Morgunblaðið - 16.03.2008, Qupperneq 32

lífshlaup
32 SUNNUDAGUR 16. MARS 2008 MORGUNBLAÐIÐ
H
ann brosir þegar ég
nefni þetta með He-
arst-nafngiftina. „Já,
þetta var mikil sigl-
ing,“ segir hann.
Og þegar ég spyr hvernig þessi
blaðaáhugi hafi komið í hann svarar
hann: „Öll mín umsvif á blaðamark-
aðinum áttu sér rætur í því að ég var
með flugdellu. Þegar ég var í Verzló
varð ég formaður Svifflugfélags Ís-
lands og ég stofnaði Hilmi til þess að
gefa út tímaritið Flugmál. Annað
vakti nú ekki fyrir mér þá. Tímaritið
dafnaði vel, varð á endanum stærsta
flugtímarit á Norðurlöndum. Þegar
ég byrjaði með Flugmál dreifði ég
því út um allt land en svo fóru vanda-
málin að koma. Menn sögðust hafa
samninga við bókaútgefendur um að
borga bara einu sinni á ári; í marz og
ætluðu að gera það sama við mig.
Mér tókst nú að komast að sam-
komulagi við flesta en það var einn á
Akureyri sem ætlaði ekki að gefa sig.
Ég ákvað þá að senda honum tímarit-
ið í póstkröfu og hann leysti það út!
Eftir það gerði hann hvert eintak
upp eins og aðrir.
Eftir stúdentsprófið fór ég til
Þýzkalands og kynnti mér blaða-
dreifingu. Þegar ég kom heim stofn-
aði ég fyrirtækið Blaðadreifingu.
„Ég dreifði ekki einasta mínum blöð-
um, það voru gefin út mörg tímarit
önnur sem ég tók að mér að dreifa.
Og ég átti líka samstarf við Sigfús
Jónsson á Morgunblaðinu um val á
útsölustöðum í Reykjavík.“
Ekki farfadropi
í öllum bænum
„Velgengni Flugmála varð til þess
að ég fór að líta í kringum mig. Þá sá
ég Vikuna sem ég taldi hægt að
fjörga verulega upp á og keypti hana
af Steindórsprenti út á víxla. Ég fékk
Jökul Jakobsson til þess að lífga upp
á innihaldið og litprentaði kápuna
með mynd eftir Halldór Pétursson.
Vikan fór úr 16 í 58 síður, hækkaði úr
5 krónum í tíu og ég lét prenta 10.000
eintök í stað 2.500. Blaðið seldist upp
á tveimur tímum og fyrir kvöldið
gengu eintök á svörtum markaði á
100 krónur. Gísli Sigurðsson tók svo
við af Jökli og Vikan bætti stöðugt
við sig, fór langleiðina í 25 þúsund
eintök, þegar bezt lét.
Þá voru Flugmál sem hétu Flug-
mál-Tækni fyrir alla orðin aukaatriði
í útgáfunni hjá mér. En Steindórs-
prent réð illa við Vikuna, þetta var
svo mikil setjaravinna að þeir urðu að
láta vinna allan sólarhringinn og
höfðu vart undan. Þá var nú ekki
hlaupið að því að fá innflutningsleyfi
fyrir setjaravél, en ég frétti af því að
Herbertsprent í Bankastræti ætti
slíka vél nýja og ég falaði hana til
kaups. En eigandinn vildi ekki selja
mér setjaravélina, en kvaðst hins
vegar tilbúinn að selja mér prent-
smiðjuna! Það varð úr að ég keypti
hana.
Ég leitaði svo til manna um að
koma vélunum út úr Bankastrætinu,
en þeir sögðu nauðsynlegt vegna
þrengsla að taka þær í sundur, stykki
fyrir stykki, sem yrði þriggja vikna
verk. Þrjár vikur, sagði ég. Ég þarf
að fá þær í gang á mánudaginn. Mál-
ið leysti ég með því að fá stóran
krana hjá Eimskip og svo rifum við
þakið af Bankastrætinu, hífðum vél-
arnar þar út og fluttum þær í hús-
næði Hilmis á Laugavegi 174. Þar
voru þær komnar í gang á mánudeg-
inum.“
Hilmar tekst allur á loft í stólnum,
þegar hann rifjar upp þessa gömlu
takta. „Þetta skotgekk. En það voru
mikil læti og bægslagangur í kring-
um þetta.
