Morgunblaðið - 02.02.2008, Page 30

30 LAUGARDAGUR 2. FEBRÚAR 2008 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÁGÆTU samborgarar: Hvort
vegur þyngra að þjónusta ölóðan
miðborgarlýðinn eða fárveikt fólk
og aldraða á spítölum og hjúkr-
unarheimilum? Ég
spyr vegna þess að á
sama tíma og hjúkr-
unarfræðingum, sem
er að mestu kvenna-
stétt, er neitað um
álagsuppbót er hún
veitt lögreglumönnum
þegjandi og hljóða-
laust. Ég ætla ekki að
vanvirða störf lög-
reglumanna en mér
finnst stjórnvöld van-
virða störf hjúkr-
unarfræðinga. Við
höfum þanið okkur í
fjölmiðlum vegna mis-
beitingar á konum
víða í heiminum; það
er hægt að misnota
fólk á fleiri en einn
veg.
Ég ólst upp við þá
hugmyndafræði að
maður ætti að sópa
frá eigin dyrum áður
en farið væri að nagg-
ast út í nágrannann.
Því spyr ég: Hvað
segja nú heilbrigð-
isráðherra og þær
konur sem nýsestar
eru á Alþingi Íslend-
inga og ætluðu að
rétta hlut kvenna og Ingibjörg Sól-
rún sem sagði í framsöguræðu
sinni við setningu Alþingis að nú
skyldi tekið á launamisréttinu? Ég
hlustaði á setningu danska þingsins
í haust og þar varð mörgum þing-
konum tíðrætt um að ein mesta
áskorun á komandi þingi væri heil-
brigðiskerfið og það ófremdar-
ástand sem þar hefði skapast
vegna atgervisflótta sem stafar
hvað mest af lélegum launum og
aðbúnaði. Þar kom einnig fram að
starfsfólk á spítölum væri með-
höndlað sem róbótar. Danir tala
um voðaástand sem eigi eftir að
versna verði ekki gripið til rót-
tækra aðgerða. Danski þingmað-
urinn spurði t.d. hvort boðlegt væri
að ein ljósmóðir sinnti þrem fæð-
andi konum í einu? Hvað kostar
svona lagað okkur í lífi og heilsu, ef
misbrestur verður á? Og ég spyr:
hverjum er um að kenna og hver
situr uppi með sektarkenndina og
afleiðingarnar? Hjúkrunarstarfið
er í eðli sínu gefandi starf en það
útheimtir mikið líkamlegt og and-
legt þrek og fagmennsku. Sé ekki
hlúð og búið þannig að starfsfólki
að það geti sinnt hjúkrunarstarfinu
sem skyldi býður það hættunni
heim á kulnun í starfi og atgerv-
isflótta. Rannsóknir hafa sýnt að
fleira fagfólk leiðir
ekki aðeins af sér
betri þjónustu og gæði
heldur er rekstr-
arkostnaður einnig
minni þegar upp er
staðið.
Vinnuþrælkunar-
stefna
Sú stefna er nið-
urlægjandi að pressa
megi endalausa vinnu
út úr fólki með ýmsum
dúsum, s.s. í formi
peninga eða ókeypis
aðgangi í Hús-
dýragarðinn.
Í nýlegri úttekt al-
þjóðlegra mannrétt-
indasamtaka á fang-
elsum víða um heim
þótti ekki boðlegt að
bjóða föngum einungis
upp á bað þrisvar í
viku. Hvað finnst fólki
þá um það, ekki hvað
síst heilbrigð-
isráðherra, að sjúk-
lingum og vistmönnum
á elliheimilum skuli
aðeins standa til boða
bað einu sinni í viku, í
landi þar sem ofgnótt
er af heitu vatni og ríkissjóður skil-
aði um 38 milljörðum í gróða á ný-
liðnu ári? Ekki er við starfsfólk að
sakast því það gerir í raun meira
en það getur. Mikið megum við Ís-
lendingar skammast okkar.
