Morgunblaðið - 18.09.2008, Blaðsíða 18

18 FIMMTUDAGUR 18. SEPTEMBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
FRÉTTASKÝRING
Eftir Einar Fal Ingólfsson
efi@mbl.is
ÞEGAR uppboðið á verkum
Damien Hirst hófst á mánudag
kom fljótlega í ljós að lausa-
fjárkreppan virtist ekki hafa áhrif á
verð dýrustu verkanna, þótt fullyrt
sé að færri hafi boðið í verkin en
venjan hefur verið á uppboðum á
samtímaverkum á liðnum árum.
„Við höfðum ennþá aðeins til ör-
lítillar prósentu af mannfjölda
heimsins,“ sagði Oliver Barker, yf-
irmaður samtímalistasviðs Sothe-
by’s í London. „En þetta er fágað
fólk og á enn fé til að kaupa lista-
verk.“
Aðferðafræði uppboðshússins
þótti nýstárleg. Verkin voru sýnd í
öllum höfuðstöðvum þess við Bond-
stræti, eins og um yfirlitssýningu
listamannsins væri að ræða. 21.000
gestir mættu. Sérfræðingar Sothe-
by’s ferðuðust með valin verk og
sýndu söfnurum, meðal annars til
Bandaríkjanna og Indlands, mynd-
bönd með verkum voru sett á You-
Tube, og Hirst eyddi talsverðum
tíma í það sjálfur að sýna völdum
söfnurum verkin.
Aðferðir uppboðshúsanna við
sölu verka hafa verið að breytast á
liðnum árum. Hinn virti, og oft
skemmtilega önugi, gagnrýnandi
Robert Hughes segir í grein í The
Guardian að uppboðshúsin Christ-
ie’s og Sotheby’s séu varla lengur
aðgreinanleg frá galleristum: „Í
rauninni vinna þau með og kynna
lifandi listamenn, uppboð Hirst er
bara eitt skref í þá átt að skera
galleristana úr snörunni.“
Formaður Sambands listaverka-
sala í Bandaríkjunum, galleristinn
Roland Augustine, sem ég ræddi
við í sumar, sagði að með hækkandi
verði á listinni hefðu uppboðshúsin
farið að hvetja fólk til að horfa á
myndlist út frá spádómsgildi; að
spá í hvað myndi hækka, á hverju
væri hægt að græða. Augustine
segist nú taka ákveðna afstöðu
gegn uppboðshúsunum. „Með
aggressífu eðli sínu hafa þau skap-
að hálfblint eða einsýnt umhverfi.
Uppboðshúsin leggja ekki lengur
áherslu á tungumál listarinnar
heldur á listina sem verslunarvöru,“
sagði Augustine.
Galleristarnir buðu í verk
Margra augu hvíldu á gall-
eristum Hirst á uppboðunum,
Larry Gagosian frá New York og
Jay Jopling, eiganda White Cube-
gallerísins í London. Segja má að
þetta skref Hirst, að bjóða verkin
upp beint, beinist fyrst og fremst
gegn þeim. Þeir fá ekki lengur um-
boðslaunin; Hirst fær mun stærri
hlut í sinn skerf.
Um leið er bent á að gallerist-
arnir hafi átt þátt í að lyfta verði
verka á uppboðinu. Og kannski ekki
skrýtið, þar sem þeir eiga og liggja
ennþá með fjölda verka, sem
hækka að verðgildi með hækkandi
markaðsvirði. Fullyrt er að Jopling
hafði boðið í að minnsta kosti 20
verkanna á mánudagskvöldið og
hreppt sum.
Oliver Barker sagðist allt eins
búast við því að Sotheby’s byði aft-
ur beint upp verk úr eigu lista-
mannanna sjálfra, svo vel hefði
uppboð Hirst lukkast. Spurningin
er bara hver leggur til þessi verk.
Framkvæmdastjóri Hirst segir að
þeir hyggist ekki endurtaka leikinn
og víst er að fáir listamenn eru jafn
frægir, safnaravænir og afkasta-
miklir og Hirst.
