Morgunblaðið - 03.09.2008, Qupperneq 26

26 MIÐVIKUDAGUR 3. SEPTEMBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
EFTIR því sem
umræðan um
stóriðju og virkj-
anir á Íslandi
hefur undið upp á
sig heyrist æ oft-
ar að andstæð-
ingar fram-
kvæmdanna þori
ekki að tjá skoð-
anir sínar við
fréttamenn. Á
síðu 28 í Fréttablaðinu 30. ágúst
mátti m.a. lesa:
„Íbúarnir [í Tjörneshreppi], sem
Fréttablaðið talaði við, óttast ál-
versframkvæmdirnar og telja þær
geta lagt jarðir sínar í eyði. Þeir
vildu ekki allir koma fram undir
nafni og vísuðu sumir til þess að í
sveitinni, sérstaklega á Húsavík,
væri því sem næst bannað með lög-
um að vera á annarri skoðun en
sveitarstjórnin. Nokkrir íbúar
Húsavíkur höfnuðu einnig viðtals-
beiðni blaðamanns.“
Á Vestfjörðum er sömu sögu að
segja en þar hef ég heyrt talað um
að fólk sé lagt í einelti fyrir að vera
á móti olíuhreinsistöð. Í frétt sem
birtist á RÚV 4. júní kom m.a. fram
sú skoðun eins heimamanns að þeir
sem væru á móti hugmyndinni gætu
bara flutt í burtu. Þar kom einnig
fram að andstæðingar vilji síður tjá
sig í viðtali en fylgjendur.
Er virkilega svo illa komið fyrir
fólkinu hér á þessu landi að það eigi
að troða mengandi verksmiðjum
niður í flestum landshornum hvort
sem mönnum líkar betur eða verr?
Er nóg að alþjóðleg stórfyrirtæki
veifi dollarabúntum (eða rúblum) til
að sveitarstjórnir kikni í hnjánum
og fái glýju í augun?
Á náttúruverndarfólki dynja sí-
fellt ókvæðisorð af ýmsu tagi og er
það kallað umhverfisfasistar, öfga-
menn sem ekki hlusta á nein rök eða
jafnvel hryðjuverkamenn. Vinsælt
er að tala um einhverja kaffi-
húsamafíu sem heldur til í 101
Reykjavík og fer sjaldan austur fyr-
ir Ártúnshöfða nema þá helst til að
tína fjallagrös. Í 24 stundum á laug-
ardaginn var kallaði hinn umboðs-
litli fulltrúi Framsóknarflokksins í
borgarstjórn Reykjavíkur fram-
kvæmdastjóra Landverndar „at-
vinnumótmælanda“!
Til að ljúka þessari drápu um yf-
irgang og takmörkun tjáning-
arfrelsis má að lokum rifja upp atvik
í aðdraganda Kárahnjúkavirkjunar
árið 2000. Þá tók 60 manna hópur úr
samtökunum „Afl fyrir Austurland“
sig til og gekk í Náttúruvernd-
arsamtök Austurlands gagngert til
að koma í veg fyrir að ályktanir
gegn stóriðju yrðu samþykktar inn-
an félagsins og myndu í framhaldi af
því birtast í fjölmiðlum.
Ef þetta er framgangsmáti þeirra
sem vilja stóriðju í öllum lands-
hlutum, hver er þá hinn öfgafulli
sem ekki hlustar á nein rök? Sam-
kvæmt skoðanakönnun í Frétta-
blaðinu 24. júní er töluverður minni-
hluti landsmanna fylgjandi frekari
virkjunum fyrir stóriðju, hvort held-
ur sem spurt er á höfuðborgarsvæð-
inu eða á landsbyggðinni. Ætlar há-
vær minnihlutinn sér að þagga
niður í meirihlutanum?
SIGURÐUR HR.
SIGURÐSSON,
kvikmyndagerðarmaður.
Einelti fyrir fullorðna?
Frá Sigurði Hr. Sigurðssyni
Sigurður Hr.
Sigurðsson
Bréf til blaðsins
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.isÞAÐ var skrítin
upplifun að opna
Moggann daginn eftir
og lesa fyrirsögnina
„Minntust ekki á
kynþáttinn – þögn
um þýðingu sigurs
Obama fyrir blökku-
menn“. Ekki bara
vegna þess að því er
ranglega haldið fram
að ræðumenn á
þinginu hafi ekki sagt
„aukatekið orð“ um
það, heldur vegna
þess að greinarhöf-
undur kaus að þegja
sjálfur um þá djörfu
ákvörðun Obama að
þiggja tilnefninguna á
45 ára afmæli frægustu ræðu
Martin Luther Kings, „Ég á mér
draum.“
Það er engin furða þótt það fari
fram hjá erlendum blaðamönnum
að strax þegar Michelle Obama
segir, Ég, „systir“ (s.s. svört
kona), frá suðurhluta Chicago
(einu illræmdasta fátækrahverfa
svertingja í Bandaríkjunum) er
hingað komin, þrumar þýðing
dagsins í bandarískum eyrum.