Á netinu var greint frá því að á
nokkrum breskum sjúkrahúsum
hefðu komið upp hættulegar sýk-
ingar sem kostuðu fjölmörg
mannslíf og voru beinlínis raktar
til fólkseklu. Svipaðar sýkingar
hafa komið upp á LSH. Hvernig
stendur á því að umræðan um LSH
snýst um fáfengilegheit á borð við
bleikt og blátt á fæðingardeild
meðan grafalvarlegum vanda-
málum er sópað undir teppi? Þetta
minnir á þöggunarmynstur sjúkrar
fjölskyldu.
Við hvað er átt þegar sagt er á
stórum stundum að fólki eigi að
lifa, eldast og deyja með reisn?
Halda menn að það felist í því að
koma akandi á stórum, reykspú-
andi jeppa að líkamsrækt-
arstöðvum, djöflast á hlaupabrett-
um í loftlausum sal, á svipinn eins
og fáráður mænandi á veggina?
Maður spyr sig hvort þetta séu
sömu orkuboltarnir og berja mann
og annan í miðborginni um helgar.
Þegar ég velti vöngum yfir hvað sé
mannsæmandi líf kemur mér í hug
fagleg þjónusta í veikindum, góð
aðhlynning fyrir aldraða, böðun
eftir þörfum hvers og eins, líknandi
meðferð þar sem hún á við, án þess
að fólk þurfi endilega að vera við
dauðans dyr, innt af hendi af fag-
fólki sem skilur og getur gert sig
skiljanlegt. Og eiga kost á því að
vera í einbýli eða með herberg-
isfélaga að eigin vali. Í mannsæm-
andi lífi felst m.a. að taka sjálfur
ákvarðanir á eigin forsendum og
eftir getu á hverjum tíma, hafa
stjórn á lífi sínu.
Ef svo illa vill til að einhver
hinna háttvirtu þingmanna þarf að
leggjast inn á LSH legg ég til að
honum verði boðið upp á legupláss
á ganginum eins og ég og aðrir
hafa mátt reyna, og þeir njóti lág-
marks faglegrar hjúkrunarþjón-
ustu – sem skapast vegna mann-
eklu – en sé ekki pakkað inn í
bómull eins og verið hefur, en þeir
eiga rétt á að fá raunsanna mynd
af ástandinu eins og það er.
Álagið sem myndast vegna at-
gervisflótta er grafalvarlegt. Skoða
mætti þann möguleika að leggja
kjaramál hjúkrunarfræðinga í
kjaradóm líkt og prestar fengu á
sínum tíma. Þar er stöðug fjölgun í
stéttinni. Segir það ekki sína sögu?
Hvað er til ráða?
LSH þarf að horfa til hins al-
menna vinnumarkaðar, hvernig
hann laðar til sín starfsfólk með
viðunandi starfsskilyrðum. Haldi
því ánægðu í starfi eins og frekast
er unnt, þar sem samræmi er á
milli menntunar, vinnuálags og
launa. LSH verður að vera sam-
keppnishæfur við aðra vinnustaði
hvað laun og aðstöðu snertir. Menn
skulu ekki halda að málin leysist
með meiri steinsteypu einni og sér.
Ég skora á nýja ríkisstjórn að
líta á þessi mál sem áskorun til úr-
lausnar. Vonandi lætur hjúkr-
unarstéttin hart mæta hörðu í
komandi samningum, minnist
framkomu nýskipaðs heilbrigð-
isráðherra við stéttina á umliðnu
hausti. Svíki stéttin sjálfa sig svík-
ur hún jafnframt skjólstæðinga
sína. Konur, hættum að kyssa
vöndinn.
Baðið og bábiljan
Hrönn Jónsdóttir skrifar um
kjör hjúkrunarstéttarinnar
» Sé ekki hlúð
og búið
þannig að
starfsfólki að
það geti sinnt
hjúkrunarstarf-
inu sem skyldi
býður það hætt-
unni heim á
kulnun í starfi
og atgervis-
flótta.
