Morgunblaðið - 27.10.2008, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 27. OKTÓBER 2008
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
BjörgólfurGuðmunds-son, fyrr-
verandi stjórnar-
formaður Lands-
bankans, reynir í
viðtali hér í blað-
inu í gær að gera lítið úr
ábyrgð fyrrverandi stjórn-
enda bankans á því að nú
stefnir í að íslenzkir skatt-
greiðendur þurfi að taka 600
milljarða króna að láni til að
standa skil á greiðslu trygg-
inga á innistæðum erlendra
viðskiptavina bankans á svo-
kölluðum Icesave-reikn-
ingum.
Björgólfur er í viðtalinu
spurður hvers vegna í ósköp-
unum Landsbankinn hafi ekki
aðhafzt, þrátt fyrir athuga-
semdir fjármálaeftirlita bæði
Íslands og Bretlands við Ice-
save-reikningana.
Hann svarar í fyrsta lagi:
„Þetta er eins rangt og hugs-
ast getur. Svo virðist sem öll
vandamálin sem blasa við
þjóðinni í dag eigi að eiga upp-
runa sinn í einu máli, stofnun
Icesave-reikninganna, en ég
held að þeir séu um 10% af er-
lendum lánum bankanna.“
Enginn hefur haldið því
fram að öll vandamál þjóð-
arinnar eigi uppruna sinn í
Icesave-reikningunum. En
þar liggur engu að síður stórt
vandamál. Skuldsetning
skattgreiðenda á Íslandi upp
á 600 milljarða króna er ekki
smámál, sérstaklega vegna
þess að forsvarsmenn Lands-
bankans vissu mætavel hvern-
ig farið gat. Margir aðrir átt-
uðu sig ekki á því fyrr en um
seinan.
Björgólfur segir í öðru lagi:
„Vissulega má til sanns vegar
færa að við hefðum átt að
stefna að því fyrr en við gerð-
um, að fara með starfsemina í
Bretlandi í dótturfélag. Við
vorum að vinna að því svo
mánuðum skipti, í samstarfi
við Fjármálaeftirlitið hér
heima og við fjármálaeftirlit
Bretlands.“ Björgólfur segir
að brezka fjármálaeftirlitið
hafi gert kröfur um að mikið
af eignum yrði fært yfir í
útibúið en þar hafi bankinn
orðið að fara hægt í sakirnar.
Þetta er vafalaust satt og
rétt. Eftir stendur hins vegar
að eftirlitsstofnanir voru
byrjaðar að gera alvarlegar
athugasemdir við Icesave-
reikningana í Bretlandi í byrj-
un ársins. Hvers vegna héldu
Landsbankamenn þá áfram
að moka inn tugum þúsunda
nýrra viðskiptavina í Icesave í
Bretlandi? Og af hverju fóru
þeir af stað með Icesave í Hol-
landi í maí þrátt fyrir að
þekkja áhættuna sem þeir
voru að búa til fyrir íslenzka
skattgreiðendur?
Björgólfur seg-
ir í þriðja lagi að
aldrei hafi staðið
til að skuldsetja
íslenzku þjóðina
vegna Icesave-
reikninganna. Það er nú samt
það sem er að gerast þessa
dagana. Hann segist þess full-
viss að eignir Landsbankans
muni duga fyrir Icesave-
reikningunum og gott betur.
En fyrir því höfum við enga
vissu. Og hvað ef þær duga
ekki? Hver ber þá ábyrgðina á
þeim skuldum, sem íslenzkir
skattgreiðendur taka á sig
fyrir vikið?
Björgólfur Thor Björgólfs-
son, annar fyrrverandi eig-
andi Landsbankans, sagði í
fréttum Stöðvar 2 í gærkvöldi
að brezk stjórnvöld hefðu
undir lokin viljað taka Icesave
undir sína ábyrgð gegn 200
milljóna punda tryggingu. Af
því að Seðlabankinn hefði
ekki viljað veita slíkar trygg-
ingar hefði farið eins og raun
bar vitni.
