Morgunblaðið - 17.10.2008, Page 25

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 17. OKTÓBER 2008 25
NÚ brennur Ísland.
Ráðast þarf að eld-
unum og slökkva þá
sem fyrst. Þar duga
ekki vettlingatök né
hik. Tíminn skiptir
máli. Grípa þarf til
markvissra aðgerða til
uppbyggingar á nýju
samfélagi með endurskoðuð gildi,
ný markmið og skýrari leikreglur.
Það þarfnast ígrundunar. Til henn-
ar þarf lengri tíma en þann, sem
þarf til að bregðast við neyðar-
ástandinu, sem skapast hefur. Við
því þarf að bregðast strax. Leita
tafarlaust á náðir erlendra aðila um
lánafyrirgreiðslu eða styrki svo
skaðinn verði ekki óbærilegur. Við
blasa ótal fjölskylduharmleikir með
ófyrirséðum afleiðingum. Séð er
fram á hrun margra fyrirtækja og
atvinnuleysi í kjölfarið.
Hvað er til ráða? Nokkrir kostir
hljóta að vera í stöðunni. Strax þarf
að lækka stýrivexti Seðlabankans
um þriðjung. Strax má gefa út auk-
inn fiskveiðkvóta til næstu tveggja
ára. Brottkastið má hirða til verð-
mætasköpunar. Setja má virkj-
unarframkvæmdir og byggingu
tveggja álvera á fullt skrið. Þær
framkvæmdir ætti að vera auðvelt
að fjármagna með styrk eða láni Al-
þjóðagjaldeyrissjóðsins og með fé
áhugasamra fjárfesta. Auka má
ferðamannastrauminn til landsins
með markvissum aðgerðum. Efla
má íslenskan landbúnað og þróun
íslenskrar matvælagerðar með
beinum tímbundnum framlögum
eða fyrirgreiðslu. Setja má „lúxus“-
tolla á „viðeigandi“ varning. Allt
þetta aflar gjaldeyris eða sparar
hann.
Arðsemi virkjunarframkvæmda
er mikil og álútflutningur gjaldeyr-
islind. Raforka, hin hreina orka, er
auðlind, sem okkur ber
skylda til að nýta. Í
mínum huga getur far-
ið saman að beisla fall-
vötn og auka ferða-
mannastraum. Stunda
hvalveiðar og bjóða
upp á hvalaskoðun.
Flytja út ál og íslenskt
kál. Nú er lag til að
laða að erlenda ferða-
menn í ljósi þess
hversu hagstætt verð-
lagið er þeim.
Það skiptir hins veg-
ar máli, í margra hugum, hvaðan
okkur berst aðstoð. Frá pólitísku
sjónarmiði er Alþjóðagjaldeyr-
issjóðurinn efalaust ákjósanleg-
astur. Frá siðferðilegu og sögulegu
sjónarmiði hefði það staðið Norð-
mönnum nærri að bjóða fram að-
stoð. Afstaða Bretlands kom á óvart
og breytist ólíklega mikið úr þessu.
Bandaríkin virðast hafa gleymt okk-
ur en Rússar boðið hjálp.
En hvaða skilmálum þarf að lúta
komi rússneska lánið til? Hið ríka
Rússland er að komast inn í nútíma-
samfélagshætti í öllu sínu veldi.
Hvert stefna þeir? Eru það stór-
veldisdraumar Pútíns og félaga,
sem ráða för? Gæti aðstoð við Ís-
land, á ögurstundu, verið það verð,
sem Rússar eru tilbúnir að greiða
fyrir aukna vináttu, velvilja og jafn-
vel aðstöðu hérlendis, þegar fram
líða stundir? Þeir eiga olíu-
hagsmuna að gæta norðan við Ís-
land vegna baráttu um hafbotns-
eignarréttinn, opnast mun fyrir
skipasiglingar norðan Rússlands á
næstu árum svo leiðir styttast um-
talsvert, yfirflug rússneskra her-
flugvéla er þekkt staðreynd. Verður
hin landfræðilega lega Íslands, sem
eitt sinn var Bandaríkjamönnum
svo mikilvæg, sá þáttur, sem verður
til þess að okkur berist fyrr en síðar
boð um aðstoð frá þeim, sem hingað
til hafa setið hjá?
