Morgunblaðið - 27.10.2008, Blaðsíða 15

„Þessar mánaðarlegu skýrslur
hafa reynst vel. Það var starfshópur
innan bankans sem var virkjaður frá
2005-2006. Þessi hópur var fyrst og
fremst að fylgjast með lausafjár-
stöðu. Við höfum samt verið með nán-
ari vöktun á stöðunni frá því í nóv-
ember 2007, þegar hópurinn var
virkjaður að nýju,“ segir Tryggvi.
Í stöðugu sambandi við bankana
„Við höfðum því meiri vöktun en
þessar mánaðarlegu skýrslur. Vökt-
unin byggðist á því að vera í stöðugu
sambandi við bankana, vera með
upplýsingar tiltækar um þeirra lána-
stöðu og einstök lán. Þessu til við-
bótar framkvæmdum við álagspróf
sem gerðu m.a. ráð fyrir að lánalínur
yrðu ekki aðgengilegar, hlutabréf
myndu rýrna í verði og að minna yrði
innheimt af afborgunum lána vegna
útflæðis innlána,“ segir Tryggvi.
Hann segir að Seðlabankinn og
Fjármálaeftirlitið hafi skipað saman
starfshóp í maí 2008 og markmiðið
með honum hafi verið að efla eftirlit
með lausafjáráhættu samstæðna
bankanna. Tekið var upp daglegt eft-
irlit með lausafjárstöðu 8 daga fram í
tímann. Hópurinn fylgdist einnig
með lausafjárstöðu samstæðna bank-
anna 18 mánuði fram í tímann. „Við
hertum því eftirlitið verulega,“ segir
Tryggvi. Hann segir niðurstöður úr
lausafjáreftirliti hafa verið ræddar í
sérstökum samráðshópi sem í sátu
fulltrúar forsætisráðuneytis, fjár-
málaráðuneytis, Fjármálaeftirlits og
Seðlabankans. „Allt frá því hópurinn
var myndaður árið 2006 voru haldnir
reglulegir fundir sem voru haldnir
oftar eftir því sem ástandið varð al-
varlegra,“ segir Tryggvi.
„VIÐ erum með mánaðarlegar
skýrslur um lausafjárstöðu sem ná til
12 mánaða. Í þeim felst mjög ítarleg
greining á lausafjárstöðu bankanna
og mun ítarlegri en hjá flestum seðla-
bönkum sem ég þekki til,“ segir
Tryggvi Pálsson, framkvæmdastjóri
fjármálasviðs hjá Seðlabanka Ís-
lands.
Seðlabankinn, sem fylgist með
lausafjárstöðu bankanna, hefur legið
undir gagnrýni fyrir ófullnægjandi
eftirlit, en erfið lausafjárstaða bank-
anna varð þeim að lokum að falli.
Rajnish Mehra, bandarískur prófess-
or í fjármálum, gagnrýndi mánaðar-
legar skýrslur Seðlabankans í viðtali
við Morgunblaðið í síðustu viku.
Hann sagði að á markaði þar sem við-
skipti væru hröð væri daglegt lausa-
fjáreftirlit nauðsynlegt. Þingmenn og
aðrir embættismenn hafa einnig tal-
að fyrir endurskoðun á löggjöf um
eftirlit með fjármálafyrirtækjum.
Segir Seðlabanka ekki
hafa sofið á verðinum
Morgunblaðið/Kristinn
Standa vaktina F.h Davíð Oddsson, Tryggvi Pálsson, Arnór Sighvatsson og Eiríkur Guðnason á fundi.
Í HNOTSKURN
»Álagspróf Fjármálaeft-irlitsins tekur ekki til
lausafjárstöðu. Forstjóri FME
telur að reglur um lausafjár-
eftirlit verði endurskoðaðar í
framtíðinni.
Eftir Þorbjörn Þórðarson
thorbjorn@mbl.is
Fréttir 15VIÐSKIPTI | ATVINNULÍF
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 27. OKTÓBER 2008
ÞETTA HELST ...
● Enn er verið að kanna hvort grípa
eigi til sértækra aðgerða til að losa
smærri fjármálafyrirtæki við skulda-
bréf sem eru orðin verðlítil í kjölfar
falls stóru viðskiptabankanna.
Áfram var fundað um helgina en
niðurstaða liggur ekki enn fyrir sam-
kvæmt upplýsingum Morgunblaðs-
ins. Ein lausnin snýst um það að rík-
ið kaupi skuldabréfin af fjármála-
fyrirtækjunum og eigi svo kröfur á
gömlu bankana. Óljóst er hvað fæst
upp í kröfur. bjorgvin@mbl.is
Leita lausna á vanda
fjármálafyrirtækja
● Mohammad
Ali Khatibi, olíu-
málaráðherra Ír-
ans, segir ekki
útilokað að
draga þurfi enn
frekar úr olíu-
framleiðslu
OPEC, samtaka
olíufram-
leiðsluríkja. Olíumálaráðherrar
OPEC ákváðu í síðustu viku að
draga úr framleiðslunni um 1,5
milljónir tunna á dag vegna gíf-
urlegs verðfalls.