Einu sinni var hringt í mig ofan úr
Eddu, en þeir prentuðu forsíðu Vik-
unnar, og sagt að þar væri enginn
rauður litur til og það sem meira
væri: enginn rauður dropi til í allri
Reykjavík. Ég hafði strax samband
við stöðvarstjóra Flugfélagsins í
Prestwick, sem ég var kunnugur, og
honum tókst að koma einhverju af
farfa í síðdegisvélina. Þannig björg-
uðust málin í það skiptið. Ég fékk svo
sendar mánaðarbirgðir með skipi en
þá tók ekki betra við en svo að það
átti að taka tvær, þrjár vikur að toll-
afgreiða vöruna. Það dugði nátt-
úrlega engan veginn fyrir minn fram-
kvæmdahraða og ég varð að fara í
forstjóra Eimskipafélagsins og fá
hann með mér á vettvang til þess að
ná prentlitnum út.“
Og Hilmar færði enn út kvíarnar;
keypti tímaritið Úrval og bætti svo
við sig Búnaðarblaðinu. „Meiningin á
bak við Búnaðarblaðið var að bjóða
bændum, sem voru 7.000 talsins, það
frítt ef þeir gerðust áskrifendur að
Vikunni. Bændurnir vildu ólmir fá
sitt Búnaðarblað en sögðust ekki
hafa efni á Vikunni svo ég gaf Bún-
aðarblaðið út í nokkur ára bara fyrir
bændur.“
Mynd var stutt en indælt stríð
Sumarið 1962 kom svo dagblaðið
Mynd.
„Mynd var minn stóri draumur.
Ég hafði sé Bild Zeitung í Þýzka-
landsferðinni 1958 og gekk síðan með
það í maganum að gefa út svona dag-
blað á Íslandi. Ég hringdi í Axel
Springer sem var stórútgefandi í
Þýzkalandi og ef til vill sá stærsti í
Evrópu og var eiginlega mest hissa á
því að hann skyldi gefa sér tíma til að
svara manni uppi á Íslandi. Ég sagði
honum að ég ætlaði að kópíera Bild
Zeitung á Íslandi og hann var kátur
með það. Þegar við höfðum spjallað
saman lét hann einn aðalaðstoð-
armann sinn tala við mig og bjóða
mér alla þá aðstoð sem þeir gætu
veitt. Högni Torfason, sem varð
fréttastjóri Myndar, fór í nokkurra
vikna kynnisferð til Bild Zeitung og
þeir sendu okkur útlitsteiknara sem
ýtti okkur úr vör. Björn Jóhannsson,
sem varð ritstjóri Myndar, fór til
Beaverbrook-grúppunnar í Englandi
og kynnti sér vinnubrögð þar á bæ í
nokkrar vikur svo það vantaði ekki
að við töldum okkur til í slaginn.
Ég vissi af eldgamalli prentvél inni
í Félagsprentsmiðju og tókst að finna
viðgerðarmenn sem komu henni af
stað. En hún var alltaf hálfónýt og
allt í klessu. Prentun Myndar var
með þeim ósköpum að menn urðu að
þvo sér um hendurnar eftir að hafa
flett blaðinu; þeir urðu svo svartir á
puttunum! En við seldum hvert ein-
asta eintak sem við náðum út úr
ónýtu prentvélinni.