Það er ekki hægt að varpa
ábyrgðinni á Icesave-málinu
yfir á Seðlabankann eða ís-
lenzk stjórnvöld. Ábyrgðin er
Landsbankamanna sem þrátt
fyrir að þekkja áhættuna létu
það viðgangast að Icesave óx
og óx og þar með áhættan sem
íslenzkum almenningi var
bökuð.
Björgólfi Guðmundssyni
verður í viðtalinu í Morg-
unblaðinu tíðrætt um eyðslu
og óráðsíu almennings og op-
inberra aðila á Íslandi und-
anfarin ár og hefur þar að
sjálfsögðu ýmislegt til síns
máls. En hann spyr á móti,
þegar hann er spurður hvort
Landsbankamenn hafi ekki
óttazt að þeir væru að skuld-
setja þjóðina með Icesave:
„Má ekki alveg eins segja að
megnið af íslensku þjóðinni
hafi verið að skuldsetja sig,
þegar hún var að nota pen-
ingana, m.a. frá Icesave, á
kolröngu gengi og eyða í allt
sem við höfum eytt í á und-
anförnum árum?“
Eigum við að trúa því að
Landsbankamenn hafi verið á
móti því að íslenzkur almenn-
ingur tæki lán hjá þeim? Bauð
ekki Landsbankinn, rétt eins
og aðrir bankar, ódýr lán án
þess að spyrja lántakendurna
hvort þeir hefðu efni á að
borga þau til baka?
Áföllin, sem dunið hafa yfir
að undanförnu, eru ekki nein-
um einum að kenna. Margir
bera ábyrgðina. En Icesave-
klúðrið, sem getur átt eftir að
reynast þjóðinni dýrt, er á
ábyrgð Landsbankamanna.
Þeir koma þeirri ábyrgð ekki
yfir á aðra.
Landsbankamenn
koma ábyrgðinni
á Icesave-klúðrinu
ekki yfir á aðra}
Ábyrgðin á Icesave
A
llt fellur þessa dagana nema Sam-
fylkingin. Þrátt fyrir að hafa litlu
skilað í ríkisstjórnarsamstarfi er
hún á uppleið í skoðanakönn-
unum. Það má deila um hvort hún
eigi það skilið. Sjálfstæðisflokkurinn er í frjálsu
falli og á það skilið.
Efnahagsstjórnin hefur verið í höndum
Sjálfstæðisflokksins árum eða áratugum sam-
an. Þjóðinni hefur hvað eftir annað verið sagt
að þar kunni sjálfstæðismenn alveg sérlega vel
til verka meðan vinstri menn séu svo miklir
sveimhugar að þeir kunni ekki að fara með pen-
inga, dembi þeim bara í velferðarkerfið og önn-
ur sérkennileg dekurverkefni. Nú hafa sjálf-
stæðismennirnir með peningavitið rústað
efnahag þjóðarinnar. Það má virða það við þá
að þetta gerðu þeir ekki viljandi, bara óvart.
Nú fer senn að líða að uppgjöri en menn eru ekki á eitt
sáttir um það hverjum beri að kenna um. Sumir segja rík-
isstjórnina bera meginábyrgð. Þar hafa sjálfstæðismenn
setið við völd í langan tíma. Sumir kenna Seðlabankanum
um allt. Þar situr fyrrverandi formaður Sjálfstæðisflokks-
ins. Enn aðrir kenna gálausum auðmönnunum um. Þeir
munu allflestir vera sjálfstæðismenn fram í fingurgóma.
Enda getur ekki annað verið, enginn sannur jafn-
aðarmaður eða vinstri grænn elskar peningana sína. Það
gera bara kapítalistar.
