Morgunblaðið - 27.10.2008, Blaðsíða 31

Menning 31
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 27. OKTÓBER 2008
LEIKLIST
Þjóðleikhúsið (Kassinn)
Utan gátta eftir Sigurð Pálsson
Leikarar: Kristbjörg Kjeld, Ólafía Hrönn
Jónsdóttir, Arnar Jónsson og Eggert Þor-
leifsson
Leikmynd og búningar: Gretar Reynisson
Leikgervi: Árdís Bjarnþórsdóttir og Svan-
hvít Valgeirsdóttir
Ljós: Halldór Örn Óskarsson
Tónlist: Sigurður Bjóla
Leikstjóri: Kristín Jóhannesdóttir
Frumsýning, föstudaginn 24. október.
Í NÝJASTA leikverki sínu, Utan
gátta, hefur Sigurði Pálssyni sann-
arlega tekist að koma okkur á óvart
og leiða okkur inn í óvenjulegan heim
þar sem skynja má veruleika sem
ekki ber fyrir augu á hverjum degi.
Sigurður Pálsson hefur sent frá sér
þrettán ljóðabækur, þrjár skáldsögur
og á þriðja tug þýðinga. Hann er jafn-
framt eitt þekktasta leikskáld okkar
og hefur a.m.k. tugur leikverka hans
ratað á íslenskt leiksvið. Hann hlaut
Íslensku bókmenntaverðlaunin árið
2007 fyrir bók sína Minnisbók.
Leikritið fjallar um tvær persónur,
Villu og Millu. Þær eru innilokaðar í
rými, á valdi einhvers sem áhorf-
endur vita ekki hver er. Þessi alvald-
ur stjórnar kringumstæðum þeirra,
ljósi og myrkri. Þessar persónur eru í
senn brjóstumkennanlegar, fyndnar,
skáldlegar og grimmar. Þær eru
bundnar hvor annarri, og eru í eins
konar ástar/haturs sambandi sem
þrungið er afbrýðisemi, en þó geta
þær ekki án hvor annarrar verið.
Áhorfendur vita lítið um fortíð þess-
ara kvenna en þó liggur einhver djúp
sorg í tilvist þeirra sem erfitt er að
henda reiður á. Verkið er skrifað fyrir
tvær raddir og um verkið segir höf-
undur í leikskrá m.a.: „Ég treysti á
þessar raddir, eins vitlausar og þær
voru, furðulegar, framandi og kunn-
uglegar í senn, ættaðar af svæðinu
milli draums og vöku. Óhugnanlega
kunnuglegar.“ Verurnar eru „radd-
ir“, „leikverur“, sprottnar úr myrkri
leiksviðsins, og túlka mannlegt hlut-
skipti í sinni nöktustu mynd einhvers
staðar á mörkum veruleika og
draums. Jafnframt fjallar verkið um
list leikhússins, engar yfirlýsingar
gefnar en varpað fram spurningum
um eðli þess.
Textinn er ljóðrænn, fyndinn og
beittur og á mjög skylt við „ab-
súrdleikhús“ í sinni bestu mynd. Frá-
sögnin er ekki línuleg heldur brota-
kennd en ef brotunum er raðað
saman myndast einhver óraunveru-
leg heild.
Verurnar tvær, Villa og Milla, eru
leiknar af fjórum leikurum og er það
ákvörðun leikstjórans, Kristínar Jó-
hannesdóttur, að velja tvær konur og
tvo karla í hlutverkin. Þó eru aldrei
fleiri en tvær persónur á sviðinu í
einu og er það listilega útfært af
hendi leikstjórans. Með því að skipta
hlutverkum á þennan hátt er undir-
strikað enn frekar að hér er ekki um
að ræða raunsæislega eftirmynd
veruleikans heldur óræðan heim
skáldskaparins. Með hlutverkin fara
Kristbjörg Kjeld, Ólafía Hrönn Jóns-
dóttir, Arnar Jónsson og Eggert Þor-
leifsson. Leikur þeirra er til fyr-
irmyndar. Þetta eru allt þaulreyndir
leikarar sem kunna sannarlega að
nýta sér hinn blæbrigðamikla texta.