Heimsmarkaðsverð á olíu hefur
lækkað áfram þrátt fyrir það. Fatið
af hráolíu er komið niður fyrir 65
Bandaríkjadali. the@mbl.is
Íhuga að draga meira
úr olíuframleiðslu
● Ellefu fyrirtæki og hönnuðir munu
taka þátt í hönnunarsýningunni
100% design tokyo sem hefst í Tók-
ýó á fimmtudaginn og stendur til 3.
nóvember. Það er Útflutningsráð
sem skipuleggur þátttökuna.
Upphaflega var þessi sýning sett
upp í London árið 1995 og síðan
opnuð í Tókýó árið 2005.
Samkvæmt frétt Útflutningsráðs
er þetta ein af virtari hönnunarsýn-
ingum sem settar eru upp árlega í
heiminum. Á sýningunni sé aðallega
kynnt innanhúshönnun; húsgögn,
eldhús- og baðherbergisvörur auk
heimilistextíls. bjorgvin@mbl.is
Íslensk hönnun
til sýnis í Tókýó
Niðurstaða þessarar athug-unar er sú að tapið íheimsfiskveiðunum sé ínámunda við 50 milljarða
Bandaríkjadala á ári,“ segir Ragnar
Árnason, prófessor við hagfræðideild
Háskóla Íslands. Ragnar var einn
umsjónarmanna viðamikillar skýrslu
um fiskveiðar í heiminum sem er
samstarfsverkefni Alþjóðabankans
og FAO, Matvæla- og landbún-
aðarstofnunar Sameinuðu þjóðanna.
Í skýrslunni er efnahagslegt tap af
lélegri fiskveiðistjórnun í heiminum
kannað. „Það var myndaður starfs-
hópur sérfræðinga víða að og svo fór
fram tvenns konar vinna. Annars
vegar að meta fiskveiðar heimsins í
heild á grundvelli fyrirliggjandi
gagna og hins vegar að skoða ein-
stakar fiskveiðar sérstaklega.“
Ragnar segir upphæðina sem tap-
ist árlega af sömu stærðargráðu og
öll þróunaraðstoð hins vestræna
heims við þróunarlöndin. Hún sé ekki
alveg nákvæm en samkvæmt reikni-
líkani sé hún á bilinu 40-70 milljarðar
dollara á ári.
Upphæðir sem skipta sköpum
„Þetta eru upphæðir sem gætu skipt
sköpum um efnahagsþróun heimsins
ef þetta tap væri ekki fyrir hendi,“
segir Ragnar. „Sérstaklega hjá þró-
unarlöndunum. Mjög mikið af þess-
um fiskveiðum og oft, en ekki alltaf,
verstu fiskveiðar í heimi, eru í þróun-
arlöndunum. Þessar þjóðir eiga mikil
fiskimið og fiskveiðarnar þar hafa til-
hneigingu til þess að vera verst
stjórnað og verst stýrt.
Með 50 milljarða dollara til við-
bótar myndi vera mun auðveldara að
koma þessum fátækustu þjóðum á
skynsamlega þróunarbraut.
Í skýrslunni er tap í fortíðinni met-
ið á um 2000 milljarða dollara. Ragn-
ar segir þá hafa verið tekið með í
reikninginn að fiskistofnar hafi farið
lækkandi.
Einhvers konar kvóta- eða eft-
irlitskerfi hafa reynst best að sögn
Ragnars.
„Þar sem kvótakerfi eru notuð,
hefur arðsemi vaxið verulega og hag-
kvæmni í fiskveiðum.“
Kvótakerfi séu að baki um það bil
fimmtungi af heimsaflanum og það
séu tíu til fimmtán stórar fisk-
veiðiþjóðir sem nota þetta kerfi í
miklum mæli.
„Á Íslandi eru þessi mál með því
besta sem gerist í heiminum. Við bú-
um við kvótakerfi sem hefur ýtt stór-
lega undir hagkvæmni í fiskveiðum,
dregið úr sókn og flota, aukið verð-
mæti landaðs afla og sumir fiskistofn-
ar hafa stækkað verulega.“
Framfarir í fiskveiðistjórnun
Skýrslan leiðir í ljós að það hafi orðið
verulegar framfarir í heiminum í
fiskveiðistjórnun, þar á meðal hjá Ís-
lendingum, Nýsjálendingum, Kan-
adamönnum og Bandaríkjamönnum
að hluta. Ragnar segir þær þá yf-
irleitt byggjast á kvótakerfi eða ein-
hvers konar eignarétti.