Það er örugglega mikill sparn-
aður falinn í aukinni og fjölbreyttari
framleiðslu íslenskra matvæla. Það
má m.a. sjá af því hvað innflytj-
endur erlendrar matvöru hafa borið
úr býtum á stuttum tíma. Kaup-
menn, sem opnuðu eina lág-
vöruverðsverslun fyrir nokkrum ár-
um, hafa haslað sér völl á ótal
sviðum verslunar og viðskipta, inn-
anlands og utan, í skjóli þess hagn-
aðar sem þeir hafa haft af innflutn-
ingi matvæla ofan í landann.
Þegar horft er til framtíðar virð-
ist ráðlegt að stokka upp spilin í
þjóðfélaginu og gefa upp á nýtt.
Kalla þarf til þverpólitískan og
ópólitískan flokk okkar færasta
fólks, jafnt á sviðum andlegra sem
veraldlegra málefna, til að móta
nýja þjóðfélagsstefnu. Gefa þarf
slíkum hóp þriggja ára vinnufrið og
tækifæri til að kalla til innlenda og
erlenda sérfræðinga. Ný stefna með
nýjum tímasettum markmiðum liti
þá dagsins ljós. Sjáum Nýja Ísland
fyrir okkur sem fyrirmyndarþjóð-
félag án íþyngjandi verðtryggingar,
án græðgishugsunar, án gegndar-
lauss lífsgæðakapphlaups, án sundr-
ungar og öfundar vegna kjara-
mismununar. Land einingar, frelsis
til athafna og menntunar, bræðra-
lags og samhygðar. Eina þjóð í
landinu með sameiginleg markmið í
efnhagslegu, andlegu og menning-
arlegu tilliti.
Þegar þessu er náð væri ráðlegt
að ganga til samstarfs við aðrar
Evrópuþjóðir í Evrópubandalaginu.
Það þarfnast góðs undirbúnings og
betri samningsaðstöðu en við höfum
í dag.
Ísland brennur
Jón Hermann
Karlsson fjallar um
ástandið í þjóð-
félaginu og er með
tillögur til úrbóta
»Kaupmenn, sem opn-
uðu eina lágvöru-
verðsverslun fyrir
nokkrum árum, hafa
haslað sér völl á ótal
sviðum verslunar og við-
skipta, innanlands og
utan.
Jón H. Karlsson
Höfundur er viðskiptafræðingur.
SEM háskólanem-
andi erlendis hef ég
vægast sagt verið með
hnút í maganum und-
anfarna daga – eins og
allir Íslendingar að
sjálfsögðu. Ég stend
núna frammi fyrir því
að fá þau svör frá bank-
anum mínum að ekkert
sé vitað um það hvenær
ég geti millifært pen-
inga hingað út fyrir
leigunni minni, sem og
rándýrum skólagjöld-
um sem greiða á núna
um mánaðamótin.
Skólagjöldum sem
hafa hækkað um að
minnsta kosti 300 þús-
und krónur á und-
anförnum dögum og
vikum.
Ég veit ekki hvort ég
get komið að því orðum
hvernig námsmenn er-
lendis upplifa stöðuna.
Margir eru að lenda
í mjög erfiðum aðstæðum fjárhags-
lega. Þar að auki erum við jafnan
langt í burtu frá fjölskyldum og ást-
vinum á svona tímum.
Ég sjálf er í Skotlandi og frétta-
flutningur hér af málum heima hefur
verið misjafn en sjaldan mjög já-
kvæður en það er öruggt að segja að
ekki mjög jákvæð mynd hafi verið
dregin upp af landinu
okkar og aðstæðum þar.
Ég geri mér fyllilega
grein fyrir því að ég er
sjálfsagt ekki efst á for-
gangslistanum og að
sem stendur þá sé rík-
istjórnin að reyna að
halda hagkerfinu sam-
an. Hlutir eins og mat-
vara og lyf gangi fyrir
mínum þörfum.
