Morgunblaðið - 30.04.2008, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 30. APRÍL 2008 17
LANDIÐ
Eftir Guðfinnu M. Hreiðarsdóttur
M
eistaranám í haf- og strand-
svæðastjórnun er nýtt nám
sem Háskólasetur Vestfjarða
býður nú upp á í samstarfi við
Háskólann á Akureyri. Að
sögn Peters Weiss, forstöðumanns Há-
skólaseturs Vestfjarða, er um er að ræða þver-
faglegt meistaranám í umhverfis- og auðlinda-
stjórnun.
,,Þetta er alþjóðlegt nám sem er kennt á
ensku og samanstendur nemenda- og kenn-
arahópurinn af innlendum jafnt sem erlendum
einstaklingum. Námið er 120 ECTS-einingar,
þar af eru 90 einingar í formi námskeiða og 30
eininga lokaverkefni. Kennslan fer fram í
þriggja vikna lotum þar sem eitt námskeið er
kennt og klárað og síðan tekur næsta nám-
skeið við. Þetta fyrirkomulag er mjög hentugt
þar sem nemendur geta tekið þátt í einstökum
námskeiðum eftir aðstæðum og jafnframt fell-
ur það vel að skiptinámi og endurmenntun.“
Samræmd stjórnun
Peter segir að náminu sé ætlað að búa nem-
endur undir að takast á við eitt af mest knýj-
andi viðfangsefnum framtíðarinnar, nýtingu
og stjórnun auðlinda. ,,Fjallað er um sjálfbæra
nýtingu náttúruauðlinda, þá árekstra sem
kunna að verða og hvernig hægt er að leysa
vandamálin. Námið er þverfaglegt og er m.a.
farið inn á svið félagsvísinda, hagfræði, vist-
fræði, sjávarútvegsfræða og skipulagsmála.
Mikil áhersla er lögð á að tengja námið við
raunaðstæður með vettvangsferðum og hag-
nýtri verkefnavinnu.“ Viðhorf og þróun þess-
ara mála erlendis er mikilvægur þáttur í nám-
inu og segir Peter að innan Evrópusam-
bandsins hafi t.d. verið mikil umræða um
samræmda stjórnun strandsvæða en hérlendis
sé sú umræða rétt að fara af stað. Til að út-
skýra hvað átt er við með samræmdri stjórnun
strandsvæða nefnir Peter sem dæmi að er-
lendis séu fiskeldiskvíar yfirleitt ekki hafðar í
nágrenni við sólarstrendur. Það sé samræmd
stjórnun en aftur móti sé það ekki samræmd
stjórnun þegar kvíar eru settar á siglingaleiðir
skipa, eins og t.d. hafi gerst í Noregi. ,,Í raun
hefur samræmd stjórnun landsvæða lengi við-
gengist en verið lítið notuð á haf- og strand-
svæðum. Vissulega er hægt að yfirfæra ým-
islegt frá landi yfir á haf en það hefur engu að
síður ákveðna sérstöðu sem sérstaklega þarf
að taka tillit til, ekki síst á Íslandi þar sem haf-
ið og strandsvæðin eru undirstaða alls.“
150 fjarnemendur
Háskólasetur Vestfjarða hefur verið í örum
vexti frá því að það hóf starfsemi í byrjun árs
2006 og markvisst hefur verið unnið að því að
efla kennslu og rannsóknir á Vestfjörðum í
samvinnu við ýmsar stofnanir á svæðinu.
,,Þegar Háskólasetrið tók til starfa var fyrsta
skrefið þjónusta við nemendur í fjarnámi við
aðra skóla. Núna erum við með um 150 fjar-
nema víða á Vestfjörðum og er það hið besta
mál því þetta fólk þarf þá ekki að flytja í burtu
til að mennta sig. Hins vegar má segja að þrátt
fyrir að möguleikar til fjarnáms séu stöðugt að
aukast eru í raun ekki miklir vaxtarmögu-
leikar þar fyrir okkur, ekki nema allir Vest-
firðingar taki sig til og fari einhvern tímann í
fjarnám. Við höfum því einnig verið með nám-
skeið sem eru einingabær við háskóla og núna
í byrjun ársins fórum við af stað með frum-
greinanám í samstarfi við Háskólann í Reykja-
vík,“ segir Peter og bætir við að þessir náms-
möguleikar séu einkum ætlaðir fólki sem
búsett sé á Vestfjörðum.
