Morgunblaðið - 18.09.2008, Blaðsíða 10

10 FIMMTUDAGUR 18. SEPTEMBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Avion Group-ævintýrið magalentimeð ósköpum, eins og fréttir
síðustu daga hafa endanlega stað-
fest.
   
Margir urðu þó til að spá félaginuglæstri framtíð á sínum tíma.
Trúin á útrásinni og snilld þeirra,
sem að henni stóðu, var nánast tak-
markalaus.
   
Til marks umþetta var
ræða, sem Ólafur
Ragnar Gríms-
son, forseti Ís-
lands, flutti við
opnun höf-
uðstöðva Avion
Group í Bretlandi
í febrúar 2005.
   
Forsetinn spáði fyrirtækinu gríð-arlegri velgengni á heimsvísu og
greip til frasa úr smiðju Hollywood:
„You ain’t seen nothing yet!“
   
Það má reyndar segja að það hafigengið eftir, bara ekki alveg á
þann veg sem það var þá hugsað.
   
Ólafur Ragnar velti því fyrir sér afhverju Íslendingum gengi svona
vel í flugrekstri og sagði að kannski
væri það „vegna arfleifðar okkar frá
víkingatímanum, sem landkönnuðir
og landafundamenn fyrir þúsund ár-
um, er við sigldum yfir ókunn úthöf
og tókst að finna ósnortnar lendur.“
   
Avion Group var, með orðum for-setans (í lauslegri þýðingu),
„krúnudjásnið, einstakt dæmi um
hnattrænt afrek […] frábær sönnun
þess hvað er mögulegt, að sannar-
lega er allt undir himninum innan
seilingar.“
   
Kannski ætti forseti vor í framtíð-inni að vera ögn lágstemmdari í
orðavali um snilld íslenzkra kaup-
sýslumanna, svona í ljósi örlaga
Avion Group.
STAKSTEINAR
Ólafur Ragnar
Grímsson
Fljúgum hærra
 

 

 












!
"

#$



%&'
(

)


























*(! 
+ ,-
.

&
/
0
  

+
-

 
























!"#$
12
 

 1
3


42-2
 *
-

5

1
%
6!(78
9 4
$

(








 
 %

%







 
 %

%











:

3'45 ;4
;*<5= >?
*@./?<5= >?
,5A0@ ).?
  %  &% &%     % % % &% &%                     
 
 
 


 
 

*$BC 

   

  

 


! "  #$  %$ &' 
( 

)*! " 
 

*!
$$B *!
' (  ) #
( #

$
 "#
*"
<2

<! <2

<! <2

'$#)
 +

,-".

$ -











 

 
 

*
D B
D"2



 
+


 
  ,
) -
 " 
 

/




($

 


( .  / (
0  
12

(3
<7


( 
* 

. 
&
3  
 $


 ,


4 

)*! "  