Ritstjóri listtímaritsins Burl-
ington telur í samtali við The Times
að uppboðið muni teljast „skemmti-
legt frávik frá hinum raunverulegu
viðskiptum frekar en grundvall-
arbreyting á listmarkaðinum.“
Hirst sagður sjóræningi en
snjall markaðsmaður
Robert Hughes hefur verið stór-
yrtur um uppboðið í greinum í The
Guardian og margir bíða óþreyju-
fullir eftir sjónvarpsþætti, sem
hann verður með á 4. rás BBC á
sunnudag, um Hirst og samtíma-
listina. Hughes segist óttast að
hann sé af síðustu kynslóðini sem
hafi verið svo lánsöm að geta geng-
ið inn í gallerí til að njóta mynd-
listar, án þess að þurfa að hugsa
um verðmiðann á verkunum. Hann
segir Hirst og dýrin sem fljóta í
formalíni í verkum hans, sýna og
sanna að myndlist hafi glatað allri
annarri merkingu en þeirri sem
felst í verðmiðanum. Um fyrsta há-
karlaverk Hirst sagði Hughes:
„Þetta er snjallt markaðsbragð en
sem listaverk er það fáránlegt.“
Um uppboðin sagði Hughes að ef
eitthvað væri sérstaklega athygl-
isvert við þau, þá væri það sá reg-
inmunur sem væri á verði verkanna
og hæfileikum Hirst. „Hirst er í
raun sjóræningi og hæfileikar hans
birtast í því hvernig honum hefur
tekist að blekkja svo margt fólk
sem tengist listheiminum... til að
dásama frumleika hans og mik-
ilvægi „hugmyndanna“ sem birtast
í verkunum.“ Og Hughes bætir við
að sjái hann verk eftir Hirst meðal
verka safnara, sé það merki um
leiðinlegan smekk!
Vitaskuld skrifar Hughes út frá
eigin smekk, og hann hefur ekki
mikið álit á hinum ungu fjölda-
framleiddu myndlistarstjörnum,
eins og Hirst og Koons. En við-
brögðin á uppboðunum færa heim
sanninn um að myndlistarvísitalan
haggast ekki svo auðveldlega – á
síðustu áratugum er hún stöðugri
en vísitala kauphallanna. Hinir ríku
kaupa samtímamyndlist sem fjár-
festingu og einnig sem sýnilega
staðfestingu á stöðu sinni í heim-
inum. Nú er bara og bíða og sjá
hver fer næstur framhjá gall-
eríunum, eða hvort uppboð Hirst
hefur einungis verið „skemmtilegt
frávik“.
Breytingar á listmarkaði?
 Með uppboðum sniðgekk Damien Hirst galleríin  Myndlistarvísitalan stöðugri en vísitala kauphall-
anna  Robert Hughes segir myndlist hafa glatað annarri merkingu en þeirri sem felst í verðmiðanum
Reuters
Rándýr listamaður Hirst stillir sér upp fyrir framan myndavélarnar, við verk sem seldist á 180 milljónir króna.
„FRAMTÍÐIN er björt fyrir alla,“ segir í yfirlýsingu
breska myndlistarmannsins Damien Hirst að afloknu
sögulegu tveggja daga uppboði á 223 verkum sem
hann og starfsmenn hans sköpuðu á síðustu tveimur
árum. Vissulega hlýtur framtíð Hirst að vera björt,
enda fær hann á annan tug milljarða króna í vasann
fyrir verkin – upphæð sem enginn myndlistarmaður
fyrr eða síðar hefur fengið í einu lagi.
Áhrif á gallerírekstur?
Hinsvegar má spyrja hvaða áhrif framtak lista-
mannsins muni hafa á hinn hefðbundna gall-
erírekstur, eins og hann hefur þróast á liðnum ára-
tugum. Þar sem galleristinn selur verkin fyrir
listamanninn, kynnir hann einnig og vinnur náið með
honum – fyrir allt að helming söluandvirðis verk-
anna.
Er list Hirst svo mikils virði?
Einnig má fara út í listfræðilegar spurningar, eins
og listrýnar fjölmiðla um allan heim varpa fram og
reyna að svara þessa dagana: Er list Hirst virkilega
svo mikils virði?
Í fréttum af uppboðinu kemur fram að færri
bandarískir safnarar buðu í verk en gert var ráð fyr-
ir.
Hinsvegar voru kaupendur frá Rússlandi, Miðaust-
urlöndum og Indlandi áberandi. Um þriðjungur
þeirra sem keyptu voru nýir viðskiptavinir uppboðs-
hússins.
Samtímalist dýrari en eldri list
Á liðnum áratug hefur samsetning kaupendahóps
dýrustu samtímalistarinnar verið að breytast. Nýrík-
ir safnarar frá fyrrnefndum löndum verða sífellt
meira áberandi, sem og hverskyns sjóðsstjórar og
bankastjórnendur, en eldri og rótgrónari safnarar
munu ekki lengur taka þátt í kapphlaupinu um dýr-
ustu og vinsælustu verkin. Enda hefur verð á sam-
tímamyndlist á uppboðum margfaldast á þessum ár-
um. Samtímalistin hefur orðið umtalsvert dýrari en
verk hinna eldri látnu meistara.
Björt framtíð fyrir alla
OPNUNARTÓNLEIKAR Tíbrár veturinn
2008–2009 voru ekki af síðri endanum að
þessu sinni. Fyrsta efnisskrá vetrarins sam-
anstóð af heildarflutningi allra einleiks-
píanóverka Þorkels Sigurbjörnssonar, sem
fagnar nú 70 ára afmæli og jafnframt um
hálfrar aldar starfsferli. Þorkell er án efa
þekktastur fyrir ódauðleg söng- og kórverk
sín sem hafa löngum verið í uppáhaldi hjá
sönghópum landsins.