,,Frá upphafi hefur það hins vegar verið mín
skoðun að Háskólasetrið eigi líka að ná fólki
inn á svæðið og vera tengiliður við háskólafólk
utan þess sem vill tengjast Vestfjörðum á ein-
hvern hátt.“
Vill fjölga heilsársnemendum
Sumarháskólar og önnur sérhönnuð nám-
skeið fyrir erlenda og innlenda náms-
mannahópa hafa verið í boði frá 2006. Einnig
hefur verið boðið upp á svokallaða vettvangs-
skóla (Field School). ,,Fram til þessa höfum
við fengið þrjá erlenda hópa til okkar og ætla
þeir allir að koma aftur en við erum einmitt
núna að undirbúa sumarið og ganga frá samn-
ingum og bókunum. Svona hópar skipta tals-
verðu máli fyrir atvinnulífið á svæðinu og þá
sérstaklega ferðaþjónustuna. Í fyrrasumar
vorum við t.d. með einn 15 manna hóp í tvær
vikur sem keypti gistingu, ferðir og kennslu
fyrir um eina milljón króna. Þá er eftir matur
og ýmsar aðrar vörur og þjónusta. Þessi til-
tekni hópur var í Holti í Önundarfirði sem
hentar vel í tilvikum þar sem allt þarf að vera
sem hagkvæmast, gistingin ódýr og aðstaða til
eldunar svo fólk geti eldað sjálft.“
Peter segir að Háskólasetrið hafi verið með
um 1.200 gistinætur á öðru starfsári sínu sem
sé í sjálfu sér ágætur árangur en í raun aðeins
ígildi þriggja heilsársnema. ,,Í sumar verðum
við með stórt íslenskunámskeið fyrir erlenda
stúdenta sem haldið er í samvinnu við Al-
þjóðaskrifstofu háskólastigsins. Við eigum von
á allt að 100 manns á námskeiðið sem stendur í
þrjár vikur þannig að það verða þá um 2.000
gistinætur. Engu að síður er mun hagkvæm-
ara fyrir okkur að hafa fleiri heilsársnema
enda margfalt meiri vinna og kostnaður í
kringum stök námskeið. Til lengri tíma litið
fáum við meira út úr heilsársnemendum og því
er stóra markmiðið okkar að fjölga þeim. Lið-
ur í því er að bjóða upp á nám á meistarastigi í
samvinnu við háskóla innanlands og erlendis,
þ.e. meistaranám í haf- og strandsvæða-
stjórnun sem fer af stað í haust. Með því náum
við vonandi til okkar fólki en reynslan hefur
sýnt að háskólastofnanir á landsbyggðinni, t.d.
Háskólinn á Akureyri og Háskólinn á Hólum,
hafa jákvæð áhrif á samfélagið í kringum sig
og laða að fólk, sérstaklega ungt fólk. Við þurf-
um á því að halda á Vestfjörðum og því er mik-
ilvægt að byggja hér upp öflugt háskólasamfé-
lag.“
Rannsóknarefni erlendra námsmanna
Þegar Peter er spurður frekar um vett-
vangsskólana segir hann að um sé að ræða
nám utan skólabyggingar þar sem nemendur
nýti það sem þeir hafa lært með hagnýtum
verkefnum og rannsóknum á vettvangi. Þann-
ig hafi einn hópurinn sem kom vestur í fyrra-
sumar t.d. unnið að orkusparandi verkefnum
víða á norðanverðum Vestfjörðum. Nokkrir
nemendur voru með verkefni á Flateyri þar
sem leitað var leiða til að spara orku við útgerð
fiskibáta í samvinnu við lítið sjávarútvegsfyr-
irtæki á staðnum. Aðrir nemendur rannsökuðu
litla virkjun í Botni í Súgandafirði í því skyni
að auka framleiðslu hennar með sem minnst-
um tilkostnaði og á Ísafirði voru nemendur
sem leituðu leiða til að spara orku í gróð-
urhúsum.
