Morgunblaðið - 13.09.2008, Síða 35

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 13. SEPTEMBER 2008 35
Heimili og hönnun
Glæsilegt sérblað tileinkað heimili og hönnun
fylgir Morgunblaðinu föstudaginn 19. september.
• Svefnherbergið.
• Litir.
• Gardínur, púðar, teppi og mottur.
• Sjónvarp, hljómtæki og útvarpstæki.
• Blóm, vasar og kerti.
• Arnar og pallaupphitun.
• Þjófavarnir.
Meðal efnis er:
• Hönnun og hönnuðir.
• Innlit á heimili.
• Lýsing.
• Sniðugar og ódýrar lausnir.
• Lítil rými.
• Stofan.
• Eldhúsið.
• Baðið.
Allar nánari upplýsingar veitir
Katrín Theódórsdóttir í síma 569 1105 eða kata@mbl.is.
Ásamt fullt af öðru spennandi efni
um heimili, hönnun og lífsstíl.
Auglýsendur!
Pantið fyrir klukkan 16, mánudaginn 15. september.
ÞAÐ var gaman að opna Moggann
í morgun (8. sept.) og reka augun í
svargrein Kristins E. Hrafnssonar
við þeim skrifum sem ýmsir hafa lát-
ið frá sér fara um væntanlegan
Listaháskóla við Laugaveg. Ég
fagna allri umræðu um málið og er
tilbúin að skoða röksemdir bæði með
og á móti staðsetningunni. Því miður
er Kristinn ekki alveg á þeim bux-
unum. Hann ásakar „menntaða og
marktæka listamenn“ um „áhuga-
leysi/ þekkingarskort/leti“ og
„sleggjudóma“ þegar þeir voga sér
að koma með mótbárur gegn stað-
setningu nýbyggingarinnar. Mér er
bæði ljúft og skylt að benda Kristni á
ýmislegt varðandi mína afstöðu til
málsins og leiðrétta atriði sem hann
virðist hafa misskilið.
Í fyrsta lagi setti ég fram spurn-
ingu um hvort staðsetning Listahá-
skólans við Laugaveg væri starfi
hans nauðsynleg. Ég hef aldrei sagt
að listnemendur gætu ekki lært við
verslunargötu, aðeins að þeir þyrftu
ekki að vera við verslunargötu til að
geta stundað sitt nám. Ég þykist aft-
ur á móti vita að þeir
þurfi gott næði og mikið
rými. Verður það fyrir
hendi í byggingunni?
Gefur þessi reitur nægi-
legt vaxtarrými fyrir
stofnunina þegar litið er
til framtíðar? Það er
dýrt að byggja stórt, en
ennþá dýrara að byggja
of smátt.
Það er nokkuð langur
vegur frá því að önnur
staðsetning þyrfti að
skoðast sem útskúfun í
„gettó utan við samfélagið“ eins og
Kristinn orðar það. Er íslenskt sam-
félag einskorðað við Laugaveg? Þá
sjaldan ég á erindi þangað á ég sam-
leið með bölvandi ökumönnum í leit
að stæði eða vindbörðum vegfar-
endum á hraðferð milli bíla og búða,
nema yfir hásumarið þegar ferða-
mennnirnir fylla gangstéttirnar. Ís-
lenskt samfélag er annað og meira en
Laugavegurinn. Listaháskóli getur
dregið að sér fólk og átt gefandi sam-
skipti við það þótt hann sé staðsettur
annars staðar.
Hvað varðar þá hugmynd að
Listaháskólinn gæti átt samleið með
öðrum menntastofnunum á há-
skólastigi virðist
Kristni hún harla fá-
ránleg. Ég læt öðrum
eftir að leiðrétta hug-
myndir hans um
tengslaleysi Háskóla
Íslands við samfélagið,
en bendi á að þar er
einnig lesið og rætt um
heimspeki, listfræði og
bókmenntir, þar er
samfélagið líka skoðað
og greint. Það skyldi
þó aldrei vera að þess-
ar stofnanir gætu haft
gagn hver af annarri, að háskólanem-
ar gætu lært sitthvað af starfinu í
listaháskólanum og öfugt? Meðal
röksemdanna sem Kristinn telur upp
fyrir staðarvalinu eru einmitt mögu-
leikar á auknu samstarfi við helstu
menningarstofnanir, þar á meðal há-
skóla. Lái mér hver sem vill að sjá
þarna mótsögn í máli hans.
Ég ýjaði líka að því að rómantískar
staðalhugmyndir um listnema virtust
svífa yfir vötnunum í umræðunni.