Þegar við vorum búnir að koma út
28 eintökum skall á prentaraverkfall
og það fór með mig. Ég var sjálfur
með allt undir og engan sjóð til þess
að ganga í svo þetta fór allt í spað. Og
Mynd er það eina sem hefur farið í
spað hjá mér.“
Mynd – dagblað óháð – ofar flokk-
um var fjórar síður, í breiðsíðubroti,
með átta dálkum. Á forsíðu fyrsta
tölublaðsins stóð: Loksins óháð dag-
blað. „Óháð dagblað kemur nú út í
fyrsta skipti á Íslandi. Hvorki stjórn-
málaflokkar né hagsmunasamtök
hafa ráð blaðsins í hendi sér. Loks er
borgaranum fullkomlega tryggður
óþvingaður, frjáls fréttaflutningur.“
„Já. Við ætluðum okkur stóra
hluti. Og sögðum flokksblöðunum
stríð á hendur. Þrátt fyrir endalokin
var Mynd afskaplega skemmtilegt
ævintýri. Það var svo mikill spenn-
ingur í kringum þetta allt.
Ég man að ég spurði Björn Jó-
hannsson hverjir væru beztu blaða-
menn á Íslandi. Hann gerði lista, við
hringdum eftir honum og allir sem
talað var við sögðu strax já. Þeir hrif-
ust af hugmyndinni á bak við blaðið
og það freistaði líka að starfa á óháð-
um fjölmiðli.
Það stóð engum á sama um Mynd.
Starfsmenn flokksblaðanna sáu hvað
hægt var að gera. Almenningur fagn-
aði frjálsu blaði en flokksgæðing-
arnir voru ekki hrifnir.
Þetta var stutt en indælt stríð!“
Hilmar hélt rekstri Hilmis áfram
en hvarf svo frá fyrirtækinu við „svo-
lítið sérkennilegar aðstæður“.
„Einn góðan veðurdag var faðir
minn, Axel Kristjánsson í Rafha,
mættur og setztur í stólinn minn og
hann tók fyrirtækið og Vikuna ein-
faldlega yfir. Við töluðumst ekkert
við, ég gekk bara út og kom aldrei
aftur.“
– En var hann ekki að bjarga fyr-
irtækinu? Sagan segir að þú hafir
verið kominn í þrot.
„Bjarga!? Þrot!? Af og frá. Það var
engin ástæða til þess að taka fyr-
irtækið svona af mér.“
– En af hverju léztu það viðgang-
ast?
„Faðir minn var þungavigt-
armaður í fjármálum og kunnur
reddari. Mér gekk ekkert að standa
uppi í hárinu á honum.
Svo ég sneri mér annað.“
Frá Einari ríka
til Suður-Afríku
„Ég varð að byrja upp á nýtt og
veðjaði á sjávarútveginn til þess. Ég
hringdi í Einar ríka og bað hann ásj-
ár. Hann sagði: Hilmar, ég er að fara
að reisa síldarverksmiðju í Vest-
mannaeyjum. Þú byggir hana fyrir
mig og ég kenni þér á sjávarútveg-
inn. Ég var hjá Einari í eitt ár meðan
verksmiðjan reis og hann tók mig
með sér hingað og þangað, meðal
annars á aðalfund í LÍÚ.
En þegar þeim skólanum lauk og
kom til minna kasta að hasla mér völl
fann ég enga glóru í sjávarútveginum
og á endanum ákvað ég að fara úr
landi.“
– Hvert fórstu?
„Ég var á leiðinni til Ástralíu, en
fór í land í Suður-Afríku. Þar leizt
mér vel á mig, landið fallegt og auð-
ugt og mikill uppgangur í efnahags-
lífinu.“
– Og aðskilnaður kynþáttanna al-
gjör!
„Ef ég á að segja eins og er aðlag-
aðist ég honum í hvelli og setti að-
skilnaðarstefnuna aldrei fyrir mig.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Hann var einu sinni nefndur hinn íslenzki Hearst, en hvarf svo af landi brott og settist að í Suður-Afríku. Þaðan fór hann undan
þjóðfélagsbreytingum til Íslands aftur og rekur nú kvótamarkað í Reykjavík. Freysteinn Jóhannsson ræddi við Hilmar A. Kristjánsson.
Mynd var minn stóri
Sjóaður Hilmar A
Kristjánsson með
drauminn, Mynd, og
velgengnina, Vikuna
með litprentaðri
mynd Halldórs Pét-
urssonar á forsíðu.