,,Við erum að fá þessa hópa til okkar vegna
þess að við getum boðið betri, hagkvæmari og
áhugaverðari þjónustu en aðrir. Það er ekki
síst að þakka því fólki sem hefur verið tilbúið
að taka á móti þessum námsmönnum og veita
þeim aðgang að fyrirtækjum sínum í rann-
sóknarskyni. Öðruvísi gengi dæmið ekki upp.
Stefnt er að því að auka framboðið á þessu
sviði enda eru samstarfsaðilar fyrir hendi og
næg eftirspurn. Til framtíðar litið vonumst við
til að geta selt vettvangsskólunum meiri
kennslu, ekki bara þjónustu. Við erum að feta
okkur áfram á þessari braut og í lok næsta
mánaðar fer ég til Bandaríkjanna þar sem ég
tek þátt í NAFSA, stórri námssölustefnu sem
haldin er í Washington DC. Þar ætla ég að
kynna Háskólasetur Vestfjarða og þá pakka
sem við bjóðum upp á.“
Þörf á stærra húsnæði
Þegar Háskólasetur Vestfjarða tók til starfa
í ársbyrjun 2006 voru þar þrjú og hálft stöðu-
gildi en í dag eru þau sex talsins. ,,Við erum
með tíu starfsmenn, sumir þeirra eru í hluta-
starfi og aðra samnýtum við með öðrum stofn-
unum í húsinu. Svo erum við með tímabundna
verksamninga við fjölda kennara,“ útskýrir
Peter. Stofnunin hefur verið í sama húsnæði
frá upphafi, Vestrahúsinu svokallaða, og segir
hann það henta starfseminni vel en sé nú þeg-
ar orðið of lítið. Aðstæður séu hins vegar með
þeim hætti að möguleikar til stækkunar séu
ýmsir og er verið að vinna í því máli.
,,Við erum hér undir sama þaki og rann-
sóknarstofnanir eins og t.d. Hafrann-
sóknastofnun, Matís, Nýsköpunarmiðstöð Ís-
lands, Snjóflóðasetur Veðurstofu Íslands,
Fjölmenningarsetur, Fræðslumiðstöð Vest-
fjarða o.fl. Mynda stofnanirnar í húsinu eina
heild með sameiginlega móttöku og höfum við
verið í góðri sambúð við alla þessa aðila.“ Að-
spurður hvernig rekstrinum sé háttað segir
Peter að hann sé að stórum hluta fjármagn-
aður með framlagi frá menntamálaráðuneyt-
inu sem standi undir kostnaði við stöðugildin
sex en annan kostnað greiðir Háskólasetrið
með tekjum sem það hefur af útseldri þjón-
ustu, styrkjum og námskeiðsgjöldum.
Áætlun um uppbyggingu nauðsynleg
Síðastliðið haust skipaði menntamálaráð-
herra nefnd um uppbyggingu náms á há-
skólastigi á Vestfjörðum. Gert er ráð fyrir að
nefndin kynni niðurstöður sínar innan tíðar og
segir Peter að nauðsynlegt hafi verið að taka á
þessum málum með skipulegum hætti.
,,Það er mjög mikilvægt fyrir okkur að hafa
haldbæra áætlun um uppbyggingu háskóla-
mála á Vestfjörðum. Við verðum að geta skipu-
lagt starfsemi okkar og rekstur til lengri tíma.
Það er erfitt að byggja upp háskólanám ef
horfa á til þess hvernig vindar blása hverju
sinni. Starfið verður að vera byggt á traustum
grunni með langtímamarkmið að leiðarljósi.
