Morgunblaðið - 30.09.2008, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 30. SEPTEMBER 2008 29
Skógarhlíð 18 • sími 595 1000 • www.heimsferdir.is
Munið Mastercard
ferðaávísunina
Birt með fyrirvara um prentvillur. Heimsferðir áskilja sér rétt til leiðréttinga á slíku.
Ath. að verð getur breyst án fyrirvara.
Heimsferðir bjóða frábært sértilboð á síðustu sætunum til
Búdapest 23. október. Búdapest er ein fegursta borg Evrópu og
haustið er einstakur tími til að heimsækja borgina. Fararstjórar
Heimsferða gjörþekkja borgina og kynna þér sögu hennar og
heillandi menningu. Fjölbreytt gisting í boði. Búdapest býður
einstakt mannlíf, menningu og skemmtun að ógleymdri getrisni
Ungverja auk frábærra veitinga- og skemmtistaða. Tryggðu þér
sæti! Þetta eru síðustu lausu sætin til Búdapest í haust!
Verð kr. 34.990
Netverð á mann. Flugsæti báðar leiðir með sköttum.
Verð kr. 49.990 - helgarferð
Netverð á mann, m.v. 2 í herbergi í 3 nætur á Hotel Tulip Inn *** með morgunmat.
Sértilboð 23. okt. Aukalega m.v. gistingu á Hotel Mercure Duna *** kr. 5.000.
Aukalega m.v. gistingu á Hotel Atrium **** kr. 10.000.
Frábær sértilboð - einstök helgarferð!
Búdapest
23. október
frá kr. 34.990
PRENTVILLUR
eru afar hvimleiðar og
engir þjást meir yfir
þeim en fræðimenn og
rithöfundar. Sú villa
varð í myndatexta í
bók minni, Hálendið í
náttúru Íslands, á bls.
369 að skrifað var
Skaftá þar sem standa
átti Tungnaá. Sjálfur
kom ég auga á þetta strax og bókin
kom út enda augljóst öllum sem til
þekkja. Þeirra á meðal er Jónas Elí-
asson verkfræðingur sem vekur at-
hygli á uppgötvun sinni í greininni
„Bjallavirkjun“ í Morgunblaðinu
14.09. 2008 og segir sigri hrósandi:
„Sjaldan hafa sést jafn margar villur
í jafn stuttu máli.“ Villan er ein.
Ástæðulaust væri að eyða orðum
að nagi Jónasar bætti hann ekki um
betur í smíð sinni „Bjallar“ í Morg-
unblaðinu 21. september. Svo bjöguð
eru þessi „Jónasarfræði“ að beint
liggur við að spyrja hvort þau séu
sæmandi fyrir læriföður við mennta-
stofnun sem stefnir að því að vera í
fremstu röð háskóla í
heiminum.
Því skal og til haga
haldið að Jónas og Pét-
ur Pétursson, prófess-
or í guðfræði, einnig
við HÍ suðu saman
greinina „Trúin á nátt-
úruna“ (Mbl. 16.03.
2003) þar sem þeir há-
skólamennirnir býsn-
ast yfir því að fjár-
munum skuli „sóað“
lögum samkvæmt í að
rannsaka „eyðimörk“
hálendisins til að vita
hver sá náttúruarfur er og hvernig
vistkerfin virka til þess að geta tekið
upplýsta ákvörðun. Eða með þeirra
orðum: „Öllu þessu viti og vísindum,
sem látið er í að rannsaka lífríki
þeirrar eyðimerkur sem íslenska há-
lendið er í raun og veru, er á glæ
kastað þegar tilgangurinn er sá eini
að finna eitthvað á móti virkjunum.“
Á undanförnum áratugum hafa
birst ótal greinar og bækur um
skelfileg áhrif stíflna og uppistöðu-
lóna á vatnsbúskap og vistkerfi um
alla jörð. Íslenskir náttúruvís-
indamenn; vatna- og sjávarlíffræð-
ingar, jarðefna-, vist- og haffræð-
ingar hafa líka öðlast þekkingu og
skilning á flóknum kerfum sem jök-
ulvötn smíða og viðhalda. Til dæmis
leitað svara við því hvers vegna
þorskurinn hrygnir fyrir framan ósa
jökulánna? Ekkert af þessum vís-
dómi hefur skolast niður í verk-
fræðideildina til Jónasar.
Um þverbak keyrir þegar þessi
yfirlýsti andstæðingur náttúrurann-
sókna á hálendi Íslands leggur að
jöfnu uppistöðulón í virkjunum og
náttúruleg stöðuvötn. Á þeim er reg-
inmunur, vatna-, vist- og líf-
fræðilega. Jónas fullyrðir að allar
dældir sem nú eru uppistöðulón hafi
verið stöðuvötn áður. Það er fjar-
stæða. Einhvern skamman tíma í
þróunarsögu íslenskrar náttúru var
jökullón þar sem nú er uppistaða
fyrir virkjun, líka jökull, en flest
svæðin voru sennilega gróskumikil
votlendi eins og á Sprengi-
sandshásléttunni þegar maðurinn
fór að setja svip sinn á landið. Lón
eru vötn og vötn eru falleg þannig
hljóðar rökfræði Jónasar. En uppi-
stöðulón jökulvatna gjörbreyta eðli
og virkni fallvatna langt út í sjó og
endalok slíkra lóna eru fokgjörn
eyðimörk eins og Sultartangalón er
að verða. Í þessu ljósi verður að
spyrja hvort boðlegt sé að prófessor
við Háskóla Íslands innprenti boð-
skap byggðan á hyggjuviti frá miðri
síðustu öld?