Ég veit líka að Sam-
band íslenskra náms-
manna erlendis fylgist
með stöðunni og hefur
átt fundi með fulltrúum
Seðlabankans sem segj-
ast gera allt sem þeir
geta til þess að liðka til.
En það er samt eins
og að rödd okkar heyr-
ist ekki – við verðum að
fá millifærslur í gang
sem allra fyrst – því við
lifum ekki á loftinu einu
saman.
Ég biðla því til ís-
lenskra stjórnvalda að
millifærslur til íslenskra
námsmanna erlendis
verði settar í gang sem
allra fyrst. Það verður
að sjálfsögðu að huga að fólkinu
heima en það má ekki gleymast að
það eru líka Íslendingar erlendis,
sérstaklega námsmenn sem verða að
geta átt fyrir leigu næstu mánaða.
Íslenskir náms-
menn erlendis
Ásta Sigrún Magn-
úsdóttir skrifar um
erfiða stöðu náms-
manna erlendis
Ásta Sigrún
Magnúsdóttir
»Margir eru
að lenda í
mjög erfiðum
aðstæðum fjár-
hagslega. Þar að
auki erum við
jafnan langt í
burtu frá fjöl-
skyldum og ást-
vinum á svona
tímum.
Höfundur er háskólanemandi
í Edinborg.
NÚ Á að virkja á
Íslandi. Fjár-
málakerfið er hrunið,
óstjórnlegur gróði síð-
ustu tíu ára eða svo er
horfinn, varð að engu
á örfáum dögum, svo-
lítið eins og hann hafi
aldrei verið til. Og al-
menningur blæðir fyrir. Það hefur
verið bent á, og með sannfærandi
rökum, að ein helsta ástæða þess að
fjármálakerfið hrundi sé fyr-
irhyggjuleysi, skortur á eftirliti, á
hömlum.
Ekki var á nokkurn hátt reynt að
halda aftur af áköfum, stundum bí-
ræfnum bissnessmönnum sem fóru
óralangt framúr sjálfum sér og
komu heilli þjóð næstum á von-
arvöl. En við höfum lært, segja
stjórnvöld og boða nýtt kerfi, byggt
á varkárni, eftirliti. Fyrirhyggju-
leysið kvatt; æðibunagangnum
verður úthýst. Við höfum lært;
hversu djúpt ristir sá lærdómur?
Við erum ennþá skjálfandi eftir
áfallið þegar þingmenn og fyrrver-
andi ráðherrar tromma upp í blöð-
um og á þingi og segja: Nú eigum
við að virkja.
Og ekki bara virkja heldur bretta
upp ermar og æða í verkið. Kasta
umhverfismati út um gluggann. Við
höfum ekki efni á umhverfismati í
dag, sagði Jón Gunnarsson, þing-
maður Sjálfstæðisflokksins.
Með öðrum orðum, það á að
virkja án þess að hugsa.
Með öðrum orðum: án eftirlits.
Með öðrum orðum: það á að
framkvæma, ekki hugsa.
Með öðrum orðum:
þessir menn hafa ná-
kvæmlega ekkert lært.
Ef við höfum ein-
hverntíma þurft að
stíga varlega til jarðar,
einhverntíma þurft að
hugleiða hvert skref,
þá er það núna. Það
var flýtirinn sem kom
okkur í þessa vondu og
hryggilegu stöðu. Það
var hraðinn. Og eft-
irlitsleysið. Flokks-
bróðir Jóns, Kristján
Þór Júlíusson, segir að einfalda
verði reglur um umhverfismat. Um-
hverfismat, segir hann, má ekki
tefja mál.
