Morgunblaðið - 30.09.2008, Blaðsíða 8

8 ÞRIÐJUDAGUR 30. SEPTEMBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
FRÉTTASKÝRING
Eftir Andra Karl
andri@mbl.is
„EINHVERRA hluta vegna drap verksmiðjan á
sér og þurftu þeir að sleppa 150° heitum amm-
oníaksgufum út í andrúmsloftið til þess að hægt
væri að ræsa verksmiðjuna á ný. Gufunum var
sleppt út um 30 metra háan stromp til þess að
þær bærust ekki yfir mannabyggðir. Þar sem
miklir sviptivindar eru á svæðinu hefur eitthvað
af ammoníaksgufunum sest niður í íbúðabyggð.
Ekki var hætta talin stafa af gufunum.“
Þetta kemur fram í frumbókun lögreglu frá
30. september 1998. Áður hafði íbúi við Gufu-
nesveg tilkynnt lögreglu um sterka ammoníaks-
lykt sem leiddi frá Ábyrgðarverksmiðju ríkisins.
Þrátt fyrir að hætta hafi ekki verið talin stafa
af gufunum kenndu alla vega tveir íbúar í
grennd verksmiðjunnar sér meins. Annar þeirra
rekur mál gegn verksmiðjunni fyrir dómstólum
og fer aðalmeðferð fram í Héraðsdómi Reykja-
víkur 20. október nk.
Hálfu tonni af ammoníaki sleppt út
Tekin var lögregluskýrsla af Teiti Gunn-
arssyni, þáverandi verksmiðjustjóra, rúmum
þremur mánuðum eftir að gufunum var sleppt
út. Í máli hans kom fram að hleypa þyrfti amm-
oníaki út vegna smábilunar þegar verið væri að
ræsa sýruverksmiðju, en það væri gert 10 sinn-
um á ári. Fyrst var það gert kl. 12.35 en vegna
bilunarinnar aftur kl. 13.29. Samtals var 510 kg
af ammoníaki hleypt út í skiptin tvö. Teitur
sagði þá einnig að ammoníakið hefði verið 140°
heitt og hleypt út í 42 metra hæð.
Þá hafði hann einnig rannsakað hvað gerðist.
Talið var líklegt að hluti ammoníaksins sem fór
út hefði blandast reyk frá svartolíubrennara, en
útblástur frá honum var í 19 metra hæð. Ef
ammoníak blandast lofti frá svartolíubrennara
myndast ammoníakssúlfat sem er þyngra en
loft. Í greinargerð Ábyrgðarverksmiðjunnar
fyrir dómstólum kemur jafnframt fram að amm-
oníakssúlfat sé skaðlaust efni.
Sérfræðingar ósammála í matsgerðum
Ingibjörg Guðrún Magnúsdóttir bjó í um 200
metra fjarlægð frá húsinu og kom heim til sín
um hádegisbil. Hún segist hafa orðið fyrir miklu
tjóni af völdum mengunarinnar og staðfestir
það matsgerð sérfræðings í lyflækningum og
lungnasjúkdómum. Í henni segir að Ingibjörg
hafi mjög þrálát einkenni frá öndunarfærum
með takmörkun á áreynsluþoli. Niðurstaða sér-
fræðingsins var þó að um tvo orsakaþætti væri
að ræða. Annars vegar reykingar í um tvo ára-
tugi og svo áhrif frá ammoníaki. Taldi hann þá
að ætla mætti að lífslíkur Ingibjargar hefðu
styst um 5-10 ár vegna hins meinta meng-
unarslyss.
Í stefnu á hendur Áburðarverksmiðjunni fer
Ingibjörg fram á 4,4 milljónir í skaðabætur.
Málið höfðaði hún þar sem Vátryggingafélag Ís-
lands (VÍS) hafnaði skaðabótakröfu hennar. Var
talið að orsakatengsl milli „þess atburðar sem
hugsanlega átti sér stað“ og líkamlegra ein-
kenna sem hrjá Ingibjörgu væru mjög óljós.
Vátryggingafélagið vísar í matsgerð unna af
bæklunarlækni og lungnasérfræðingi. Nið-
urstaða þeirra var að lungnaskaða Ingibjargar
væri hægt að rekja til stórreykinga hennar
frekar en ammoníaks. Þó væri ekki hægt að úti-
loka að ammoníaksmengun hefði valdið því að sá
sjúkdómur sem fyrir var versnaði tímabundið.
Tíu ára barátta fyrir dóm
Aðalmeðferð í máli gegn
Áburðarverksmiðjunni
hefst í næsta mánuði
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Í bakgarðinum Ingibjörg Guðrún Magnúsdóttir hefur háð baráttu gegn Áburðarverksmiðjunni und-
anfarin tíu ár. Hún segir heilsufari sínu hafa hrakað eftir útsetningu ammoníaks frá verksmiðjunni.