Leikmynd Gretars Reynissonar er
hugvitsamleg, fögur og ógnvænleg í
senn. Gretar hefur sérstakt lag á að
koma áhorfendum á óvart. Tónlist og
hljóðmynd Sigurðar Bjólu og ljósa-
hönnun Halldórs Arnar Óskarssonar
falla vel að handriti og leikmynd.
Leikgervi voru í höndum Árdísar
Bjarnþórsdóttur og Svanhvítar Val-
geirsdóttur. Þar hefur tekist mjög vel
til og persónurnar verða óraunveru-
legar og aumkunarverðar í senn sem
minnir helst á trúðsgervi.
Utan gátta er heillandi sýning, fög-
ur og skemmtileg. Hér er list leik-
arans höfð í fyrirrúmi þar sem orð
höfundarins mynda þéttan skóg sem
persónur verksins reyna að feta sig í
gegnum og það er leikstjórans að
leiða þær áfram. Kristín Jóhann-
esdóttir fann ákjósanlega leið á þeirri
vegferð.
Ingibjörg Þórisdóttir
Mannlegt hlut-
skipti á leiksviði
Tvær verur „Utan gátta er heillandi sýning, fögur og skemmtileg.“
ÞEGAR Guðmundur Magnússon
rithöfundur, blaðamaður og blogg-
ari byrjaði í vor að skrifa bókina
Nýja Ísland þá óraði hann ekki fyrir
því hvernig aðstæður yrðu nú á
haustdögum þegar bókin er loks
komin út. Engu að síður er margt í
henni sem rímar við þá stemningu
sem nú er uppi í samfélaginu. Hann
gagnrýnir meðal annars síaukin um-
svif auðmanna í landinu og mis-
skiptingu í samfélaginu.
„Heiti þessarar bókar er hugtak
sem ég nota yfir það nýja þjóðfélag
sem varð til hér á landi á síðustu
fimmtán árum og í bókinni er ég að
bera það saman við það þjóðfélag
sem ég er vaxinn upp úr,“ segir
Guðmundur, en tekur undir það að
titillinn hafi fengið nýja merkingu
eftir bankahrunið. „Nú eru margir
að hugsa um framtíðarlandið sem
vex upp úr þessum þrengingum. Ég
held að það sé mikilvægt einmitt
núna að átta sig á því hvernig þetta
þjóðfélag var sem er í svona miklum
vandræðum í
dag.“
Guðmundur
talar í bókinni
um að hér á landi
hafi ríkt jafn-
aðarandi til
skamms tíma
með lítilli stétta-
skiptingu þó
ýmsir aðrir ann-
markar hafi verið
á þjóðfélaginu. „Þessi jafnaðarandi
veikist á síðustu árum og ég er
þeirrar skoðunar að hann hafi verið
límið í þjóðfélaginu.“
Djúpt á vandanum
Hann segir að vandamálið liggi
dýpra en svo að allt hefði verið í
góðu lagi ef seðlabankastjóri hefði
staðið sig betur eða Ísland gengið í
Evrópusambandið. „Óháð þessu
áfalli sem við urðum fyrir þá var hér
orðið þjóðfélag sem var ekki lengur
heilbrigt. Við verðum að átta okkur
á því í endurreisninni að markmiðið
er ekki að komast aftur í þá stöðu
sem við vorum í.“
En var þá hrunið tímabært til
þess að uppgjör geti nú orðið í fram-
haldinu? „Það getur enginn sagt að
þetta hrun sé jákvætt vegna þess að
það hefur svo skelfilegar afleiðingar
fyrir fólkið, en sú endurskoðun sem
fer fram í kjölfarið er jákvæð. Von-
andi notum við þetta tækifæri til
þess að skoða það hversu margt
annað var að en þessi mikla yf-
irbygging bankanna.“
Bloggsíða Guðmundar er mikið
lesin og því liggur beint við að
spyrja hvers vegna hann hafi ákveð-
ið að gefa út bók í stað þess að koma
hugmyndum sínum á framfæri á
netinu. „Ég hef mikla trú á bókinni
sem miðli,“ segir hann „Bloggið hef-
ur ýmsa kosti en það er svona eins
og fréttir í blöðum og fjölmiðlum,
farið mjög fljótt. Bókin er góð til
þess að vera undirstaða umræðu.“
gunnhildur@mbl.is
Límið veiktist á Nýja Íslandi
Ný bók eftir Guðmund Magnússon fjallar um
örar þjóðfélagsbreytingar á síðustu árum
Guðmundur
Magnússon
Eftir Ingveldi Geirsdóttur
ingveldur@mbl.is
SINFÓNÍUHLJÓMSVEIT Íslands
er ekki af baki dottin þrátt fyrir að
áætlaðri Japansferð hafi verið aflýst.