Þetta er svolítið kúnstugur hugs-
unarháttur, því umhverfismatið er
einmitt hugsað til þess hægja á
ferlinu. Umhverfismat er einskonar
eftirlit, og leið til að vega og meta
kosti og galla. Að virkja er nefni-
lega ekki bara orðin tóm, ekki bara
yfirlýsingar á alþingi, ekki bara orð
til að veiða atkvæði. Að virkja þýðir
að raska náttúrunni, jafnvel að
breyta henni og því ber okkur sið-
ferðileg skylda til að vega og meta
kostina. Ekki giska eða fullyrða,
heldur rannsaka. Og okkur ber
raunar líka lagaleg skylda, lög um
mat á umhverfissáhrifum eru sett
hér í samræmi við skuldbindingar
EES-samningsins. Skipta skuld-
bindingar okkar við alþjóða-
samfélagið kannski engu máli – eru
skuldbindingar bara eitthvað sem
við stöndum við þegar það hentar
okkur?
Við stöndum á þröskuldi nýs
tíma. Að baki okkur rústir eftir
mikla og hömlulausa veislu. Við
höguðum okkur ekki skynsamlega.
Efnishyggjan gleypti okkur og fá-
einir glæframenn steyptu þjóðinni í
gríðarlegar skuldir, og spilltu
ímynd landsins. Nú erum við ekki
þekkt fyrir dugnað, heldur fyr-
irhyggjuleysi, kæruleysi, jafnvel
einskonar sjóræningjahugsun. En
við höfum lært. Segjumst hafa lært.
Og virkjunarumræðan mun verða
einn prófsteinninn á það. Þeir sem
fátt hafa lært vilja æða áfram,
virkja án þess að hugsa, rannsaka,
vega og meta. Þetta eru þeir sem
halda ennþá að verðmætasköpunin
liggi í flýtinum, ekki varkárni. Ef
við ætlum að byggja hér nýtt sam-
félag sem stendur betur af sér ofsa-
veðrin, þá verðum við að gera það
með gætni, ekki flumbrugangi. Það
liggja auðæfi í náttúrunni, fegurð
hennar og hrikaleik, þögn og mann-
fæð. Auðvitað eigum við eftir að
virkja meira, einhverntíma, en það
þarf að gera á siðaðan hátt. Fara að
lögum. Rannsaka. Hugsa. Gera
áætlanir. Samfylkingin talaði fyrir
síðustu kosningar um að gera heil-
stætt plan. Ef einhverntíma hefur
verið þörf á því, þá er það núna. Við
verðum að velja af gætni, verðum
að vega og meta en ekki geipa á al-
þingi og hvetja til þess að gera allt
núna, æða áfram til þess að redda
okkur fyrir horn. Það er hugsun
gærdagsins. Svona hugsa menn
gærdagsins. Það er sú hugsun sem
setti okkur næstum á hausinn. Við
þurfum nýja hugsun.
Menn gærdagsins
Jón Kalman
Stefánsson varar
við að ráðist verði í
of miklar stóriðju-
framkvæmdir
»Ef við höfum ein-
hverntíma þurft að
stíga varlega til jarðar,
einhverntíma þurft að
hugleiða hvert skref, þá
er það núna.
Jón Kalman Stefánsson
Höfundur er rithöfundur.
Sími 567 6744 • Bíldshöfða 14 • 110 Reykjavík
höggdeyfar eru orginal
hlutir frá USA og E.E.S.
Aisin kúplings-
sett eru orginal
hlutir frá Japan
varahlutir í miklu úrvali
Afmælisþakkir
Kæru ættingjar og vinir,
öll sú hlýja, sem þið auðsýnduð mér í tilefni af
90 ára afmæli mínu, er mér afar mikils virði.
Hvort sem um var að ræða heimsóknir, gjafir,
símtöl eða skeyti – allt þetta fól í sér velvild og
umhyggju ykkar í minn garð.
Hjartans þakkir. Lifið heil.
Skúli Magnússon, Hveratúni.
Glæsilegar Spánskar
tvíhleypur
með 5 þrengingum,
útkastari og einn gikkur
Tilboð 79.900
Vesturröst - Laugavegi 178 - S. 551 6770 - www.vesturrost.is
smáauglýsingar
mbl.is
Fréttir
í tölvupósti