En hvernig töluðu ræðumenn
um draum Kings, að „einn góðan
dag munu menn vera dæmdir
ekki út frá hörundslit heldur per-
sónueinkennum sínum“? Ted Ken-
nedy sagði, „Barack
Obama bindur enda á
gömlu pólitíkina sem
gekk út frá kynþætti,
kyni, deilum milli
hópa... Draumurinn
lifir.“ Sömuleiðis
benti Bill Clinton á
„sögulegt tækifæri
Baracks“ sem ávöxt
jafnréttishreyfing-
arinnar og lofaði,
„Barack Obama mun
leiða okkur frá sundr-
un til vonar.“ Hillary
Clinton undirstrikaði
Móse-þemað, þegar
hún varaði við hvað
andstaðan vegna
kynþáttar Baracks
gæti orðið mikil og
vitnaði í næstfræg-
asta leiðtoga svert-
ingja í sögu Banda-
ríkjanna, Harriet
Tubman: „þegar þið
heyrið hundgána á
eftir ykkur, haldið áfram!“
En Obama, sem byggði sjálfur
varlega á þeim grundvelli, endaði
með langri tilvitnun í ræðu Kings
og loks með hvatningu sem berg-
málar í bréfum postulanna, „Höld-
um fast við játningu vonar okkar
án þess að hvika,“ en tilvitnunin
er úr Bréfi til Hebrea, 10. 23-24,
sem endar: „Hvetjum hvert annað
til kærleika og góðra verka.“
Boðskapur þingsins var að hug-
takið „kynþáttur“ ætti ekki leng-
ur við. Gat varla verið þýðing-
armeiri.
„Draumurinn lifir“
Sarah M. Browns-
berger skrifar um
þýðingu tilnefn-
ingar Baracks
Obama fyrir
blökkumenn
» Boðskapur
þingsins var
að hugtakið
„kynþáttur“
ætti ekki lengur
við. Gat varla
verið þýðing-
armeiri.
Sarah Brownsberger
Höfundur er rithöfundur.
EVRÓPUSAM-
BANDIÐ hefur það
að upphaflegu mark-
miði að efla þjóðríkin
í Evrópu, tryggja frið
meðal þeirra og
koma í veg fyrir
framtíðarkreppu
þjóðríkjanna í al-
þjóðavæddum heimi.
Að þessu er unnið á
vettvangi ESB.
Um þetta votta
talsmenn írska þjóð-
hyggjuflokksins Fi-
anna Fail og skoska
þjóðhyggjuflokksins
Scottish National
Party. Sama segja
forystumenn Finna
og Eista, Kýpverja
og Maltverja. For-
ystumenn Baska og
Bretóna, Andalús-
íumanna og Katalóna, Elsass-
manna og Sikileyinga segja hið
sama. Og nú heyrast sömu raddir
frá Slóveníu og Austur-Evrópu.
Smáþjóðir Evrópu hafa aldrei
áður haft slíkan vettvang til að
láta til sín taka.Á þingi Evrópu-
sambandsins hljóma allar þessar
ólíku raddir. Þingið hefur alls ekki
nægileg völd eða nægilegt lýðræð-
islegt lögmæti. En meðal ástæðna
þess er að þjóðríkin vilja ekki af-
henda meiri völd til nýrrar mið-
stjórnar í höfuðstöðvum ESB.
Togstreitan milli þjóðríkjanna og
nýju höfuðstöðvanna er fróðlegt
athugunarefni og henni er alls
ekki lokið.
Stjórnmálaöflin á þingi Evrópu-
sambandsins hafa smám saman
verið að mynda Evrópuhópa eftir
almennum pólitískum línum. Með-
al flokkahópanna á þinginu er
einn sem heitir „Evrópa þjóð-
anna“ og leggur
þyngsta áherslu á
þjóðleg viðhorf til
sameiginlegra málefna
og á að verja hags-
muni þjóðanna. Annar
flokkahópur heitir
„Óháðir lýðræð-
issinnar“ og berst ein-
arðlega gegn tilhneig-
ingum til sterkara
miðstjórnarvalds og
gegn hugmyndum um
meiri sambandsumsvif
í Evrópusambandinu.
