-35, og síðar 1948-54. Við mótun
viðskiptadeildar fyrstu áratugina
hafði hann sér við hlið merkismenn-
ina Ólaf Björnsson og Gylfa Þ. Gísla-
son. Síðar þjóðþekktir hagfræðingar
og stjórnmálamenn.
Björn Þórhallsson
✝ Björn Þórhalls-son fæddist á
Efri-Hólum í Núpa-
sveit í Norður-
Þingeyjarsýslu 7.
október 1930. Hann
lést á Landspít-
alanum aðfaranótt
25. desember síðast-
liðins og var útför
hans gerð frá Lang-
holtskirkju 4. jan-
úar.
Það var því ekki í kot
vísað að hefja nám í
viðskiptadeildinni á
þessum tíma. En
ennþá eimdi eftir af
þeirri hugsun hjá ýms-
um menntamönnum að
viðskipta- og hagfræði-
menntun væri ekki
neitt sérstakt nám.
Hinar hefðbundnu
greinar voru eftirsókn-
arverðar, lögfræðin,
bókmenntir o.s.frv.
Frá viðskiptadeild
HÍ voru árlega á þess-
um árum að útskrifast 10 til 15 manns
með BA-gráðu. Segja má að nemend-
ur hafi notið einkakennslu. Kennarar
kunnu því góð skil á námshæfni nem-
enda, ástundun og getu.
Björn var meðal hinna beztu. Sér-
staklega sýndi hann mikla hæfni í
þeim fögum sem sneru að stærðfræði
og reikningshaldi. Hafði enda dúxað í
MA. Var maður rökfastur. Greindi
vel aðalatriði frá aukaatriðum. Þessir
hæfileikar og góðir mannkostir áttu
eftir að reynast vel, þegar út í lífsbar-
áttuna kom. Margir eiga Birni gott
upp að unna. Björn kom víða við og
markaði hann víða spor öðrum til
heilla.
Í þessari minningargrein mun eins
þáttar sérstaklega getið, en það er
aðkoma Björns að Lífeyrissjóði verzl-
unarmanna. Björn sat í stjórn sjóðs-
ins á árunum 1974 til 1992, eða í 18 ár.
Á mótunarárum LV og þess lífeyr-
issjóðakerfis landsmanna sem hið
frjálsa kerfi byggist á í dag.
Framlag manna eins og Björns
Þórhallssonar var ómetanlegt. Hann
var góður samningamaður. Reiknig-
löggur svo af bar. Raunsær en jafn-
framt sanngjarn. Hollráður og öfga-
laus. Björn var drengur góður. Vinur
vina sinna að fornum hætti.
Við Ragnheiður þökkum Birni
góða samfylgd, allt frá stúdentsárun-
um 1951. Oft var í gamla daga glatt á
hjalla í sumarbústaðnum í Blesugróf-
inni, þar sem við Ragnheiður bjugg-
um okkar fyrstu hjúskaparár. Ýmis-
legt var sér til gamans gert og
brallað.
Vinátta okkar Björns byggðist
ekki síst á einlægu trausti og gagn-
kvæmri virðingu milli Ragnheiðar
konu minnar og hans.
Dídí og fjölskyldu eru sendar inni-
legar samúðarkveðjur.
Guðmundur H. Garðarsson.
Björn Þórhallsson, sem við kveðj-
um í dag, var einn af forustumönnum
íslenskrar verkalýðshreyfingar í
rúma þrjá áratugi sem hófst þegar
hann var kjörinn í stjórn Landssam-
bands ísl. verzlunarmanna við stofn-
un þess 1957, þar sem hann varð síðar
formaður í 17 ár. Hann átti einnig
sæti í stjórn VR og í miðstjórn ASÍ,
og var varaforseti þess í 8 ár. Björn
var því í fararbroddi fyrir kjarabar-
áttu samtaka verslunarfólks og einn-
ig heildarsamtaka íslenskra launþega
og varði blómaskeiði lífs síns í þeirra
þágu.