Efnisskrá tónleikanna var í rökréttri tíma-
röð og var því byrjað á Der Wohltemperierte
Pianist (eða vel stillta píanóleikaranum) frá
árinu 1971. Öruggur, skýr og fagmannlegur
píanóleikur hinnar íslensk–bandarísku Kríst-
ínar Önnu Taylor náði fram öfgakenndum
andstæðum verksins, í styrkleika, púls og
karakter. Álíka öfgar voru að heyra í SO
(1973), þar sem lamdir sfz hljómar og æð-
isgengin óreiða kristölluðu enn frekar síð-
rómantísk og blíð hughrif annarra kafla
verksins.
Í Tónleikaferðum (1972) mátti m. a. heyra
módernískan kontrapunkt móts við alda-
gamla íslenska laglínu sem þekktust er við
ljóð Eysteins Ásgrímssonar, Liljuna. Til fróð-
leiks var í efnisskrá skerpt á því að laglínan
birtist árið 1780 í ritgerð Frakkans Jean
Benjamin Laborde um „forna og nýja tón-
list“, og var skráð eins og hinn hálærði Ís-
lendingur Jón Ólafsson frá Grunnavík söng
hana. Tvíhljómsendurtekningar hinnar sund-
urleitu en bráðskemmtilegu Chaconnette
(1985) og ólík laglínutilbrigði hennar byggðu
upp góða spennu sem annars er ekki á hvers
manns færi að skapa.
Sísláttur endurtekinna nótna þráláts stefj-
ar í MA KKNOTT (1993) trekkti taugarnar
og bjó hlustanda undir Sindur (2000) sem
aldrei náði jarðtengingu, svo svífandi var
verkið og píanóleikur innblásinn. Það var að
lokum frumflutningur á Kesa (2008), sem
batt enda á galaveislu kvöldsins. Titill verks-
ins er dregið úr nafni píanóleikarans, en inn-
an þröngs og laggóðs tímaramma bar hæst
minnisstætt stef, óvenjulegt pedalstapp og
skemmtileg tvísöngsraddsetning.
Píanótónlist Þorkels er nokkuð ólík þeirri
tónlist sem hann hefur samið fyrir aðra hljóð-
færa- og sönghópa og hljómar ekki alltaf jafn
þýð í eyrum. Það sem virðist þó alltaf ein-
kenna tónlist afmælisskáldsins er hversu
mannleg hún er. Hvort sem hún gælir strax
við eyra hlustandans eða ekki, alltaf virðist
vera hægt að tengja við hana.
Prýðisgóðar píanóstemmur
TÓNLIST
Salurinn
Opnunartónleikar Tíbrár – Píanóstemmur Þorkels.
Kristín Jónína Taylor píanóleikari flutti öll einleiks-
píanóverk Þorkels Sigurbjörnssonar (1938). Efnis-
skrá: Der Wohltemperierte Pianist, Tónleikaferðir,
SO, Hans variationer, Chaconnette, MA KKNOTT,
Sindur og Kesa (frumflutningur). Sunnudaginn 7.
september 2008 kl. 20.
Píanótónleikarbbbmn
Alexandra Kjeld
 Þegar seinni hluta upp-
boðsins á verkum Damien
Hirst lauk hjá Sotheby’s á
þriðjudag, höfðu selst verk
eftir hann frá síðustu tveimur
árum fyrir 95,7 milljónir
punda, eða um 15,7 milljarða
króna. Þá bætast við um 2,5
milljarðar sem Sotheby’s fær í
sinn hlut.
 Í yfirlýsingu frá Sotheby’s
segir að fyrra met í sölu
verka eftir einn listamann á
uppboði hafi verið slegið, en
það var sett árið 1993 þegar
88 verk eftir Picasso seldust
fyrir um 20 milljónir dala,
sem er einungis um 15% þess
sem Hirst fær í sinn hlut.
 Dýrasta verkið, Gyllti kálf-
urinn, olli vonbrigðum upp-
boðshaldara þegar það seldist
fyrir 10,3 milljónir punda, eða
nokkuð undir hæsta mats-
verði sem var 13 milljónir
punda. Hefði það náðst, væri
kálfurinn næst dýrasta lista-
verkið eftir lifandi listamann.
Jeff Koons heldur öðru sæt-
inu; Blöðrublóm hans seldist
á 12,9 milljónir punda.
 Dýrasta verkið er eftir
Lucien Freud, en það var sleg-
ið rússneska auðjöfrinum
Roman Abramovich fyrir 2,7
milljarða króna á dögunum.
 Blaðamaður The Guardian
segir að á tveimur dögum hafi
Hirst grætt meira en allir
listamennirnir í Þjóðlistasafni
Breta hafi gert samanlagt
meðan þeir lifðu.
Hirst fær á ann-
an tug milljarða