Mér finnst alls ekki „slæmt mál að
þeir blandi geði við þjóð sína þegar
þeir hafa til þess stund“ þótt ég efist
um að þeir hafi mikinn tíma til kaffi-
húsaspjalls við vegfarendur á Lauga-
veginum. Auðvitað væri hið besta
mál að þessir vegfarendur myndu
slæðast inn á sýningu þegar þeir eru
hvort sem er á rölti í „öðrum erinda-
gjörðum (ef einhverjum)“, eins og
Kristinn segir. Ég er samt ekki alveg
með á hreinu hvaða Laugaveg hann á
við, það eru varla margir sem ganga
þar um sér til hugarhægðar og ynd-
isauka nema helst á hlýjum sum-
ardögum þegar Listaháskólinn er
mér vitanlega í fríi. Kannski eru
hönnuðirnir svo framsýnir að þeir
geri ráð fyrir mildara loftslagi í fram-
tíðinni. En að öllu gamni slepptu er
hugmyndin um byggingu sem býður
í bæinn og kallar á samspil listnema
og annarra borgara góðra gjalda
verð. Hún þarf bara betra og miklu
meira pláss en þarna býðst og hún
þarf alls ekki að vera við Laugaveg-
inn til að þrífast.
Okkur sem borið hafa fram mót-
rök gegn staðsetningu nýbygging-
arinnar er borið á brýn að hafa ekki
kynnt okkur hugmyndafræðilegar
forsendur verksins. Þær leitast
Kristinn við að setja fram í grein
sinni. Ef ég skil hann rétt eru þær í
hnotskurn þessar: Innri hlutföll eru
það eina sem hægt er að skoða þegar
listaverk er metið. Þannig skoðuð er
nýbyggingin glæsilegt mannvirki.
Götumynd er ekki listaverk í sjálfu
sér og því breytingum háð. – Mér
finnst nokkuð sérkennilegt að stilla
upp þessari sýn á hið einangraða
listaverk sem beri að skoða úr
tengslum við allt annað en sjálft sig
um leið og áhersla er lögð á að stað-
arvalið sé mikilvægt einmitt vegna
tengslanna við umhverfið.
Mín niðurstaða af þessari umfjöll-
un er einföld: Það er búið að ákveða
að nýbyggingin skuli sett niður við
Laugaveginn, hvað sem hver segir.
Ástæðurnar geta svo verið pólitískar,
efnahagslegar, hugmyndafræðileg-
ar, útópískar … kannski allt þetta í
senn. Okkur „lindarheilunum“ sem
erum að ybba okkur með einhver
mótrök er réttara að hafa okkur
hæg. En mikið langar mig til að fá út-
skýringu á þessu skemmtilega orði
sem Kristinn notar, ég finn það ekki í
orðabókinni. Ég sé fyrir mér heila
þar sem hugmyndir streyma fram
eins og óbeislaðar lindir … kannski
gott tákn fyrir listaháskóla?
Laugavegurinn eða gettóið?
Ragnheiður Gestsdóttir fjallar
um væntanlegan listaháskóla
og skoðanir Kristins E.
» Gefur væntanleg
staðsetning Listahá-
skóla stofnuninni nægi-
legt vaxtarrými þegar
litið er til framtíðar? Er
íslenskt samfélag ein-
skorðað við Laugaveg?
Ragnheiður Gestsdóttir
Höfundur er rithöfundur
og myndlistarmaður.
UNDANFARIÐ
hafa fjölmiðlar birt
fréttir af laxveiðiferð
helstu áhrifamanna
Orkuveitu Reykjavík-
ur (OR) sem farin var
skömmu áður en þreif-
ingar hófust um sam-
runa Reykjavíkur
Energy Invest (REI)
og Geysis Green Energy (GGE) síð-
astliðið haust. Haukur Leósson,
sem þá var stjórnarformaður OR,
bauð Vilhjálmi Þ. Vilhjálmssyni, þá-
verandi borgarstjóra, Birni Inga
Hrafnssyni, varformanni stjórnar
OR og REI á þeim tíma, og Guð-
laugi Þór Þórðarsyni, heilbrigð-
isráðherra og fyrrverandi stjórn-
arformanni OR, ásamt eiginkonum
þeirra í laxveiði í Miðfjarðará, einni
dýrustu laxveiðiá landsins. Hvað
skyldi hafa vakað fyrir Hauki Leós-
syni með þessu rausnarlega boði?
Var hann að undirbúa jarðveginn
fyrir samruna REI og GGE eða
einfaldlega að gera vel við vini og
samstarfsmenn? Var boðsferðin
gjöf eða mútur? Sam-
kvæmt þeim upplýs-
ingum sem komið hafa
fram í fjölmiðlum eru
málsatvik ekki alveg
ljós og því ekki gott að
segja til um hvort
heldur er.
Almennt séð felast
mútur í því að borið er
fé (eða fémæti) á emb-
ættismann eða starfs-
mann sem hefur trún-
aðarskyldum að gegna
til að hafa áhrif á dóm-
greind hans/hennar, hegðun eða
framgöngu. Þegar boðið er upp á
peninga, fylgdarkonur eða önnur
hlunnindi með þetta í huga er aug-
ljóslega um mútur að ræða. Á hinn
bóginn getur verið vandasamt að
greina þann ásetning sem býr að
baki gjöfum. Stundum þykir við
hæfi og sjálfsögð kurteisi að gefa
gjafir en í öðrum tilvikum er ásetn-
ingurinn sá að hafa áhrif á stjórn-
valds- eða viðskiptaákvarðanir ein-
hvern tíma í framtíðinni. Hér varða
ásetningurinn og þau viðbrögð sem
vænst er mestu. Ef gjöfin er gefin
með þeim ásetningi að hafa áhrif á
hegðun eða framgöngu fellur hún
undir mútur. Ef gjöfin hefur áhrif á
hegðun hvort sem henni er ætlað
það eða ekki virkar hún sem mútur.