Í stað þess að draga einstaka menn út úr þessum stóra
hópi og hella yfir þá bölbænum er skynsamlegast af þjóð-
inni að taka eitt stórt áhlaup og hafna Sjálf-
stæðisflokknum. Það er afgerandi aðferð, hörð
en um leið kurteisleg – sem er mikilvægt. Það
er nefnilega alltaf nauðsynlegt að kunna sig.
Við eigum ekki að láta eins og óður skríll.
Þjóðin þarf reyndar síst á kosningum að
halda á næstu vikum eða mánuðum. Stjórn-
arflokkarnir verða að standa saman enn um
sinn. Þeir geta ekki hrokkið í sundur meðan
enn rýkur úr rústunum. Það er þeirra að horf-
ast í augu við vandann og reyna að greiða úr
málum eftir því sem hægt er.
Svo koma kosningar og ný ríkisstjórn. Hve-
nær vitum við ekki en það virðist nokkuð ljóst
að fátt getur orðið Sjálfstæðisflokknum til
bjargar. Það væri þó vænleg leið fyrir forystu
flokksins að segja: Við gerðum skelfileg mis-
tök. Nú hefjast nýir tímar með Evrópusam-
bandinu og evrunni. Þá væri jafnvel mögulegt að þjóðin
segði: Já, við förum í þann leiðangur með ykkur.
Maður sér samt ekki alveg fyrir sér að þetta muni ger-
ast. Sjálfstæðismenn viðurkenna yfirleitt ekki mistök og
eru lítið fyrir að taka umbreytingum. Þess vegna munu
þeir falla. Samfylkingin mun rísa en það verður sennilega
hlutskipti hennar að fara í samkrull með vinstri grænum.
Þjóðin kann reyndar að hafa gott af lopapeysupólitík
vinstri grænna í fjögur ár eða svo. Sú pólitík getur líka
virkað mátulega krúttleg innan Evrópusambandsins en
næsta ríkisstjórn hlýtur að stefna beina leið þangað.
kolbrun@mbl.is
Kolbrún
Bergþórsdóttir
Pistill
Flokkur í falli
FRÉTTASKÝRING
Eftir Ágúst Inga Jónsson
aij@mbl.is
Í
slendingar verða áheyrnar-
fulltrúar á fundi í London
um stjórn makrílveiða tvo
síðustu daga mánaðarins. Í
því felst ekki viðurkenning
hinna strandríkjanna á því að Ísland
sé strandríki hvað varðar makríl-
veiðar. Íslensk stjórnvöld líta ein-
dregið svo á og sú afstaða verður
áréttuð á fundinum.
Ísland hefur í áratug óskað eftir
að koma að þessu stjórnborði og
segja má að seta áheyrnarfulltrúa á
fundinum sé fyrsta skrefið í að viður-
kenna Ísland sem strandríki hvað
varðar makrílveiðar. Í raun verður
stöðugt erfiðara að sniðganga Ísland
er kemur að stjórnun þessara veiða.
Makrílafli Íslendinga hefur aukist
mjög með hverju árinu og er rúm-
lega 112 þúsund tonn í ár. Aflaverð-
mætið má áætla um sex milljarða
króna. Alls var hrygningarstofn
makríls metinn um 2,8 milljónir
tonna í ársbyrjun 2008, en hann hef-
ur stækkað um 40% síðan 2004. Gert
er ráð fyrir að aflinn á þessu ári
verði um 600 þús. tonn. Alþjóða-
hafrannsóknaráðið leggur til að
heildaraflinn á árinu 2009 verði á
bilinu 443-578 þúsund tonn.
Ekki dregið í efa að umtalsvert
er af makríl í í íslenskri lögsögu
„Okkur hefur ekki áður verið boð-
in þátttaka í fundi sem þessum,
þannig að í þessu boði felst ákveðin
viðurkenning,“ sagði Stefán Ás-
mundsson, skrifstofustjóri al-
þjóðaskrifstofu sjávarútvegs- og
landbúnaðarráðuneytis, við Morg-
unblaðið. Hann sagðist aðspurður
ekki vera í aðstöðu til að segja hvort
mikill makrílafli Íslendinga í ár hefði
breytt afstöðu hinna strandríkjanna.