Einn þeirra flokka
sem mest hafa beitt
sér gegn ofvexti mið-
stýringar í Evrópu-
sambandinu er danska
stjórnmálahreyfingin
„Junibevægelsen“. En
reynslan hefur haft
þau áhrif á júnímenn-
ina dönsku að þeir eru
ekki lengur andvígir
ESB eða gegn aðild
Dana að því. Júní-
hreyfingin danska telur úrsögn úr
ESB enga lausn eða framtíðarleið
og ekki heldur að upplausn ESB
yrði til góðs fyrir þjóðir Evrópu.
Stefna og þróun Júníhreyfing-
arinnar er athyglisverð. Reynslan
af Evrópusambandinu hefur kennt
þeim að ESB nær árangri og
stefnir til langrar framtíðar.
Hreyfingin hefur skipt um skoðun
og styður nú ESB, framtíð-
arþróun þess og aðild Dana að
því. En Júníhreyfingin gagnrýnir
forystu ESB hiklaust og ein-
arðlega og berst af alefli fyrir
auknu lýðræði og opnara stjórn-
kerfi og gegn tilraunum margra
aðila í ríkjandi forystu ESB til að
auka miðstýringuna. Íslendingar
ættu að kynna sér þetta danska
stjórnmálaafl.
Junibevægelsen
í Danmörku
Jón Sigurðsson
skrifar um
Evrópumál
Jón Sigurðsson
» Júníhreyf-
ingin hefur
skipt um skoðun
og styður nú
ESB, framtíð-
arþróun þess og
aðild Dana að
því.
Höf. er fv. formaður
Framsóknarflokksins.
AÐALSTEINN
Guðmundsson var
maður nefndur, bóndi
á Laugabóli í Mosdal í
Arnarfirði drjúgan
hluta 20. aldar. Hann
var einn af þessum
vestfirsku karakterum
sem nú eru fáir eftir
slíkir. Aðalsteinn batt
ekki bagga sína sömu
hnútum og samferðamennirnir.
Þjóðsagnapersóna, vel máli farinn
og ritfær. Fáir vissu að Alli á
Laugabóli hélt dagbækur í ára-
tugi, þar sem hann skráði hugs-
anir sínar, frásagnir af daglegu
búskaparamstri og samskiptum
við sveitunga og samferðamenn.
Þar fékk hver sitt, bæði þvegið og
óþvegið. Það stóð ekki steinn yfir
steini hjá sumum eftir að Alli
hafði sagt sannleikann eins og
hann horfði við frá hans bæj-
ardyrum. Svo brann bærinn ofan
af bóndanum á Laugabóli, háöldr-
uðum, til kaldra kola. Þá missti
hann allt sitt, þar á meðal megnið
af áratuga dagbókum. Fáeinir ár-
gangar björguðust þó naumlega úr
eldinum með óútskýrðum hætti og
geta menn lesið hluta af þeim á
prentuðum bókum. Þar er margt
með svipuðum formerkjum og hjá
Matthíasi Johannessen fv. rit-
stjóra sem skrifað hefur dag-
bækur sínar á Netinu næstliðin
misseri. Og annað eiga þeir sam-
eiginlegt, Alli á Laugabóli og
Matthías ritstjóri. Þeir segja báðir
sannleikann eins og hann horfir
við þeim. Sá sannleikur gerir þá
frjálsa. En oft má satt kyrrt
liggja, einkum ef það á ekki við
rök að styðjast og trúnaðarsamtöl
eru ætíð vandmeðfarin. Samtal
Matthíasar við íslensku þjóðina á
Netinu er einstaklega áhugaverð
lesning, hvalreki, þó nokkuð lang-
dreginn sé á köflum. Matthías
kemur til dyranna eins og hann er
klæddur og dregur fátt eða ekkert
undan. En oftast eru tvær eða
fleiri hliðar á flestum málum.
Matthías yrði sjálfsagt síðasti
maður til að neita því. Það geta
allir sem vilja lesið út úr ferli hans
hjá Morgunblaðinu.
Og á það við þá báða
ritstjórana, Matthías
og Styrmi.
Manngildið, innra
gildi mannsins, er
hinn rauði þráður í
skrifum Matthíasar.