Kynni okkar Björns hófust þegar
ég réðst til starfa hjá VR 1960. Sam-
eiginleg ganga okkar á þessum vett-
vangi stóð því í um þrjá áratugi. Sam-
skipti okkar að verkalýðsmálum voru
mjög náin öll þessi ár og það er gott
að minnast þess nú, þegar þessi góði
félagi minn er kvaddur, að það bar
aldrei skugga á samstarf okkar öll
þessi ár. Það var alltaf jafngott að
hafa Björn sér við hlið, ekki síst þegar
mikið reið á. Við höfðum næma til-
finningu fyrir viðhorfum hvor annars.
Við vorum ekki alltaf sammála, en
aldrei greindi okkur á um markmið
og samband okkar einkenndist af
gagnkvæmu trúnaðartrausti. Ég er
þakklátur fyrir að hafa átt samleið
með þessum góða manni á svo langri
og oft strangri göngu í öldusjó kjara-
baráttunnar.
Björn naut mikils trausts hvar sem
hann fór. Skipti þá ekki máli hvar
menn voru í pólitík, þó verkalýðsbar-
áttan bæri oft keim af þeirri tík á
þessum tíma. Björn var prúðmenni
hvar sem hann fór, flutti mál sitt af
festu og rökhyggju og hafði lag á að
fá menn til fylgis við sinn málstað,
sem hann studdi sterkum rökum sem
ekki var svo auðvelt að ganga gegn.
Hann var laginn við að stilla saman
ólík sjónarmið og skoðanir í kjarabar-
áttunni og leiða menn að sameigin-
legri niðurstöðu, sem flestir gátu
sæst á. Hann virti skoðanir annarra
en gat verið harður í horn að taka og
fylginn sér, ef honum fannst hann
þurfa að verja eða sækja rétt þeirra
sem minna báru úr býtum.
Björn var orðvar maður, ég heyrði
hann aldrei tala illa um nokkurn
mann. Í góðum vinahópi gat hann
verið hrókur alls fagnaðar. Hann
hafði góða söngrödd, en beitti henni
yfirleitt ekki nema í góðra vina hópi.
Björn hafði gott vald á íslenskri
tungu og hafði næma tilfinningu fyrir
notkun hennar. Hann var ágætlega
hagmæltur, þó hann flíkaði því ekki
mikið en leyfði góðum vinum stund-
um að njóta þess með sér.
Menn ráða því ekki alltaf hverjir
verða þeirra samferðamenn á lífsleið-
inni, sem oft hefur áhrif á líf hvers og
eins. Ég er þaklátur fyrir, og tel það
gæfu mína, að hafa fengið Björn Þór-
hallsson sem fylgdarmann í ölduróti
verkalýðsbaráttunnar um langt ára-
bil.
Birni var veitt gullmerki VR og
hann var tilnefndur heiðursfélagi VR
fyrir mikil og góð störf í þágu félags-
ins í áratugi.
Ég vil nú, þegar Björn kveður
þetta jarðríki, þakka honum fyrir
samfylgdina, vináttuna og tryggðina
sem ég og mitt fólk naut frá því að
kynni okkar hófust.
Við sendum eftirlifandi eiginkonu
hans, sonum og fjölskyldum þeirra
innilegar samúðarkveðjur.
Magnús L. Sveinsson.
Orð féllu þannig að sá skrifaði
minningargreinina sem seinna færi
enda öðru vart við komið. Björn fór á
undan.
Við kynntumst í öðrum bekk
Menntaskólans á Akureyri sem þá
var til húsa í kjallara skólans, í norð-
austurhorninu.
Björn er mér minnisstæður, góður
kunningi og skólabróðir.
Það var eins og þessi Þingeyingur
bæri með sér andblæ og menningu
feðra sinna og sveitar.
Hann var skörulegur, myndarleg-
ur og í rauninn lýðprýði hvar sem
hann fór. Röddin karlmannleg, svörin
stutt og einföld, hláturinn djúpur. Vel
var hann á sig kominn líkamlega,
knálega vaxinn og taldi sig góðan fót-
boltamann með keppnisskap.