Í staðinn fyrir að fara á fjarlægar
slóðir mun hljómsveitin sinna sínu
nærumhverfi með tónleikum á höf-
uðborgarsvæðinu og landsbyggðinni
dagana 28. október til 6. nóvember.
„Þessar vikur voru áætlaðar í
stóra og mikla tónleikaferð til Jap-
ans sem var síðan blásin af út af
efnahagsástandinu. Þá var sest nið-
ur og rætt hvað væri hægt að gera í
staðinn og eitt af því sem við sökn-
uðum af verkefnaskrá vetrarins
voru tónleikaferðir innanlands sem
eru allajafna fastur liður af dag-
skránni,“ segir Þorgeir Tryggvason,
kynningarfulltrúi Sinfóníurnar.
Á morgun hefst ferðalagið þegar
Sveitin heimsækir verslanir á höf-
uðborgarsvæðinu. „Okkur fannst
það góð leið til að ná til fólksins og
kæta það í amstri dagsins.“
Kristján syngur með
Um næstu helgi verða svo stór-
tónleikar í Háskólabíói þar sem leiða
saman hesta sína hljómsveitin og
Kristján Jóhannsson tenór en átta
ár eru liðin frá því það gerðist síðast.
Á efnisskránni eru íslenskar söng-
perlur og frægar aríur eftir Puccini
og Leoncavallo. Auk þess verður
leikin fimmta sinfónía Beethovens,
karnivalforleikur Dvoráks og tveir
kaflar úr tónlist Griegs við Pétur
Gaut. „Þetta er tónlist sem allir
þekkja og allir njóta. Verkin sem eru
svo vinsæl að þau eru sjaldan spiluð,
en ástæðan fyrir því er hvað þau eru
stórkostleg,“ segir Þorgeir. Sveitin
heldur þá norður á land og flytur
sömu efnisskrá ásamt Kristjáni á
Akureyri. Miðaverð á þessa tvenna
tónleika er aðeins 1.000 krónur og
segir Þorgeir sveitina vilja gefa sem
flestum tækifæri til að koma. „Ég
held að það sé skylda okkar.“
Lyfta huganum upp úr rótinu
Sveitin heldur næst austur og
leikur á Eskifirði og Höfn. Á efnis-
skrá verða sinfónía Beethovens, for-
leikur Dvoráks og kafli úr Pétri
Gaut. En í stað söngvara kemur
fiðluleikarinn Sigrún Eðvaldsdóttir
sem leikur einleik í Rómönsu eftir
Árna Björnsson og fyrsta kaflann úr
fiðlukonsert Sibeliusar. Aðgangur
verður ókeypis á þá tónleika.
Þorgeir segir að það sé ekkert
verra að fara um Ísland en til Jap-
ans. „Skyldur hljómsveitarinnar eru
fyrst og fremst við Íslendinga og ef
við getum tekið þátt í því að lyfta
huganum aðeins upp úr þessu róti er
það eitthvað sem okkur þykir mjög
vænt um að geta gert.“
Á ferð og flugi Sinfóníuhljómsveit Íslands kemur víða við á næstu dögum.
Kætir fólk í
amstri dagsins
Sinfóníuhljómsveitin á ferð og flugi
 28. október; Kringlan og
Smáralind kl. 16.30. Blás-
arar leika í IKEA kl.12.
 1. nóvember kl. 17 í Há-
skólabíói ásamt Kristjáni
Jóhannssyni.
 4. nóvember íþróttahúsi
Síðuskóla, Akureyri, ásamt
Kristjáni Jóhannssyni.
 5. nóvember í Kirkju- og
menningarmiðstöð Fjarða-
byggðar á Eskifirði.
 6. nóvember Höfn í Horna-
firði.
Dagskrá
@