Í greinargerð Áburðarverksmiðjunnar er kröfum
Ingibjargar hafnað. Þar segir m.a.: „Þurfti að
ræsa sýruverksmiðjuna um tíu sinnum á hverju
ári. Hafði losun ammoníaks í tengslum við það
aldrei valdið neinu tjóni í gegnum tíðina, en
starfsleyfi sýruverksmiðjunnar var veitt 1981.
Var staðið að losuninni 30. september 1998 með
sama hætti og í öll önnur skipti. Það eitt að
ræsa þurfti og losa ammoníak tvisvar hinn 30.
september 1998 skipti engum sköpum í þessu
sambandi og var ekki einsdæmi.“
Í stefnu Ingibjargar segir m.a.: „Eftir þennan
atburð hrakaði heilsufari hennar mjög hratt og á
næstu vikum og mánuðum rak hver uppákoman
aðra, sem stefnandi tengir þessu meng-
unarslysi. Hefur hún verið mjög illa haldin síðan,
pestargjörn og með liðbólgur. Hún hefur einnig
ítrekað verið á sterakúrum og tekið krabba-
meinslyf til að halda niðri gigtareinkennum. Hún
fékk óþekkta sýkingu á ytra eyra. […] Hún hor-
aðist mikið og fékk verulegan og varanlegan
teppusjúkdóm í lungu.“
Ekki einsdæmi að losað var tvisvar
Eftir Andra Karl
andri@mbl.is
INGIBJÖRG Guðrún Magnúsdóttir
hefur náð töluverðum bata og er
aðeins byrjuð að vinna á nýjan leik.
Hún getur þó aðeins unnið hluta úr
degi og verður við það afar móð.
„Ég hef engan veginn starfsgetuna
sem ég hafði og það hefur verið
mjög erfitt að sætta sig við þetta,“
segir hún. „Þetta hefur verið erfið
leið, en ég er þrjósk og gefst ekki
upp.“
Ingibjörg kom heim til sín, við
Gufunes, um hádegisbil 30. sept-
ember 1998. Með henni voru þrjú
börn hennar, tvítug dóttir og tveir
synir, átta og níu ára. Um leið og
hún steig út fann hún megna amm-
oníakslykt. Slíka lykt hafði hún
fundið áður frá áburðarverksmiðj-
unni en í þetta skiptið var hún mun
sterkari. Hún skipaði börnunum að
halda niðri í sér andanum og hljóp
með þau inn í hús. Aðeins voru um
tvö hundruð metrar frá húsinu og
verksmiðjunni.
Eftir að inn var komið hringdi
hún í verksmiðjuna og var henni
tjáð að allt væri með felldu og engin
hætta á ferðum. Ekki löngu síðar
kom þó starfsmaður frá áburð-
arverksmiðjunni að húsi hennar.
Sagði hann þá að allt væri búið.
„Hann átti ekki að segja að þetta
væri allt í góðu lagi, ég og börnin
gætum farið út og andað að okkur
loftinu,“ segir Ingibjörg sem hélt
börnum sínum inni þrátt fyrir orð
starfsmannsins. Sjálf steig hún út
fyrir.
Þegar Ingibjörg andaði að sér
loftinu leið henni líkt og hún hefði
verið stungin í hálsinn. Henni
fannst einnig að mikið högg kæmi á
höfuð hennar og í kjölfarið fékk
hún mikinn höfuðverk. Um kvöldið
fór hún á slysadeild vegna önd-
unarerfiðleika. Á næstu mánuðum
hrakaði heilsu hennar mikið.
Mengunin vann gegn bata
Fleiri íbúar fundu þessa megnu
lykt. Þar á meðal Þórður Njálsson,
sem bjó í grennd við Ingibjörgu.
Eiginkona hans sótti hann í vinn-
una þennan dag eftir hádegið og
sagði honum þá frá lyktinni.
„Þegar ég kom svo heim fann ég
enn fyrir þessari stybbu úti við.
Þegar ég fór inn í bílskúr náði ég
varla andanum, svo ofboðslega
mikil brækja var þar inni. Mig sveið
bæði í háls og augu,“ segir Þórður
sem var fljótur að lofta út. Hann
hringdi í kjölfarið í lögreglu og
Hollustuvernd, því hann taldi
greinilegt að þarna væri eitthvað
mikið að.
Eiginkona Þórðar var heima
þennan dag. Hún hafði nokkru áður
verið útskrifuð af Landspítala – þá
Sjúkrahúsi Reykjavíkur – og var að
jafna sig eftir meðferð við brjósta-
krabbameini. Hún lést í september
1999.