Eitt sinn safnaði hann liði og átti
nú að þreyta knattleik við annan
bekk.
En það vantaði dómara.
Ég var með dómarapróf og sagði
honum frá því.
Axel Andrésson hafði farið í hér-
aðsskóla landsins og kennt knatt-
spyrnu. Ég tók próf hjá honum og
fékk skírteini þar um.
Björn og hans menn töpuðu leikn-
um. Ég fékk lága einkunn hjá honum
og hann allt að því „frysti“ mig lengi á
eftir.
Slík var keppnisharka hans á tán-
ingsárum. Þetta mundi hann svo vel
að hann minnti mig á þetta mörgum
áratugum síðar og það oftar en einu
sinni.
Þó vorum við, að ég held, fram-
sóknarmenn á þessum skólaárum
okkar, samvinnumenn.
En hann var einstaklingurinn
Björn Þórhallsson, með skaphöfn og
skoðanir, þó að ljúfur væri í viðkynn-
ingu og dagfari.
Þeir, sem þekktu hann, vissu að
þar fór maður skarpgreindur, sem
fljótur var að átta sig á mönnum og
málefnum.
Ef til vill of fljótur.
Þeir sem á undan eru þurfa að bíða.
Það er leiðinlegt að bíða. Vitundin
verður eins og tóm.
Að lyktum þessarar litlu greinar:
Án Björns vissi ég varla hvar Kópa-
sker er eða var.
Án hans vissi ég ekki að íslensk
þjóð átti gáfaðar konur og menn um
miðja síðustu öld og á enn.
Við sem þekktum hann væntum-
mikils af honum.
Hann var virkur hvar sem hann fór
en maður örlagadísanna eins og við
öll.
Ég sakna hans.
Ég sendi kveðju mín til Guðnýjar,
konu hans, barna og fjölskyldna.
Brynleifur Steingrímsson.
Komið er enn að kveðjustund og nú
sé ég á eftir vini mínum Birni Þór-
hallssyni.
Þeir eru ekki margir, einstakling-
arnir, sem með persónu sinni, orða-
tiltækjum og gjörðum, ná þvílíku
sambandi við fólk langt út fyrir raðir
kynslóðar sinnar, eins og Birni tókst.
Hann var pabbi Kalla vinar míns, en
hann var líka vinur minn. Ég naut
hverrar samverustundar með honum
og hverju einasta samtali var leitt að
slíta.
Björn var ekta. Fróður, skemmti-
legur og orðheppinn. Jú, jú, að sönnu
ekki gallalaus, frekar en aðrir, en
engum vildi hann illt gera og helst af
öllu vildi hann láta gott af sér leiða og
vekja athygli á því sem gott væri og
virðingarvert.
Vinur minn, segi ég og endurtek,
því við gátum notið saman góðra
stunda og rætt um svo margt. Það
gátu verið vel ortar vísur, góð tónlist,
eftirminnilegar veiðiferðir, góðir leik-
ir í ensku knattspyrnunni, pólitíkin
heima og erlendis, verkalýðsbaráttan
og hvaðeina. Við vorum hvor af sinni
kynslóðinni og sinn hvorum megin
hinnar pólitísku miðju, en rifumst
aldrei, því Björn kunni alltaf að finna
rétta flötinn og Björn hafnaði aldrei
rökum – nema til að benda á önnur
betri. Eitt sinn sagði ég að hann væri
„velferðarkrati í vitlausum flokki“, þá
sagði hann að mest væri þörf velferð-
arkrata í þeim flokki sem ég kvað vit-
lausan.
Björn var forystumaður fyrir
launafólk í verslunargeiranum og öðl-
aðist þann verðuga sess að verða
varaforseti Alþýðusambands Íslands.