Ef gjöfin hefur engin áhrif á hegð-
un í framtíðinni virkar hún ekki
sem mútur en erfitt getur reynst að
sýna fram á að gjöf hafi ekki haft
nein áhrif.
Spurður um tilefni boðsferð-
arinnar segir Haukur Leósson að
hann fari árlega í veiði ásamt hópi
fyrrverandi vinnufélaga og að nokk-
ur sæti hafi losnað í umræddri ferð
og hann því ákveðið að bjóða þeim
Vilhjálmi, Birni Inga og Guðlaugi
Þór með í ferðina. Annað hefur
hann ekki látið hafa eftir sér í þessu
sambandi. Þriggja daga veiðiferð í
Miðfjarðará fyrir hjón kostar 600
þúsund krónur svo að heildarkostn-
aður vegna ferðarinnar hefur numið
tæpum tveimur milljónum króna.
Haukur greiddi þó ekki nema fjórð-
ung þeirrar upphæðar úr eigin
vasa. Baugur sem átti öll veiðileyfin
í ánni þessa daga greiddi það sem á
vantaði. Boðsferðin dýra var því að
mestu kostuð af Baugi sem var
langstærsti hluthafinn í GGE í
gegnum eignarhlut félagsins í FL
Group en ekki Hauki Leóssyni. Auk
þess fór Stefán Hilmarsson, fjár-
málastjóri Baugs og gamall sam-
starfsmaður Hauks, með í ferðina.
Að sögn Vilhjálms voru málefni
REI og GGE ekki rædd í ferðinni.
Í tilsvörum Hauks Leóssonar
kemur ekkert fram um raunveru-
legan ásetning hans með boðsferð-
inni, t.d. hvers vegna hann bauð
þeim þremenningum en ekki ein-
hverjum öðrum. Afsláttarkjörin
sem hann naut af hálfu Baugs vekja
jafnframt spurningar. Getur verið
að þau hafi haft einhver áhrif á
störf hans sem stjórnarformanns
OR í tengslum við samrunaferlið og
aðdraganda þess þar sem Baugur
átti ríkra hagsmuna að gæta? Vil-
hjálmur, Björni Ingi og Guðlaugur
Þór segjast ekki hafa vitað betur en
ferðin væri í boði Hauks Leóssonar
og ekki hafa haft hugmynd um að
Baugur stæði þarna að baki. En
jafnvel þótt við gefum okkur að
Haukur og Baugur hafi ekki haft
neitt misjafnt í hyggju með boðs-
ferðinni gæti hún engu að síður
hafa haft áhrif á Vilhjálm og Björn
Inga – að þeim hafi á einhvern hátt
fundist þeir standa í þakkarskuld
fyrir boðið hversu óljós sem slík til-
finning kann að vera og það síðan
haft áhrif á dómgreind þeirra eða
framgöngu í samrunaferlinu (Guð-
laugur Þór stóð utan við samruna-
ferlið, a.m.k. formlega séð). Hvað
sem líður öllum ásetningi er hugs-
anlegt að boðferðin hafi virkað sem
mútur, bæði hvað varðar Hauk
sjálfan og félaga hans sem þáðu
boðið.
Það var því misráðið hjá Vil-
hjálmi, Birni Inga og Guðlaugi Þór
að þiggja boð Hauks Leóssonar.
Gerðir manna í æðstu valdastöðum
eiga að vera hafnar yfir allan vafa.
Boðsferðin hefur rýrt trúverð-
ugleika þeirra og skaðað orðspor
Orkuveitu Reykjavíkur. Trúverð-
ugleikinn er fjöregg stjórnmála-
mannsins og án hans stendur lítið
eftir eins og segir í leiðara Morg-
unblaðsins frá 26. ágúst síðast-
liðnum þar sem fjallað er um gjafir
og siðareglur. Skráðar siðareglur á
borð við þær sem bíða staðfestingar
fyrir borgarráði hefðu sennilega
komið í veg fyrir að þessi umdeilda
ferð væri farin. Slíkar reglur veita
þeim stjórnmálamönnum og emb-
ættismönnum sem átta sig ekki á
því af eigin rammleik hvað er rétt
og hvað rangt í siðferðilegum efn-
um bæði aðhald og leiðsögn.
Boðsferðir, gjafir og mútur
Stefán Erlendsson
skrifar í tilefni
veiðiferðar í
Miðfjarðará
» Það var því misráðið
hjá Vilhjálmi, Birni
Inga og Guðlaugi Þór að
þiggja boð Hauks Leós-
sonar. Gerðir manna í
æðstu valdastöðum eiga
að vera hafnar yfir allan
vafa.
Stefán Erlendsson
Höfundur er stjórnmálafræðingur.