Jónas verkfræðingur er alinn upp
á hinum gullnu árum mynsturáætl-
ana að fullvirkja, tillitslaust. Ein-
arður málflutningur hans sýnir að
hann veit ekki hvað náttúruvernd er
þrátt fyrir háværa vitundarvakn-
ingu sem bergmálar um allan heim.
Og Jónas ber saman lón Elliðavirkj-
unar og Tungnaárlón: 1=50. Full-
nægir þessi stærðfræði Jónasar
kröfum Háskóla Íslands? Er lítil
bæjarvirkjun þar sem bergvatni er
miðlað sambærileg við risauppi-
stöðulón jökulvatns í villtri öræf-
anáttúru? Örugglega, ef 1=50.
Reyndar eru jökulvötnin tvö því ætl-
unin er að teyma Skaftá yfir í
Tungnaárlón og allri þessari öræfa-
dýrð á að umbylta, sökkva og rústa í
þágu amerískra álfyrirtækja, með
fjárhagslegri ábyrgð þjóðarinnar.
Sjálfbærni felst í að aðlagast um-
hverfi sínu en ekki að umturna því.
Hvar er umhyggja og virðing fyrir
náttúruarfinum sem við viljum að
verkfræðingar hafi og sumir þeirra
hafa? Verkfræði er hvorki vísindi né
náttúrufræði. Hún er tæknimenntun
og getur verið ágæt sem slík, en af-
leit sem verkfæri til að eyðileggja
vistkerfi. Hvenær þroskast hún í
þverfaglegt nám í einskonar vist-
kerfisviðgerðum með djúpsæi í jarð-
kerfa- og náttúruverndarfræði og
siðfræði í stað þeirrar steypumennt-
unar sem Jónas hefur boðað alla
starfsævina og byggir á alvarlegum
náttúruspjöllum?
Íslenskir stjórnmálamenn halla
sér að verkfræði en ekki náttúruvís-
indum og hvetja til ógnarfórna þó að
þeir skynji afleiðingarnar. Skyldi
annars vera mest um vert í íslensku
samfélagi að halda áfram að etja
fólki saman eins og forsætisráðherra
hvetur óspart til í anda Jónasar Elí-
assonar? Ætli krónan eflist við það?
Verkfræðingurinn er reiður í lok
starfsævinnar. Hvers vegna? Stefnir
ekki í fullvirkjun Þjórsár og
Tungnaár? Sigraði hann ekki við
Kárahnjúka og stíflurnar lafa enn?
Meira en helmingur þjóðarinnar
tapaði þeim slag og í hópi þeirra eru
örugglega einhverjir af hans ná-
komnu, bornir sem óbornir. Því má
spyrja líkt og vitur kvað: „Hversu
sorglegir eru þeir sem sigra sína
nánustu?“
Steypumenning
Guðmundur Páll
Ólafsson svarar
grein Jónasar Elías-
sonar
»Er lítil bæjarvirkjun
þar sem bergvatni
er miðlað sambærileg
við risauppistöðulón
jökulvatns í villtri
öræfanáttúru? Örugg-
lega, ef 1=50.
Guðmundur
Páll Ólafsson
Höfundur er náttúruverndari.
ÍSLAND er lýðræð-
isríki, við kjósum okk-
ur fulltrúa til að sitja á
Alþingi og eru þær
kosningar leynilegar,
til að fyllsta lýðræðis
sé gætt, því með þeim
vinnubrögðum er ekki
hægt að kaupa eða
hafa áhrif á atkvæði,
að minnsta kosti ekki
með fullri vissu. Þetta
er gert með það í huga að allir geti
kosið sinn fulltrúa sem hefur svip-
aðar skoðanir eða baráttumál án
þess að vera í hættu á að einhver
yrði óánægður með val þeirra.
Kjörnir fulltrúar okkar eru ein-
göngu bundnir við sannfæringu
sína og eigi við neinar reglur frá
kjósendum sínum, samkvæmt 48.
gr. Stjórnarskrár lýðveldisins Ís-
lands. Þetta er regla sem við teljum
vera sjálfsagða og nokkurn veginn
nauðsynlega til að halda lýðræðinu
óskertu. En er þessi grein í raun
virk? Þingmenn kjósa um hin og
þessi mál, en það sem skilur þessar
kosningar frá okkar eigin, er sú
staðreynd að þessar kosningar eru
ekki leynilegar, þær eru fyrir opn-
um tjöldum og geta
allir séð hvaða þing-
maður kaus hvað. Með
það fyrirkomulag er
aukin hætta á að þing-
menn kjósi ekki eftir
sinni eigin sannfær-
ingu, heldur því sem
einhverjir eiginhags-
munahópar, flokkarnir
þeirra o.fl. segja þeim
að kjósa. Þessi aðferð
er úrelt og ekki til
þess fallin að halda
lýðræðinu eins virku
og það gæti verið.
