Morgunblaðið - 03.09.2008, Qupperneq 25

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 3. SEPTEMBER 2008 25
NÝVERIÐ tók umhverf-
isráðherra landsins þá ákvörðun að
umhverfisáhrif fyrirhugaðra álvers-
framkvæmda á Bakka við Húsavík,
virkjanir og flutningsmannvirki
skyldu metin sameiginlega. Ýmsir
hagsmunaaðilar hafa síðan keppst
við að gagnrýna ráðherrann fyrir
þessa ákvörðun, talið sameiginlegt
mat ekki vera til bóta og leiða ein-
ungis til aukins kostnaðar og seink-
unar framkvæmda.
Sameiginlegt umhverfismat –
sjálfsögð vinnubrögð
Réttilega hefur verið bent á að
þetta er í fyrsta sinn sem sameig-
inlegt umhverfismat er framkvæmt
hér á landi en heimild er til þess í
lögum að slíkt mat fari fram. Þegar
um er að ræða margar stór-
framkvæmdir þar sem hver hefur
áhrif á hina, og tengsl eru fram og
aftur, er rökfræðilega rétt að um-
hverfisáhrif þeirra séu metin sam-
eiginlega. Þannig koma heildar-
áhrifin í ljós og þess ber að minnast
að „Í upphafi skyldi endirinn skoða.
Það viðhorf er undirstaða allrar
góðrar skipulagningar.“ (tilvitnun:
Jakob Björnsson: Landþörf orku-
vinnsluiðnaðarins. Rit Landverndar
3: Landnýting. Reykjavík 1973.)
Á þessari stundu er alls óvíst með
orkuöflun fyrir álver á
Bakka, þ.e. hvort hægt
verður að afla nægi-
legrar orku frá há-
hitasvæðunum á Norð-
urlandi. Þetta mun
ekki koma í ljós fyrr en
búið er að ráðast í um-
fangsmiklar boranir,
oft á óröskuðum svæð-
um, og láta holurnar
blása svo mánuðum
skiptir. Eitt er þó víst
að rekstur álvers er
geysilega orkufrek
starfsemi og ekki
ósennilegt að leggja þurfi „allt und-
ir“ hvað vinnanlega orku varðar fyr-
ir þessa einu verksmiðju.
Þetta vekur óneitanlega spurn-
ingar um ákvarðanaferlið og hvort
skynsamlegt hafi verið að vekja gíf-
urlegar væntingar meðal heima-
manna um álver til atvinnusköpunar
án þess að kannaðir hafi verið aðrir,
og jafnvel hagkvæmari möguleikar
til nýtingar þeirrar orku sem hægt
er að afla með góðu móti.
Ákvarðanaferli við stór-
framkvæmdir ábótavant
Sú ákvörðun Landverndar að
áfrýja ákvörðunum Skipulagsstofn-
unar um sameiginlegt umhverfismat
í Helguvík og á Bakka er liður í við-
leitni samtakanna til að bæta
ákvarðanaferlið í tengslum við stór-
framkvæmdir hér á
landi. Það á að vera al-
menn regla að stór-
framkvæmdir sem háð-
ar eru hver annarri fari
í sameiginlegt um-
hverfismat. Úrskurður
umhverfisráðherra er
vel rökstuddur og brýt-
ur blað í þessum efn-
um.
En það er víðar pott-
ur brotinn. Þannig eru
stórar ákvarðanir tekn-
ar hér á landi um upp-
byggingu orkufreks
iðnaðar án þess að umhverfiskostn-
aður sé tekinn með í reikninginn, án
þess að unnið sé hagrænt umhverf-
ismat, án þess að arðsemi fram-
kvæmdanna sé gegnsæ, án þess að
áhætta skattborgaranna sé nægi-
lega skýr og án þess að þjóðhagsleg
hagkvæmni sé í rauninni könnuð. Þá
virðast fáir velta fyrir sér hversu
hátt hlutfall íslenskrar orku eigi að
leggja í einn iðnað, áliðnað, þ.e.
hversu mörg egg eigi að leggja í
þessa einu körfu.
Af fyrrgreindri upptalningu má
ljóst vera að vinna þarf mun um-
fangsmeiri undirbúningsvinnu en
gert hefur verið hingað til svo að
hægt sé að taka skynsamlegar
ákvarðanir í orkunýtingarmálum
hér á landi og að móta þarf lang-
tímaorkunýtingarstefnu. Liður í því
er að klára vinnu við annan áfanga
Rammaáætlunar um nýtingu og
verndun vatnsafls og jarðvarma. En
það er svo margt annað sem þarf að
koma til og það gefur auga leið að
slík vinna er ekki á færi fámennra ís-
lenskra sveitarfélaga, enda er það
ekki þeirra hlutverk. Sveitarfélögin
huga að staðbundnum efnahags-
legum hagsmunum fyrst og fremst
og það er því ótækt að ætla að stórar
ákvarðanir í orkunýtingarmálum Ís-
lendinga hvíli aðallega á þeim og
orkukaupendunum sjálfum, eins og
nú virðist raunin.