Hrönn Jónsdóttir
Höfundur er geðhjúkrunarfræðingur
á eftirlaunum.
Undanfarna mánuði hafa birst
fréttir í fjölmiðlum um allan heim af
innköllun á vörum sem eiga það sam-
eiginlegt að vera fram-
leiddar í Kína. Það má
segja að upphafið að
þessum fréttum hafi
verið þegar Mattel leik-
fangarisinn varð að inn-
kalla gríðarlegt magn
af leikföngum vegna of
mikils blýmagns í máln-
ingunni á leikföng-
unum. Í framhaldinu
hafa komið upp nokkur
slík tilfelli, þar sem
„risafyrirtæki“ hafa
þurft að innkalla vörur
sem framleiddar eru
fyrir þau í Kína. Það er
því eðlilegt í ljósi þessara frétta að við
spyrjum okkur hvort kínversk fram-
leiðsla sé í lagi?
Í vestrænu samfélagi eru sífellt
uppi kröfur um lægra verð á þeim
vörum sem neytendur kaupa. Fram-
legðarkrafa fyrirtækja hefur að sama
skapi aukist svo hægt sé að mæta sí-
auknum launakröfum og vaxandi
kostnaði. Stór smásölufyrirtæki
þurfa því alltaf að vera á höttunum
eftir vöru sem kostar sem allra
minnst í innkaupum og hægt er að
selja á tiltölulega lágu verði en að
sama skapi verður hún að skila hárri
framlegð. Í Kína eru
líklega framleiddar
miklu fleiri merkjavör-
ur en hinn almenni
Vesturlandabúi gerir
sér grein fyrir. Það má
því alls ekki alhæfa að
kínverskar vörur sem
slíkar séu „drasl“ eða
„hættulegar“ heilsu
manna.
Það má segja að kín-
versk framleiðsla sé
alltaf að verða betri og
betri, þróaðri og há-
tæknilegri, þar sem kín-
verskar verksmiðjur
blómstra sem aldrei fyrr. Efnahags-
kerfið í Kína er það annað stærsta í
heiminum í dag og talið er að innan
tíu ára verði það orðið stærst í heimi.
Hagvöxtur er stöðugur og hagvaxt-
arspá næstu tíu ára gerir ráð fyrir 10-
15% hagvexti ár hvert. Það er því af-
skaplega eðlilegt og liggur eiginlega í
hlutarins eðli, mannlegu eðli, að ríki
eins og Kína eigi sér óvildarmenn
víða.
Þau fyrirtæki, sem hafa stundað
viðskipti við kínverska birgja, eru í
flestum tilvikum ánægð. Upp hafa
komið stöku tilfelli þar sem menn
hafa verið sviknir en slíkt gerist
meira að segja á Íslandi. Það er þó al-
veg ljóst að það að stunda viðskipti
við birgja í Kína er langt frá því að
vera háð sömu lögmálum og að eiga
viðskipti við evrópska birgja. Til eru
nokkurs konar leiðbeiningar um það
hvernig skuli stunda viðskipti við kín-
versk fyrirtæki. Þó eru kínversk fyr-
irtæki í síauknum mæli að tileinka sér
þær aðferðir sem viðskiptavinir
þeirra á Vesturlöndum nota, í við-
leitni sinni til þess að losna við milli-
liði. Árangurinn af slíkum viðskiptum
byggist svo oft á þeim manneskjum
sem eru að tala saman hverju sinni.