Tökum dæmi, fyrr á þessu ári
voru lög um jafna stöðu og jafnan
rétt kvenna og karla samþykkt með
42 atkvæðum gegn engum, 21 þing-
maður mætti ekki. Þetta voru um-
deild lög og voru margir sem ekki
voru sammála þessum lögum. Og
hvað gerðu þeir? Annaðhvort
mættu ekki á þingfundinn eða
sögðu já, þrátt fyrir það að vera
mótfallnir þessum lögum og töldu
að það þyrfti að endurbæta þau, áð-
ur en þau kæmust í gegn. Þetta er
gott dæmi um að þingmenn gangi
gegn sannfæringu sinni og kjósi þá
leið sem er öruggust.
Ég vil að lýðræðið virki alla leið,
ég vil ekki hafa eitthvert gervi-
lýðræði. Ég tel að til að lýðræðið
virki betur þurfi að byrja á því að
hafa leynilegar kosningar á Alþingi
svo að þingmenn geti farið eftir
sinni sannfæringu án þess að óttast
ákveðnar hefndaraðgerðir, hvort
sem það er frá eiginhagsmunahóp-
um eða sínum eigin flokkum. Þetta
er ekki bara leið til að gera lýðræð-
ið virkara heldur er þetta líka til að
minnka líkurnar á spillingu. Með
þessu móti væri ekki hægt að
kaupa atkvæði þingmanna með
fullri vissu, rétt eins og í kosn-
ingum til Alþingis og sveit-
arstjórna, af þeirri einföldu ástæðu
að þeir sem vildu kaupa sér at-
kvæðin gætu aldrei verið vissir um
niðurstöðuna, annað en núna þar
sem þeir geta auðveldlega flett því
upp hvort viðkomandi alþing-
ismaður greiddi atkvæðið eins og
þeir vildu.
Er íslenska lýðræðið blekking
Ólafur Hannesson
skrifar um lýðræðið »Ég vil að lýðræðið
virki alla leið, ég vil
ekki hafa eitthvert
gervilýðræði.
Ólafur Hannesson
Höfundur er formaður Jafnréttinda-
félags Íslands.
NÝVERIÐ bárust
þau jákvæðu tíðindi
frá framkvæmdasviði
Reykjavíkurborgar að
flytja ætti mengaðan
jarðveg af urðunar-
stað á Hólmsheiði í
trygga meðhöndlun
hjá SORPU í Álfsnesi.
Í batnandi borg er best að lifa og
vekur þetta von um að nú sé aftur
að rofa til í umhverfismálum borg-
arinnar. Eðlilegt framhald af þessu
er að Reykjavíkurborg finni sér
ásættanlegt land til að urða jarð-
veg svo sómasamlegt geti talist.
Viðkvæm skógræktarsvæði í upp-
landi borgarinnar eru ekki vel til
þess fallin. Í stað þess að kviksetja
skóga sem börn borgarinnar hafa
hlúð að í Grænum trefli höfuðborg-
arsvæðisins væri æskilegra að
nýta malarkamba sem liggja lágt á
vatnasviði og fjærri stórum grunn-
vatnsstraumum. Slík svæði eru
víða norður af Reykjavík, t.d. á
Esjumelum, Álfsnesi og Kjal-
arnesi.
Tillaga Reykjavíkurborgar um
breytingu á aðalskipulagi þar sem
heimila á áframhaldandi jarðvegs-
losun á Hólmsheiði má túlka sem
aðför að Græna treflinum.
Þegar borgin hefur tekið til í
eigin ranni verða ráðamenn hennar
í stöðu til að gagnrýna gerðir
granna sinna og taka upp hansk-
ann fyrir Reykjavík. Það hefur
verið í hæsta máta hjákátlegt að
heyra umkvartanir borgarstjór-
anna um veggjakrot og karamellu-
bréf á meðan borgin sjálf eyðir,
mengar og spillir upplöndunum,
sem hafa mikilvægu hlutverki að
gegna við hreinsun vatns, lofts og
huga.
Rofar til í Reykjavík
Einar Gunnarsson
og Bergur Sigurðs-
son skrifa um förg-
un sorps og meng-
aðs jarðvegs
» Í stað þess að kvik-
setja skóga sem
börn borgarinnar hafa
hlúð að í Grænum trefli
höfuðborgarsvæðisins
mætti nýta malarkamba
lágt á vatnasviði.
Einar Gunnarsson
Einar er skógfræðingur. Bergur er
framkvæmdastjóri Landverndar.
Bergur Sigurðsson