Það eitt út af fyrir sig segir mikla
sögu um það traust sem borið var til
hans. Og aldrei merkti ég annað en
sanna umhyggju fyrir högum og
kjörum alþýðunnar – hann svaraði
mér eins þegar ég spurði hann, sem
vinur eða blaðamaður og meinti það
sem hann sagði. Ég er ákaflega þakk-
látur fyrir allar okkar samveru- og
samræðustundir. Þær gerðu mig ein-
göngu að betri manni.
Elsku Guðný, Kalli, Þórhallur og
fjölskyldur, við sendum ykkur hug-
heilar samúðarkveðjur.
Friðrik Þór Guðmundsson
(Lilló) og fjölskylda.
Staðurinn er Eskihlíð 6 í Reykja-
vík. Þar sef ég í rimlarúmi í hjóna-
herbergi þeirra sæmdarhjóna Björns
Þórhallssonar og Guðnýjar Sigurðar-
dóttur. Eitthvað þótti snáðanum fólk-
ið á bænum fara seint á fætur og tók
hann því upp á því að syngja fyrir þau
hjón hástöfum, í þeirri bjargföstu trú
að svefnþörf þeirra minnkaði við það.
Þetta eru mínar fyrstu minningar af
þeim hjónum í byrjun sjöunda ára-
tugar síðustu aldar. Ég og systir mín
dvöldum nokkra daga á myndarheim-
ili þeirra hjóna á meðan foreldrar
okkar tóku sér smá frí.
Að koma úr kjallaraíbúðinni við
Kjartansgötu 3 og upp í hæðirnar í
blokkinni við Eskihlíð var ein mesta
lífsreynsla sem ég hafði orðið fyrir á
minni stuttu ævi. Það var ekki nóg
með að ég bæri óendanlega lotningu
fyrir smekklegu heimilinu, Björn
nafni minn varð frá þeirri stundu einn
merkasti maður sem ég hef kynnst.
Ég var á þessum tíma sannfærður
um að hann ætti verslunarhúsið Kjör-
garð, því hann var með skrifstofu í því
húsi. Það gat ekki annað verið í huga
barnsins, en slíkur maður ætti húsið
sem hann starfaði í. Ekki þvarr álit
mitt á manninum við frekari kynni.
Ómælda lotningu bar ég fyrir tal-
anda hans – skýrmæltri þingeyskri
og kjarnyrtri íslenskunni. Frásagn-
arlistinni, írsku söngkvæðunum sem
hann kunni svo mörg. Bjartri söng-
röddinni og að ógleymdu hlýju við-
mótinu. Björn var höfðingi heim að
sækja. Hann var sannur vinur vina
sinna og reyndist svo foreldrum mín-
um alla tíð. Ég hét hjá honum alla tíð
nafni. Sæll og blessaður nafni – það
var einhvern veginn allt annað að
heyra hann segja þessi orð en aðra
menn. Ég ætla mér ekki hér að telja
upp þann fjölda ábyrgðarstarfa sem
Björn sinnti á lífsleiðinni, en honum
var víðsvegar falin ábyrgð og kallað-
ur til starfa sökum mannkosta. Þó get
ég ekki sleppt því að nefna störf hans
fyrir Landssamband verslunar-
manna, fyrir Alþýðusamband Íslands
- hvar hann var varaformaður um
skeið, svo og langa setu hans í Fram-
talsnefnd Reykjavíkur. Björn var
gegnheill Valsmaður og áhugamaður
um knattspyrnu. Ekki skorti á hæfi-
leikana við laxveiðar, en marga
ánægjustundina átti hann við hinar
ýmsu ár landsins.
Tveir synir þeirra hjóna eru Þór-
hallur löggiltur endurskoðandi og
Karl viðskiptafræðingur.
Kæra Guðný; ég votta þér, sonum
þínum og fjölskyldum þeirra mína
dýpstu samúð. Fallinn er frá góður
drengur sem gerði líf allra sem hon-
um kynntust fegurra og betra. Hvíl í
friði kæri vin.
Björn Úlfljótsson.