Hér er umgjörðin alls ófullnægj-
andi og leikreglurnar engan veginn
til þess fallnar að þær leiði til far-
sællar niðurstöðu fyrir land og þjóð.
Í raun má segja að umgjörðin sé
uppskrift að ósætti og átökum.
Þessu þarf að breyta.
Seinkun á Bakka?
Í þeim tilvikum þegar sameig-
inlegt umhverfismat framkvæmda
er hluti eðlilegs vinnuferlis er ekki
rétt að tala um „seinkun“ þegar ráð-
ast þarf í slíka vinnu, frekar hitt að
ekki sé flýtt fyrir með því að sneiða
fram hjá veigamiklum þætti í öllum
undirbúningi, þ.e. heildstæðu um-
hverfismati.
Svo er annað: framkvæmdaaðilar
við orkuöflun og hugsanlegt álver
við Bakka hafa marglýst yfir að eng-
an veginn sé víst að af álveri verði,
enda Alcoa stórt álþjóðlegt fyrirtæki
sem býr yfir margvíslegum mögu-
leikum til að reisa ný álver knúin
endurnýjanlegum orkugjöfum víða
um heim. Út frá atvinnuuppbygg-
ingarsjónarmiði virðist því óhyggi-
legt að huga ekki að fleiri mögu-
leikum til nýtingar orkunnar.
Jafnvel mætti hugsa sér alþjóðlegt
útboð á þeirri orku sem hægt er að
afla með góðu móti án þess að of-
bjóða jarðhitakerfunum eða öðrum
umhverfisþáttum. En ef allur tíminn
fer einvörðungu í að undirbúa eitt
verkefni, álver, sem dettur síðan upp
fyrir, gæti komið upp sú staða að
margra ára vinna leiði til þess að
menn séu aftur komnir á byrj-
unarreit. Hverjum á þá að kenna um
„seinkun“?
Sameiginlegt umhverfismat
og orkan fyrir norðan
Björgólfur Thorsteinsson skrif-
ar um orku- og umhverfismál
»Úrskurður umhverf-
isráðherra er vel
rökstuddur og brýtur
blað í þessum efnum.
Björgólfur
Thorsteinsson
Höfundur er formaður Landverndar.
Ólafur B. Blöndal, löggiltur fasteignasali.
Borgartúni 22 • 105 Reykjavík • Fax 5 900 808
fasteign@fasteign.is • www.fasteign.is
5 900 800
OPIÐ HÚS Í DAG LINDASMÁRI 9,
4RA HERB. LAUS STRAX
M
b
l1035428
Sýnum í dag mjög fallega og vel
skipulagða 4ra herbergja 97 fm
íbúð á 3.hæð (efstu) í þessu
húsi sem er mjög vel við haldið
utan sem innan.
Húsið málað utan og sameign
innan standsett fyrir 2 árum.
Um er að ræða endaíbúð með
gluggum á 3 vegu. Parket á
gólfum. Standsett eldhús með
þvottahúsi innaf. Suðursvalir.
Verð 25,9 millj. Áhv. Lán kr. 19,5 milllj. til 40 ára m/5,75%vöxtum.
Eftirl.sj.Fía
Ólafur B Blöndal sýnir íbúðina í dag kl. 17:30-18.
Síðumúla 21 • 108 Reykjavík • S . 588 9090 • fax 588 9095
www.eignamidlun. is • e ignamidlun@eignamidlun. is
Sverr ir Kr ist insson, löggi ltur fasteignasal i
Um er er að ræða 3ja herb. 94,6 fm íbúð auk 27,3 fm bílskúrs. Samtals
121,9 fm. Hæðin hefur öll verið standsett á smekklegan hátt. Sérinngangur.
Innangengt í bílskúr. Rúmgóð afgirt timburverönd útaf stofu. ÍBÚÐIN FÆST
EINUNGIS Í SKIPTUM FYRIR RAÐHÚS Í FOSSVOGI.
Nánari upplýsingar veitir Magnea Sverrisdóttir fasteignasali í síma 861-8511.
Raðhús í Fossvogi óskast
Í skiptum fyrir hæð við Áland
ÞEGAR komið er
austur að Mark-
arfljótsbrú blasa
Hamragarðar við en
svo nefnist hamra-
beltið og svæðið undir
því þar sem Selja-
landsfoss og Gljúfra-
búi steypast fram af.
Ofan við blasir Hamragarðaheiðin
við.
Þarna stendur bærinn Hamra-
garðar en síðasti ábúandi þar var
Erlendur Guðjónsson, oft kallaður
Lindi. Árið 1963 gaf hann Skóg-
ræktarfélagi Rangæinga jörðina.