Við höfum lagt fram framtíðarsýn fyrir Há-
skólasetur Vestfjarða þar sem gert er ráð fyrir
að það verði stofnun á háskólastigi sem býður
upp á fjarnám, frumgreinanám, námskeið og
allt að fimm námsleiðir. Ef það gengur eftir er-
um við að tala um háskólastofnun af sömu
stærðargráðu og Háskólinn á Hólum og Há-
skólasetrið í Longyearbyen á Svalbarða. Þó
svo að Háskólasetur Vestfjarða sé ung stofnun
viljum við bæta við okkur verkefnum og taka á
okkur aukna ábyrgð á sviði rannsókna og
kennslu á háskólastigi. Við setjum okkur háleit
markmið og höfum metnað til að ná langt. Við
vinnum samkvæmt því og svo er bara að sjá
hverju það skilar.“
Klippti út greinar um Vestfirði
Peter Weiss var ráðinn forstöðumaður Há-
skólaseturs Vestfjarða þegar það var formlega
stofnað árið 2005 og fékk þá það vandasama
hlutverk að byggja starfsemina upp frá
grunni, koma henni af stað og þróa áfram. ,,Ég
tók við þessu starfi sumarið 2005 en var áður
forstöðumaður Goethe-Zentrum í Reykjavík
og stundakennari við Háskóla Íslands. Þegar
staða forstöðumanns Háskólaseturs Vest-
fjarða var auglýst var ég staddur erlendis sem
gestakennari en Angela, konan mín, klippti út
auglýsinguna og geymdi þar sem hún vissi að
ég var vanur að klippa út allar blaðagreinar
um Vestfirði. Henni datt aldrei í hug að ég
væri svo brjálaður að sækja um!“
Aðspurður hvers vegna hann hafi safnað
efni um Vestfirði segir Peter að honum hafi
alltaf þótt Vestfirðir vera fallegasti hluti lands-
ins, sérstaklega sunnanverðir Vestfirðir.
Bæjarar í Garðshorni
Þegar Peter er spurður frekar um konuna
sem klippti út auglýsinguna fyrrnefndu hlær
hann við og segir hana vera Bæjara eins og
hann. Annars er fullt nafn hennar Angela
Schamberger og starfar hún sem leið-
sögumaður og þýðandi. Hún kennir líka ein-
stök námskeið sem stundakennari en hún er
magister í norrænum fræðum, listasögu og
landafræði. Þau Peter hafa komið sér fyrir í
gömlu, litlu húsi sem ber nafnið Garðshorn og
er í gamla bæjarhlutanum á Ísafirði.
,,Fyrst eftir að ég flutti vestur bjó ég á Flat-
eyri en Angela var áfram fyrir sunnan. Ég
kunni afskaplega vel við mig á Flateyri þó svo
að það sé nokkur spölur þaðan í vinnuna og
óneitanlega þægilegra að vera á Ísafirði hvað
það varðar. Hins vegar finnst mér Önund-
arfjörður einstaklega fallegur og hugurinn
stendur þangað, óneitanlega. Vonandi gengur
sú framtíðarsýn eftir,“ segir Peter að lokum og
brosir kankvíslega.
„Höfum metnað til að ná langt“
Morgunblaðið/Guðfinna M. Hreiðarsdóttir
Háskóli hafsins Peter Weiss, forstöðumaður Háskólaseturs Vestfjarða, er heillaður af Vestfjörðum. Hefur safnað efni um svæðið í mörg ár.
Í HNOTSKURN
»Peter Weiss kemur frá Bæjaralandi íÞýskalandi. Hann lærði málvísindi og
bókmenntir við háskólann í Kiel og lauk
doktorsnámi frá háskólanum í Greifswald
árið 1997. Þar var hann jafnframt kennari
1992 til 1997 eða þar til hann fékk stöðu
sendikennara í þýsku við Háskóla Íslands.
»Hann kom fyrst til Íslands sem skipti-nemi árið 1987 og lauk þá námi í ís-
lensku fyrir erlenda stúdenta. Lærði líka
íslensku við Háskólann í Kiel en þar er
sendikennari í íslensku.
»Árið 1997 sótti hann um stöðu sendi-kennara í þýsku við Háskóla Íslands og
fékk það starf. Gegndi því í fimm ár eða
þar til hann tók við starfi forstöðumanns
Tungumálamiðstöðvar Háskóla Íslands ár-
ið 2002. Ári seinna var hann svo ráðinn
sem forstöðumaður Goethe-Zentrum og
gegndi því starfi allt þar til hann var ráð-
inn sem forstöðumaður Háskólaseturs
Vestfjarða.
,,Ætlum að skapa okkur sérstöðu með því að einbeita okkur að málefnum hafsins og strandsvæðum
almennt,“ segir Peter Weiss, forstöðumaður Háskólaseturs Vestfjarða, sem er með aðsetur á Ísafirði