Fallinn er nú frá Björn Þórhalls-
son. Björn og kona hans, Guðný Sig-
urðardóttir, voru oft í heimsókn á
æskuheimili mínu enda góðvinir for-
eldra minna, en það var ekki fyrr en
ég fékk dellu fyrir fluguveiði að við
Björn fórum að tala saman eins og
„menn“. Björn var nefnilega feikilega
áhugasamur laxveiðimaður og fór
marga daga á sumri hverju til veiða.
Um þetta leyti var ég sjálfur ekki
nema 13 ára og var nýkominn af
hnýtingarnámskeiði. Þar hafði ég
lært að hnýta nokkrar flugur og vor-
um við Björn eitt sinn að skoða þær.
Björn þekkti náttúrlega allar flug-
urnar og fylgdi allavega ein krassandi
veiðisaga hverri flugu. Loks komum
við að flugu sem heitir „Black Sweep“
(Svört Feykja), en á námskeiðinu
hafði ég lært að hnýta þá flugu örlítið
breytta frá upprunalegri mynd. Ekki
leist Birni á þessa breytingu og fann
henni flest til foráttu, enda íhalds-
maður mikill. Þennan vetur hnýtti ég
töluvert og gaf ég Birni slatta af flug-
um, þar á meðal nokkrar af nýju
gerðinni af Svörtu Feykjunni. Björn
varð himinlifandi og þakkaði mér
kærlega fyrir og kvaðst ætla að segja
mér hvernig mundi ganga. Vart var
sumarið hálfnað þegar Björn kom í
heimsókn og ekki til foreldra minna í
þetta skiptið heldur til mín og hafði
fréttir að færa. Þetta undarlega af-
brigði af þeirri Svörtu hafði reynst
honum svona svakalega vel í síðustu
tveimur veiðiferðum að hann bað mig
að færa sér nokkrar í viðbót ef ég
mögulega gæti og þá helst fyrir
næstu helgi. Í leiðinni lofaði hann að
hann skyldi einhvern veginn launa
mér. Ég hnýtti nokkrar stærðir í
snatri og gaf Birni fyrir ferðina. Er
líða fór á júlímánuð kom Björn og enn
með góðar sögur af þeirri Svörtu og
áður en hann fór spurði hann mig
hvort ég skryppi ekki með honum í
Elliðaárnar. Nú var komið að mér að
verða himinlifandi, enda aldrei farið í
laxveiðiá áður. Mér gekk vel og veiddi
minn fyrsta lax, auðvitað á Svörtu
Feykjuna. Í Elliðaárnar fór ég næstu
sumur með Birni og alltaf var Svarta
Feykjan í jafnmiklu uppáhaldi. Eftir
stúdent fór ég til Danmerkur í fram-
haldsnám. Eftir að ég flutti heim að
námi loknu var ég á gangi þegar ég
mæti Birni og fórum við náttúrlega
að tala um veiðar og enn minntist
Björn á afbrigðið af Svörtu Feykj-
unni. Ég var farinn að hnýta svolítið
aftur og hnýtti nokkrar handa Birni
og bætti við nokkrum Rauðum
Francis hnýttum á stórar silfraðar
þríkrækjur en sú fluga var að gera
það gott um þessar mundir. Björn
þakkaði mér innilega fyrir þá Svörtu
en fussaði yfir þessari ófreskju sem
hann kallaði Rauða Francisinn og átti
erfitt með að sjá fyrir sér að hann
hnýtti þetta fyrirbæri nokkurn tíma á
girni. Eftir næsta veiðitúr hringdi
Björn og sagði mér upprifinn frá æv-
intýrinu sem hann lenti í með Rauða
Francisinn í Iðunni og ef ég sæi mér
fært að færa honum nokkrar í viðbót.
Svona þekkti ég Björn, þ.e. sem for-
fallinn veiðidellukarl og frábæran
sögumann.
Björn, þú kenndir mér margt um
veiði og veiði-hugsunarhátt, minning-
in um þig er ljúf og vona ég kæri vin-
ur að þú getir bleytt færi hinum meg-
in. Veiðikveðja,
Bergur.