Mörg heimsþekkt fyrirtæki eins og
Sony, Toshiba, Dell, Apple, Micro-
soft, Next og fleiri, láta framleiða
vörur sínar í verksmiðjum í Kína. Bú-
ið er að þróa framleiðsluna í mörg ár
og því óhætt að segja að allt gangi að
mestu vel fyrir sig. Hugsanlega má í
framhaldinu álykta sem svo að þau
tilfelli sem upp hafa komið und-
anfarna mánuði, þar sem galli hefur
komið fram í vörum eða vörur reynst
hættulegar heilsu manna, séu einstök
dæmi þar sem nokkrir hlutir í fram-
leiðsluferlinu hafa misfarist eða
mannleg mistök orðið. Í stórri verk-
smiðju verður ekki komist hjá því að
mistök séu gerð, ekki frekar en á
stóru heimili eða skóla. Þá skiptir öllu
máli að sambandið á milli kaupanda
og seljanda sé gott og traust, svo báð-
ir aðilar leggi allt í sölurnar við að
lagfæra og leysa þann vanda sem upp
kann að koma.
Óhætt er að segja að í Kína er
framleitt sem aldrei fyrr, þörf Vest-
urlandabúa fyrir alls kyns vörur virð-
ist vera óþrjótandi. Slíkt er auðvitað
draumur kaupmannsins en martröð
seðlabankastjórans. Íslendingar eru
alls ekkert öðruvísi en aðrar þjóðir og
kaupa vörur í miklum mæli, án þess
að hugsa mikið um uppruna þeirra
eða framleiðsluaðferð. Verðið skiptir
oftast öllu máli.
Innflytjendur vöru þurfa því að
vera á verði, svo hægt sé að vernda
hagsmuni neytenda og koma í veg
fyrir óhöpp eða slys tengd vörum sem
þeir flytja inn. Lykillinn að því er að
hafa traustan íslenskan samstarfs-
aðila í Kína, sem sér um að veita
framleiðendum vörunnar það aðhald
sem þarf til þess að mistök eigi sér
ekki stað í framleiðsluferlinu. For-
vörn er lykilatriði.
Samskipti Kína og Íslands eru með
besta móti. Fríverslunarsamningur
milli ríkjanna verður vonandi brátt
undirritaður og mun það eitt gjör-
bylta viðskiptum okkar við Kína, eins
og við þekkjum þau. Má einna helst
þakka það frábærri utanríkisþjón-
ustu og einstökum forseta okkar, hr.
Ólafi Ragnari Grímssyni. Ef ekki
væri fyrir framsýni hans og ferðalög
til Kína, væri Ísland líklega ekki eins
ákjósanlegur „félagi“ Kína og það er í
dag. Ekki má gleyma því að neyt-
endamarkaðurinn í Kína er einn sá
stærsti í heiminum í dag. Í Kína eru
því óteljandi tækifæri fyrir íslensk
fyrirtæki sem hafa þor og getu til út-
rásar á svo stóran markað.
Er kínversk framleiðsla í lagi?
Friðjón Björgvin Gunnarsson
fjallar um vörur
framleiddar í Kína
» Íslendingar eru alls
ekkert öðruvísi en
aðrar þjóðir og kaupa
vörur í miklum mæli, án
þess að hugsa mikið um
uppruna þeirra eða
framleiðsluaðferð.
Friðjón Björgvin
Gunnarsson
Höfundur situr í stjórn íslensk-
kínverska viðskiptaráðsins.
SÍÐUSTU daga hafa fulltrúar frá-
farandi borgarstjórnarmeirihluta
látið dæluna ganga um nýjan borg-
arstjóra og nýjan meirihluta í
Reykjavík. Hluti þessa „málflutn-
ings“ felst í persónuníði um borg-
arstjórann sem ekki er svaravert og
á sér ekki hliðstæðu í íslenskum
stjórnmálum síðustu áratugi.
Skrílslæti eða málefni
Það er skiljanlegt að
það verði uppi fótur og
fit í fjölmiðlum og ýms-
um hitni í hamsi þegar
nýr meirihluti er
myndaður í borginni,
ekki einu sinni, heldur
tvisvar á rúmum
þremur mánuðum. En
slíkir atburðir réttlæta
ekki það persónuníð
sem gengið hefur fjöll-
unum hærra að und-
anförnu. Og þeir mega
heldur ekki verða til
þess að við tökum æs-
ingar, fordóma og of-
sóknir fram yfir yfirvegaða umræðu
um hagsmunamál borgarbúa.