Þar með talda Hamragarðaheiðina
þar sem hann hafði haft sauðfé sitt
og fjárhús. Ekki er ósennilegt að
Erlendur hafi hugsað með sér að
nú væri landið komið í öruggar
hendur og komandi kynslóðir gætu
notið fegurðarinnar þarna um
ókomna tíð. Skógrækt
var stunduð á heiðinni
í allmörg ár en því síð-
an hætt enda að-
stæður ekki heppileg-
ar.
Í hálfa öld hefur
kræklóttur vegslóði
legið upp heiðina. Sá
vegslóði fellur vel inn
í landslagið og sést lítt
eða ekki frá þjóðveg-
inum. Þann vegslóða
hafa margir notfært
sér til að fara um fal-
lega heiðina og til að komast á
Eyjafjallajökul. Heiðin er um
margt merkileg. Neðsti og falleg-
asti hluti hennar er hraun sem
liggur milli Seljalandsárinnar og
Gljúfurár. Þetta hraun rann í lok
ísaldar og er á margan hátt jarð-
sögulega merkilegt. Heiðin er
nefnilega heilmikil perla.
Eftir að vegstæði þjóðvegarins
var fært og aðkoma að svæðinu
breyttist hefur ekki mátt færa til
stein á heiðinni af ótta við að
skemma ásýnd og umhverfi Selja-
landsfoss. Heiðin var á sínum tíma
undir smásjá alls kyns aðila og
skyldi engan undra.
En nú er öldin önnur. Nú á að
leggja á heiðina með stórvirkum
vinnuvélum. Allt er þetta gert und-
ir merkjum framfara, væntanlega
með stimpli frá ríki og sveit. Það
þarf nefnilega að ryðja hálfri heið-
inni niður undir breiðan og brúk-
legan veg undir búkollurnar sem
eiga að flytja allt grjótið í Bakka-
fjöruhöfn. Sá vegur verður vænt-
anlega engin smásmíði því þarna
eiga einir mestu efnisflutningar Ís-
landssögunnar að fara fram.
Mér er spurn, hvað hefur allt í
einu breyst? Af hverju má allt í
einu stórskemma umhverfi Selja-
landsfoss? Eftir að jarðýtur fara
að vinna í Neðra-Klifinu, en svo
heitir mest áberandi hraunbrekkan
neðst á heiðinni, þá verða þau um-
merki aldrei afmáð.
Það eru skiptar skoðanir um um-
rædda Bakkafjöruhöfn. Ef það er
nauðsynlegt að flytja Eyjafjöllin í
bútum hálfa leið til Vestmannaeyja
þá er vel hægt að gera það án þess
að eyðileggja Hamragarðaheiðina
og ásýnd Seljalandsfoss. Það er vel
hægt að velja annað vegstæði.
Hver skrifar upp á svona fram-
kvæmd og hvaða leyfi þarf?
Ég er á þeirri skoðun að Erlend-
ur í Hamragörðum hefði orðið lítt
hrifinn að vita hvernig fara á með
landið sem hann á sínum tíma gaf í
góðri trú. Það verða a.m.k. öðruvísi
Búkollur sem fara um heiðina en
þær sem Erlendur þekkti.
Hörmungar
á Hamragarðaheiði
Árni Alfreðsson
segir að það sé ver-
ið að stórskemma
umhverfi Selja-
landsfoss
»En nú er öldin önn-
ur. Nú á að leggja á
heiðina með stórvirkum
vinnuvélum. Allt er
þetta gert undir merkj-
um framfara, vænt-
anlega með stimpli frá
ríki og sveit.
Árni Alfreðsson
Höfundur er leiðsögumaður og er
ættaður undan Eyjafjöllum.
ÞAÐ ER ákaflega leiðinlegur
ávani, ómerkilegur, að þurfa sí-
fellt að gera andmælendum sín-
um upp skoðanir og hallmæla
þeim síðan á grundvelli þessara
uppgerðu skoðana.
Þetta er algengt hjá fyrrv.
orkumálstjóra þar sem hann fer
mikinn gegn þeim sem eru hon-
um ekki sammála. Höfundur
Staksteina dettur reyndar stund-
um í þá gryfju að hafa svo enda-
leysuna upp eftir honum.
Björk hefur aldrei kallað
starfsfólk álvera þræla og hún
hefur ekki verið með hræsni
gagnvart uppbyggingu atvinnu-
lífs. Hún hefur aftur á móti ítrek-
að bent á að það væri hægt að
nýta þá orku sem við eigum til
annarra hluta en að byggja upp
álver.
Annað í sambandi við end-
urteknar fullyrðingar um að laun
í álverum séu þau hæstu sem
þekkist hér á landi, það er ekki
rétt og þessi fullyrðing hefur
margoft verið leiðrétt. T.d. hafa
meðallaun rafiðnaðarmanna í ál-
verum verið undir meðallaunum
rafiðnaðarmanna almennt. Að
öðru leyti væri ágætt að Jakob
vandaði rökstuðning sinn ögn
betur.
Guðmundur Gunnarsson
Þrælar Jakobs
Höfundur er rafvirki.