Þórður segir konu sína, sem hafi
verið á batavegi eftir meðferðina,
hafa kvartað undan ertingu í hálsi,
andþyngslum og mikilli þreytu í
kjölfar þessa atburðar. Vorið og
sumarið eftir hafi hún veikst mikið
þar til ástandi hennar hrakaði al-
varlega að hausti. Þórður segir
ljóst að ammoníaksskýið sem um-
lukti heimili þeirra og hún andaði
að sér hafi ýtt undir þróunina.
Til að sannreyna kenningu sína
reyndi Þórður að nálgast krufning-
arskýrslu konu sinnar, en honum
var meinaður aðgangur að henni.
Sjálfur segist hann hafa fundið
fyrir einkennum, sérstaklega
þreytu og mæði.
Andaði að sér loftinu og leið eins
og hún hefði verið stungin í hálsinn
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Áburðarverksmiðjan Efnaverksmiðjunni í Gufunesi var lokað árið 2001.
Blöndun á áburði úr innfluttum hráefnum var svo hætt fjórum árum síðar.
MÁLÞING um kynheilsu og mann-
réttindi undir yfirskriftinni „Ást,
kynlíf og hjónaband“ verður haldið
í Þjóðmenningarhúsinu nk. föstu-
dag kl. 14-16, í tilefni af útkomu
samnefndrar bókar dr. Sólveigar
Önnu Bóasdóttur.
Að málþinginu stendur hópur
presta og guðfræðinga sem leggur
áherslu á réttindabaráttu samkyn-
hneigðra í kirkju og samfélagi og
mun samkynhneigð verða í brenni-
depli. Framsögumenn á málþinginu
verða: Jóna Ingibjörg Jónsdóttir
kynfræðingur, dr. Sigríður Guð-
marsdóttir, Þorvaldur Kristinsson,
Guðrún Guðmundsdóttir og séra
Bjarni Karlsson. Í upphafi mun dr.
Sólveig Anna ávarpa málþingið og
setja það. Fundarstjóri er Helgi
Hjörvar alþingismaður.
Ást, kynlíf og
hjónaband
STUTT
Í DAG, þriðju-
dag, stendur
Sagnfræðinga-
félagið fyrir fyr-
irlestri í fyr-
irlestrasal
Þjóðminjasafns-
ins frá kl. 12.05
til 12.55.
Að þessu sinni
flytur Guðni Th.
Jóhannesson er-
indi sem nefnist Með því að óttast
má … – Ástæður símhlerana í kalda
stríðinu. Í erindinu verða rök
stjórnvalda fyrir hlerunum hverju
sinni metin og vegin. Fyrirlesturinn
er hluti af hádegisfyrirlestraröð
Sagnfræðingafélags Íslands „Hvað
er að óttast“. Aðgangur er ókeypis
og öllum opinn.
Símhleranir í
kalda stríðinu
Guðni Th.
Jóhannesson
UNGIR jafnaðarmenn standa fyrir
nýrri herferð um neytendavitund
undir yfirskriftinni „Hugsa fyrst,
kaupa svo!“
Herferðin miðar að því að efla
meðvitund fólks um neytendamál
og kynna því hvað það felur í sér að
vera meðvitaður neytandi. Þema
herferðarinnar eru siðræn og um-
hverfisvæn neysla og að láta ekki
okra á sér. Heimasíðan er neyt-
umrett.politik.is þar sem finna má
margar gagnlegar upplýsingar.
Vilja berja
niður allt okur
TORFUSAMTÖKIN skora á skipu-
lagsyfirvöld að hafna tillögu að ný-
byggingu Listaháskólans á Frakka-
stígsreit í fyrirhugaðri mynd.
„Brýnt er að tillagan sé skoðuð
og metin í samhengi við aðrar
lausnir sem fram komu í nýafstað-
inni samkeppni, þar sem sýnt var
fram á að unnt er að laga skóla-
húsið mun betur að sögulegu um-
hverfi miðbæjarins en vinnings-
tillagan gerir,“ segir í tilkynningu.
Hafna tillögu um
Listaháskólann
BJARTHEGRI sást í Hamarsfirði
um helgina og sást hann m.a. gogga
upp seiði meðfram Hamarsánni.
Bjarthegrinn flaug síðan út á Bú-
landsnes þar sem hann stoppaði
sem snöggvast við Breiðavog, en
síðast sást hann fljúga upp af
Breiðavognum og nokkuð hátt í
suður. Ekki gott að átta sig á hvort
hann lenti utar á Búlandsnesi eða
tók stefnu á haf út. Bjarthegri er
flækingur, frekar sjaldséður, en
hann sást síðast hér um slóðir fyrir
tveimur árum, en þá var um eldri
fugl að ræða, með mikinn skúf aft-
an á höfði, segir á heimasíðu Djúpa-
vogs.
Bjarthegri í
Hamarsfirði