„Það er erfitt að koma á kvótakerfi
í okkar mynd hjá vanþróuðum þjóð-
um þar sem eru hundruð þúsunda
fiskimanna á litlum skipum, en þar
væri hægt að koma á samfélags-
stjórnunarheildum þar sem fisk-
veiðum er stjórnað á grundvelli við-
komandi svæða.“
Þá komi það einnig fram í skýrsl-
unni að ef fiskveiðum í heiminum
verði hagað á þann hátt sem hámarki
arð af þeim, muni fiskistofnar verða
miklu stærri og það verður gengið
miklu minna að þeim en nú sé. Þann-
ig verði líka líffræðilegum og um-
hverfislegum markmiðum náð með
sömu leiðum.
Draga þarf úr styrkjum
Annað sem kemur fram í skýrslunni
er að draga þurfi úr styrkjum og
stuðningi við fiskveiðar. Ragnar segir
það yfirleitt ekki gera annað en að
auka sóknina.
„Það hefur reyndar dregið úr
styrkjum og stuðningi við fiskveiðar í
heiminum en þessi styrkur er samt
ennþá mjög mikill, til dæmis í Evr-
ópu og Japan,“ segir Ragnar og nefn-
ir ýmsar leiðir sem farnar eru.
„Þetta stafar allt af því að sjávar-
útvegur í heiminum býr við vont
stjórnkerfi, þar eru fyrirtækin illa
sett, stofnar minnka, arðsemi er lítil
sem engin, jafnvel tap, þess vegna
myndast svona pólitískur þrýstingur
um stuðning til að halda atvinnuveg-
inum gangandi. Stuðningurinn gerir
bara illt verra þegar til lengdar læt-
ur. Hann eykur bara fjölda sjó-
manna, útgerðarfyrirtækja og
skipa,“ segir Ragnar.
Þjóðir heims þurfi því að hugleiða
það vandlega í sínum fiskveiðum
hvort þær geti komið á skynsamlegri
fiskveiðistjórn sem komi í veg fyrir
þetta stórkostlega tap eða dragi í það
minnsta úr því.
Verðmæti í góðri fiskveiðistjórn
 Mikil verðmæti tapast árlega í heiminum vegna lélegrar stjórnunar á fiskveiðum. Ný skýrsla sýnir
að fimmtungur heimsaflans veiðist innan kvótakerfis  Fiskveiðistjórnun á Ísland sögð til fyrirmyndar
Morgunblaðið/ Jim Smart
Fiskihagfræði Ragnar Árnason segir að dregið hafi úr styrkjum og stuðn-
ingi við fiskveiðar í heiminum en hann sé samt ennþá mjög mikill.
„Þar sem kvótakerfi eru
notuð, hefur arðsemi
aukist verulega og hag-
kvæmni í fiskveiðum.
Auk þess hefur minnkun
fiskistofna stöðvast í nán-
ast öllum tilvikum og í
sumum tilvikum hafa þeir
braggast á nýjan leik,“
segir Ragnar Árnason
í viðtali við Guðnýju
Camillu Aradóttur.
FINNUR Svein-
björnsson, for-
stjóri Nýja Kaup-
þings, hefur
óskað eftir því við
stjórn bankans að
laun hans lækki
um 200 þúsund
krónur á mánuði.
Þau eru núna
1.950 þúsund.
Fallist stjórnin á
það verður Finnur með jafnhá laun
og Birna Einarsdóttir, forstjóri Nýja
Glitnis. Ekki hafa fengist upplýsing-
ar hjá stjórn Nýja Landsbankans né
Elínu Sigfúsdóttir bankastjóra um
hvað hún hefur í mánaðarlaun.
Finnur sagði í viðtali við Morgun-
blaðið á laugardaginn að stjórn
Kaupþings hefði boðið honum þessi
laun. Hann vissi þá ekki hvaða laun
aðrir bankastjórar ríkisbankanna
höfðu. Í samráði við stjórn Kaup-
þings fannst honum rétt að upplýsa
um launin þegar um það var spurt.
bjorgvin@mbl.is
Finnur
Sveinbjörnsson
Vill lækka
launin sín
Var launahærri en
Birna Einarsdóttir
„ÉG tel heppi-
legra að alþing-
ismenn sitji ekki
í stjórnum sjóða
bankanna,“ sagði
Illugi Gunn-
arsson, þingmað-
ur Sjálfstæð-
isflokksins, í
Silfri Egils í gær.
Illugi sat í stjórn
Glitnis sjóða hf.
Í kjölfar hruns bankanna og yf-
irtöku ríkisins á þeim ríkir mikil
óvissa um inneignir sem þúsundir
Íslendinga eiga í sjóðunum.
Illugi settist í stjórnina áður en
hann varð þingmaður. the@mbl.is
Óheppilegra
að sitja í stjórn
Illugi
Gunnarsson