Stjórnmál í lýðræðissamfélagi eiga
að snúast um málefni og umræðan
um þau á að vera málefnaleg. Það
hefur hún því miður ekki verið und-
anfarna daga.
Málefnasamstaða
Það er t.d. ekki málefnalegt að
halda því fram að Ólafur F. Magn-
ússon hafi verið blekktur í samstarf
við valdagráðug spillingaröfl, án þess
að viðkomandi sjái minnstu ástæðu
til að huga að þeim málefnum sem
borgarstjórinn og sjálfstæðismenn
ætla að vinna að á kjörtímabilinu.
Að öllu jöfnu á málefnaleg sam-
staða að vera nærtækasta ástæða
þess að tveir eða fleiri flokkar ákveða
að vinna saman. Og sú var reyndin í
þessu tilfelli. Ástæðuna fyrir núver-
andi borgarstjórnarmeirihluta ber
fyrst og fremst að rekja til málefna-
legrar samstöðu í mjög mikilvægum
málaflokkum.
Augljós sannindi
Um þetta getur hver og einn sann-
færst með því að bera saman stefnu-
skrá Sjálfstæðisflokksins og F-
listans fyrir síðustu kosningar og
bera þær stefnuskrár síðan saman
við málefnasamning þessara flokka
nú. Málefnasamningur flokkanna var
kynntur um leið og nýr meirihluti, en
hann er einmitt til marks um sam-
stöðuna og þau verkefni
sem við ætlum að vinna
að. Það er til lítils og
raunar mjög ómálefna-
legt að láta eins og þetta
komi málinu ekkert við.
Mikilvægi
málefnasamnings
Það er sjálfsögð lýð-
ræðisleg krafa og tillits-
semi við kjósendur, að
borgarstjórnarmeiri-
hluti geri Reykvíkingum
grein fyrir því, fyrir
hvað hann stendur og að
hverju hann ætlar helst
að vinna. Slíkur samningur heldur
meirihlutanum við efnið, auðveldar
málefnalega umræðu og kjósendum
valið í kosningum. Þess vegna setti
núverandi meirihluti fram mál-
efnasamning um leið og samstarf
hans hófst.
Valdagræðgi hverra?
En þeir sem nú gaspra hæst um
valdagræðgi og ólýðræðisleg vinnu-
brögð annarra, mynduðu meirihluta
fjögurra, ólíkra stjórnmálaflokka,
með mjög ólíka afstöðu til mik-
ilvægra mála. Þrátt fyrir þá stað-
reynd hvarflaði aldrei að þeim, í
meira en hundrað daga, að gera
borgarbúum grein fyrir því, um hvað
þeir væru sammála, annað en það eitt
að halda völdum. Er það málefnalegt,
– eða er það valdagræðgi?
Reykvíkingar eiga heimtingu á
málefnalegri umræðu um mikilvæg
hagsmunamál sín. Nýr borgarstjórn-
armeirihluti hefur sett fram sín
áhersluatriði í mikilvægum mála-
flokkum. Hann mun láta verkin tala í
samræmi við það og leggur þau svo
óhræddur í dóm kjósenda. Það er
lýðræði.
Valdagræðgi eða mál-
efnaleg samstaða?
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson
skrifar um áherslur
í borgarstjórn
Vilhjálmur Þ.
Vilhjálmsson
» Ástæðuna fyrir nú-
verandi borgar-
stjórnarmeirihluta ber
fyrst og fremst að rekja
til málefnalegrar sam-
stöðu í mjög mikilvæg-
um málaflokkum.
Höfundur er oddviti borgarstjórnar-
flokks Sjálfstæðisflokksins.