 /0 "11

"# 2 "
"+

Eftir Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
ÞAÐ leynir sér ekki að Jeffrey M.
Smith, einn þekktasti andstæðingur
erfðabreyttra matvæla í heiminum,
er mjög áfram um að berjast gegn
erfðabreyttum matvælum. Og það
er ekki síst árangurinn af barátt-
unni sem knýr hann áfram. Á næsta
ári væntir Smith þess að bandarísk-
ur almenningur muni fara að snúast
gegn slíkum matvælum, líkt og evr-
ópskir neytendur hafi gert undir lok
síðasta áratugar.
Næsta skref sé að binda enda á
notkun erfðabreytts fóðurs.
Inntur eftir rökum fyrir þeirri
spá segir Smith að neytendur
vestanhafs geri sér sífellt ljósari
grein fyrir skaðsemi erfðabreyttra
matvæla. Þúsundir rannsókna víða
um heim vitni um að neysla slíkra
matvæla geti haft afar skaðleg áhrif
á heilsu manna og átt þátt í ófrjó-
semi og ofnæmi, svo eitthvað sé
nefnt.
Borið hefur á því sjónarmiði að sú
áskorun að fæða vaxandi íbúafjölda
jarðar kalli á notkun líftækni, svo
anna megi eftirspurninni eftir mat.
Spurður um þetta sjónarmið seg-
ir Smith að þessi rök líftækniiðn-
aðarins hafi margsinnis verið hrak-
in. Öllum megi vera ljóst að erfða-
breytt matvæli séu slæm fyrir
hagkerfið, hafi heilsuspillandi áhrif
og að erfðabreytt fræ geti valdið
skaða á oft á tíðum viðkvæmu líf-
ríki. Hörmuleg reynsla Ástrala af
ræktun Canola-fræja sé aðeins eitt
af ótal vítum til að varast.
Karl Bretaprins, sem hefur lengi
látið sig umhverfismál varða, hvatti
ekki alls fyrir löngu til þess að horf-
ið yrði frá framleiðslu á erfðabreytt-
um matvælum.
Í kjölfarið skoruðu bresk stjórn-
völd á ríkisarfann að færa nánari
rök fyrir þessu sjónarmiði. Sam-
starfsmenn Smith höfðu veður af
þessum umræðum og settu sig í
samband við skrifstofu ríkisarfans,
eins og rakið er í nýlegri grein í
tímaritinu Intelligent Life, syst-
urriti The Economist.
Feikinóg af sönnunum
Spurður um ræðuna sagði Smith
inntak hennar hafa verið tvíþætt.
„Hann lagði megináherslu á þann
skaða sem erfðabreytt matvæli
hefðu valdið á umhverfinu og hag
bænda. Það er feikinóg af gögnum
sem renna stoðum undir hvort
tveggja. Ég hjó eftir því að hann
fjallaði ekki um skaðlegu áhrifin á
heilsuna, en legg áherslu á að til er
nóg er gögnum um þau.
Hann dró athyglina að þeirri
staðreynd að tæknin að baki er
hættuleg, skrefið í átt til hennar í
besta falli vanhugsað, áður en við
skildum erfðaefnið og þau áhrif sem
breytingar á því kynnu að hafa. Af
þessum sökum erum við að taka
áhættu með heilsu fólksins.“
Spurður um dæmi um það hvern-
ig Bandaríkjamenn séu að snúa
baki við afurðum líftækniiðnaðarins
vísar Smith til þess að hætt hafi
verið að nota hormónaefnið rbGH
til að bæta nyt kúa, eftir að í ljós
kom að mjólkurafurðir kúa sem
höfðu innbyrt efnið voru skaðlegar
mönnum.
„Fyrir skömmu seldi líftækniris-
inn Monsanto frá sér þann hluta
starfseminnar sem sá um söluna á
rbGH. Þetta var táknrænt. Topp-
inum var náð fyrir tveimur og
hálfu ári, þegar það fór að verða
fyrirtækjum til trafala að nota
hormónið við framleiðslu sína.“
Starbucks sneri baki
við notkun hormónsins
Smith heldur áfram.
„Síðan þá hafa 40 stærstu
mjólkurframleiðendur í Banda-
ríkjunum byrjað að nota efnið í
framleiðslu sinni. Verslanakeðjan
hætti að selja mjólk sem innihélt
efnið, líkt og kaffihúsakeðjan
Starbucks, eftir vel heppnaða upp-
lýsingaherferð um skaðsemi efnis-
ins á meðal neytenda.“
Þá sé það dæmi frægt þegar
breska stjórnin hafi beitt sér fyrir
því að lífefnafræðingnum Arpad
Pusztai við Rowett-vísindastofn-
unina var sagt upp störfum fyrir
þá uppgötvun sína að neysla
erfðabreyttra kartaflna hefði afar
skaðleg áhrif á líffæri tilraunar-
ottna og að gögn hefðu síðar sýnt
fram á þá ætlun stjórnvalda að
eyðileggja mannorð hans í kjölfar-
ið.
Aðspurður að lokum hvernig
hann svari þeim sem kunni að líta
svo á að hann sé haldinn þrá-
hyggju segir Smith að það sem
haldi sér gangandi sé sá árangur
sem náðst hafi af áralöngu starfi
sínu, svo sem þegar stjórnvöld í
Suður-Afríku hafi bannað inn-
flutning á erfðabreyttu korni eins
og hann hafi þá ráðlagt fulltrúum
stjórnarinnar að gera.
 Einn þekktasti andstæðingur erfðabreyttra matvæla í heiminum telur að næsta
ár muni marka tímamót í baráttunni  Bandaríkjamenn muni þá byrja að snúast
gegn slíkum matvælum  Fagnar orðum Karls Bretaprins um umhverfisskaðann
Erfðabreytt matvæli á útleið
Morgunblaðið/G. Rúnar
Baráttumaður Jeffrey Smith hefur
tvívegis fundað með stjórnvöldum.
AP
Jeffrey M. Smith hefur gefið út
vinsælar bækur um skaðsemi
erfðabreyttra matvæla.
Meðal þeirra eru „Seeds of
Deception“ og „Genetic Roulette:
The Documented Health Risks of
Genetically Engineered Foods“
(sjá kápumyndir).
Sú síðarnefnda er á við síma-
skrá með harðspjöldum að stærð,
en þar eru hin neikvæðu áhrif
erfðabreyttra matvæla á lífríkið og
heilsufar manna rakin með vís-
indalegum niðurstöðum.
Smith segir að líftæknifyrir-
tækin hafi enn sem komið er ekki
getað hrakið niðurstöðurnar.
Breytingar á erfðaefni séu stórmál
sem geti haft víðtæka keðjuverkun
í náttúrunni.
Því beri að fara gaumgæfilega
yfir tilraunir í þessa veru og sýna
um leið fram á hversu hættulegar
þær geta verið.
Vinsæll höfundur
VEÐUR
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnar-
greinum Morgunblaðsins á slóðinni
http://morgunbladid.blog.is/
FRÉTTIR
Karl Bretaprins er þekktasti
talsmaður Breta fyrir lífrænni
ræktun og sjálfbærni í landbún-
aði og hefur beitt sér fyrir því að
horfið verði frá framleiðslu á
erfðabreyttum matvælum.
Ríkisarfinn sagði í liðnum
mánuði að ræktun erfðabreyttra
nytjaplantna í þróunarlöndum
væri mesta umhverfisslys allra
tíma. Prinsinn sagði að fjöl-
þjóðleg stórfyrirtæki hefðu hafið
„feiknarmikla tilraun með nátt-
úruna og allt mannkynið og sú
tilraun hefur farið alvarlega úr-
skeiðis“, að því er fram kemur í
breska dagblaðinu The Indep-
endent. Eftir þessi ummæli skor-
uðu bresk stjórnvöld á ríkisarf-
ann að færa nánari rök fyrir
þessu sjónarmiði.
Mesta umhverfisslys sögunnar?
Reuters
Ríkisarfinn Karl prins leggst
gegn erfðabreyttum matvælum.