Þar ber margt á
góma. Hann sjálfur
ætlar sér til dæmis
ekki að hafa með sér
stórar fjárfúlgur
þegar hann hverfur
úr heimi hér, eins og
sumir menn stefna að leynt og
ljóst. Hjá Matthíasi er það hinn
góði orðstír sem svífur yfir vötn-
um. Hann mælti fyrir minni Jóns
Sigurðssonar á Hrafnseyri 17. júní
fyrir nærri 10 árum. Matthías
sagði þá: Það er ekki hin full-
komna standmynd sem hrærir
hjörtu okkar og snertir við þjóð-
ernisvitund okkar, heldur sú
mennska sem fylgir fullhuganum,
hvort sem er á Alþingi, í vísindum
eða annars staðar.
Eitt lítið dæmi úr dagbókum
Matthíasar, af hundruðum dæmi-
sagna, má til með að nefna hér.
Hann birtir prívat bréf frá Jakobi
F. Ásgeirssyni, þar sem hann
fjallar um síðustu daga föður síns,
Ásgeirs Jakobssonar, blaðamanns
og rithöfundar. Jakob segir: „Það
var föður mínum mikils virði það
sem þið skrifuðuð í Reykjavík-
urbréf bæði nú fyrir jólin og fyrir
síðustu jól. Það má segja að þetta
sé eina opinbera viðurkenningin
sem pabbi hefur fengið fyrir bæk-
ur sínar.“ (1996) Þetta er und-
arlegt að lesa, því Ásgeir Jak-
obsson skrifaði margar frábærar
bækur og hefði svo sannarlega átt
skilið alls konar viðurkenningar
fyrir þær. Tvær bóka Ásgeirs
skulu nefndar: Einars saga Guð-
finnssonar og Tryggva saga
Ófeigssonar. Saga þessara útgerð-
armanna var ævintýri. Hvorugur
þeirra erfði fé, en þeir erfðu
dyggðir, eins og Einar sagði eitt
sinn svo skemmtilega. Báðar áð-
urnefndar bækur Ásgeirs Jak-
obssonar eru ein samfelld dæmi-
saga um karlssynina úr kotinu
sem óbilandi kjarkur og áræði,
samfara drengskap og heiðarleika
og hófsemi var þeirra eiginleiki.
Þessar bækur ættu í rauninni að
vera skyldulesning fyrir ungdóm-
inn í dag, sem sjaldan fær að dýfa
hendi í kalt vatn. Lýsingar Ás-
geirs í Einarssögu á lífinu í Bol-
ungarvík á kreppuárunum eru
skólabókardæmi um algjöra fá-
tækt. Þá kom mannsbragðið í ljós.
Ásgeir segir á sinn skemmtilega
hátt:
„Peningar sáust varla; einstaka
forstandsmaður lumaði máski á
nokkrum krónum, en yfirleitt vóru
menn algerlega peningalausir.
Þegar ungan mann vantaði aura til
að komast á ball, var farið til Ein-
ars eða Bjarna (Eiríkssonar kaup-
manns) og beðið um 2–5 krónur.
Stundum áttu þeir slíkar fjárhæðir
ekki til í fórum sínum, þó að þeir
væru allir af vilja gerðir.
Einn af mönnum Einars, sem
hann vildi gjarnan hjálpa, bað
hann eitt sinn um 5 krónur fyrir
balli, en þær vóru Einari ekki
handbærar, kassinn tómur. Fékk
hann þær lánaðar hjá kunningja
sínum fyrir manninn. Eitt sinn á
þessum árum kom sjómaður til
Einars og bað hann um tvær krón-
ur. „Hvað ætlarðu að gera með
þær?“ spurði Einar.
„Mig langar á ballið í kvöld,“
sagði pilturinn.
„Það kostar ekki nema krónu og
fimmtíu inn,“ sagði Einar.
„Já, en kaffið fyrir dömuna
kostar 50 aura,“ sagði pilturinn.
Það vissi Einar að var satt og
fiskaði einhvers staðar upp tvær
krónurnar.“
Umræddar bækur Ásgeirs Jak-
obssonar ætti að gefa út aftur í
handhægum búningi. Og þær ættu
að vera skyldulestur í öllum há-
skólum á Íslandi. Ef saga þessara
brautryðjenda gleymist og ann-
arra þeirra líka, er einfaldlega vá
fyrir dyrum í landinu.
Sannleikurinn mun
gjöra yður frjálsa
Hallgrímur Sveins-
son skrifar um dag-
bækur
Hallgrímur Sveinsson
»Manngildið, innra
gildi mannsins, er
hinn rauði þráður í
skrifum Matthíasar. Þar
ber margt á góma.
Höfundur er bókaútgefandi og starfs-
maður á plani á Brekku í Dýrafirði.