„Ég geri þó ráð fyrir að við höfum
sýnt fram á að ekki sé hægt að draga
í efa að það sé umtalsvert af makríl í
veiðanlegum þéttingum innan ís-
lenskrar lögsögu. Hvernig menn
geta þá haldið því fram að Ísland sé
ekki strandríki varðandi þennan
stofn er svo eitthvað sem við höfum
aldrei skilið.“
Á fundinum í London í lok mánað-
arins verða Íslendingar áheyrnar-
fulltrúar eins og áður sagði. Í því
felst að fulltrúar Íslands, vænt-
anlega frá sjávarútvegsráðuneyti og
Hafrannsóknastofnun, hafa mál-
frelsi á fundinum. „Við gerum ekki
ráð fyrir öðru en að okkur sé boðið
til fundarins til þess að taka eðlileg-
an þátt í umræðum um stjórn veið-
anna,“ sagði Stefán.
Fundurinn verður haldinn í Lond-
on en þar eru höfuðstöðvar Norð-
austur-Atlantshafs-fiskveiðinefnd-
arinnar, NEAFC. Á síðustu árum
hefur sú hefð skapast að strand-
ríkjafundir ólíkra veiðistofna hafa
verið haldnir í höfuðstöðvum
NEAFC, en stofnunin setur reglur á
alþjóðahafsvæðinu eftir að strand-
ríkjasamningur liggur fyrir. Þá
þurfa sérfræðingar, sem oft er sama
fólkið, ekki að ferðast á milli landa til
fundarhalda.
Rammi sjálfbærrar nýtingar
„Við Íslendingar höfum alltaf sagt
að við viljum vera aðilar að makríl-
veiðistjórnuninni einfaldlega til að
tryggja að allar veiðar, þar með tald-
ar veiðar íslenskra skipa, séu innan
þess ramma sem samræmist sjálf-
bærri nýtingu stofnsins. Það verður
eingöngu gert með samkomulagi
allra aðila. Við viljum vera aðili að
stjórnun veiðanna og hafa okkar
eðlilegu hlutdeild í stofninum,“ sagði
Stefán Ásmundsson.
Beðið eftir aðkomu
að stjórnun í áratug
Morgunblaðið/Líney S.
Tekjur Makríllinn hefur verið mikil búbót, ekki síst á Þórshöfn á Langanesi.
FRAM að ársfundi NEAFC sem
haldinn verður í London 10.-14.
nóvember vinna íslenskir emb-
ættismenn að því ásamt koll-
egum sínum frá viðkomandi
ríkjum og ESB að ganga frá sem
flestum lausum endum og
reyna að ganga frá strandríkja-
samkomulagi um þá stofna sem
þarf að semja um.
Á vettvangi NEAFC snúast
viðræðurnar einkum um karfa á
Reykjaneshrygg og í síldar-
smugunni, kolmunna og norsk-
íslensku síldina, auk makrílsins.
Samningar um síldina hafa ver-
ið gerðir til eins árs í senn, en
síldarstofninn er talinn sterkur.
Einnig hafa verið viðræður
við Grænlendinga og Færeyinga
um grálúðu. Þær viðræður hafa
ekki verið á vettvangi NEAFC,
en veiðarnar eru innan lögsögu
þjóðanna þriggja. Einn viðræðu-
fundur hefur verið haldinn og er
því ákveðið samningaferli kom-
ið af stað. Grálúðan stendur
höllum fæti skv. skýrslum fiski-
fræðinga og eru viðræðurnar
m.a. í framhaldi af fundi sjávar-
útvegsráðherra Íslands og
Grænlands í sumar.
Lausir endar