Morgunblaðið - 01.11.2008, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. NÓVEMBER 2008
Nýtt og
ferskara
helgarblað
Njóttu sunnudagsins til fulls.
Fáðu þér áskrift á mbl.is/askrift
eða í síma 569 1100
Krufið til
mergjar
X?
Fylgi stjórnmálaflokkanna
hefur gjörbreyst í kreppunni
Gylfi Arnbjörnsson
Nýkjörinn forseti
ASÍ í viðtali
Ný hugsun
Blómleg nýsköpun skilar
fjölda nýrra sprotafyrirtækja
F
í
t
o
n
/
S
Í
A
F
I
0
2
7
5
0
5
Eftir Þorbjörn Þórðarson
thorbjorn@mbl.is
RÍKISBANKAR eru eitt versta fyr-
irbæri sem hægt er að hugsa sér og
því þarf að einkavæða nýju ríkis-
bankana eins fljótt og hægt er, að
mati Jóns Daníelssonar, dósents við
London School of Economics, en
hann flutti fyrirlestur í Háskóla Ís-
lands í gær.
Jón sagði að það væru mistök að
hafa fjármálaeftirlit og peninga-
stjórn sitt á hvorri hendi, Fjármála-
eftirlitið og Seðlabankinn ættu að
vera sama stofnunin. Hugmynda-
fræði um aðgreiningu þessara stofn-
ana mætti rekja til Gordons Browns,
og ákvarðana sem hann hefði tekið í
stóli fjármálaráðherra Bretlands.
Ábyrgð Seðlabankans
Aðspurður hvort íslensk stjórn-
völd hefðu getað komið í veg fyrir
hrunið í íslensku bankakerfi, sagði
Jón að ábyrgð Seðlabankans væri
þónokkur. Hann nefndi sem dæmi að
því hefði verið fleygt að það væri
hlutverk seðlabankastjóra að „slíta
partíinu þegar partíið stæði sem
hæst.“ Hann tók þó fram að stjórn-
völd á Íslandi og um allan heim hefðu
ekki séð fyrir kreppu af þessari
stærðargráðu. „Þær spurningar sem
ég fæ þó alltaf reglulega eru þær
sömu: Hvers vegna leyfðuð þið bönk-
unum að verða svona stórir?“ sagði
Jón. Ragnar Árnason, sem var fund-
arstjóri á fyrirlestrinum, beindi
þeirri spurningu til Jóns hvort Seðla-
bankinn hefði tæknilega séð getað
komið í veg fyrir að bankarnir yrðu
svona stórir. Jón sagðist ekki geta
svarað því, mikið væri rifist um rétt-
arreglur. Víða erlendis hefðu seðla-
bankar heimildir til þess að grípa inn
í og hann teldi jafnframt æskilegt að
Seðlabankinn hefði slíkar heimildir.
„Ef bankarnir verða of stórir er það
vegna þess starfsumhverfis sem rík-
ið skapar þeim. [...] Ríkið hefur það
hlutverk að passa upp á að áhættu-
rekstur bankanna verði ekki of mik-
ill. Að gefa bönkunum of lausan
tauminn er eins og að gefa unglings-
strák viskíflösku og sportbíl. Maður
veit hvernig það endar,“ sagði Jón.
Brugðist við á rangan hátt
Jón sagði viðbrögð stjórnvalda
lykilatriði. „Vandamálið við kreppu
er að þegar kreppa skellur á þá er
mjög oft brugðist við á rangan hátt. Í
nokkurra ára gamalli úttekt Alþjóða-
bankans kemur fram að meðalkostn-
aður ríkja af bankakreppu sé um
10% af þjóðarframleiðslu. Þar af séu
9% vegna viðbragða ríkisins en 1%
vegna kreppunnar sjálfrar.“
Vill einkavæða
bankana strax
Að gefa bönkunum of lausan tauminn er eins og að gefa
unglingsstrák „viskíflösku og sportbíl“, segir Jón Daníelsson
Morgunblaðið/Kristinn
Skuggi Jóns Í líflegum fyrirlestri gagnrýndi Jón viðbrögð stjórnvalda í fjármálakreppu. Oft væri rifist um að-
ferðafræði en lítið gert til þess að slökkva elda. Hann sagði jafnframt að ábyrgð ríkisins á hruninu væri mikil.
Í HNOTSKURN
»Aðspurður sagði Jón að ís-lensk stjórnvöld hefðu
aldrei leitað eftir aðstoð hans í
fjármálakreppunni, en hann
hefur þó veitt stórum erlend-
um bönkum ráðgjöf og flutt
erindi hjá Englandsbanka.
»Jón sagði að það væriæskilegt að hafa marga
litla banka á markaði fremur
en fáa stóra.
»Hann sagði jafnframt aðskipta ætti mjög stórum
bönkum upp til þess að ná
þessu markmiði.
FRÉTTASKÝRING
Eftir Þorbjörn Þórðarson
thorbjorn@mbl.is
„VIÐ vildum ekki standa í stríði við
okkar eigin stjórnvöld,“ segir Hreið-
ar Már Sigurðsson, fyrrverandi for-
stjóri Kaupþings, þegar hann er
spurður hvers vegna bankinn hafi á
sínum tíma dregið til baka kæru til
fjármálaráðherra vegna ákvörðunar
Ársreikningaskrár um að synja
bankanum um að gera upp í annarri
mynt en krónu.
Lýður Guðmundsson, stjórn-
arformaður Exista, sagði á hluthafa-
fundi félagsins í fyrradag að flytja
hefði mátt höfuðstöðvar Kaupþings
strax í kjölfar þess að bankanum var
neitað um að gera upp í annarri
mynt en krónu. Hann sagði það
stærstu mistök sín að hafa ekki beitt
sér fyrir því að höfuðstöðvarnar
yrðu færðar út.
Haustið 2007 var Kaupþing eitt
fjölmargra íslenskra hlutafélaga
sem sóttu um að fá að gera upp
reikninga sína í evrum frá og með 1.
janúar á þessu ári. Ársreikningaskrá
hafnaði umsókn bankans í kringum
síðustu áramót, en hún taldi að
Kaupþing uppfyllti ekki skilyrði
gildandi laga. Ársreikningaskrá leit-
aði álits Seðlabankans í aðdraganda
ákvarðanatökunnar, lögum sam-
kvæmt, en var í engu bundin um-
sögn Seðlabankans í ákvörðun sinni.
Verulegur hluti tekna erlendis
Í lögum um ársreikninga koma
fram skilyrði sem hlutafélög þurfa
að uppfylla til að þeim sé veitt heim-
ild til að gera upp í annarri mynt.
Þeim er veitt heimild ef þau eru með
meginstarfsemi sína erlendis eða
eru hluti erlendrar samstæðu þar
sem starfrækslugjaldmiðill er annar
en íslensk króna, ef félög eiga erlend
dótturfélög eða hlutdeild í erlendum
félögum og meginviðskipti eru við
þessi félög, þau hafa meginstarfsemi
sína hér á landi en eru með veru-
legan hluta tekna sinna frá erlend-
um aðilum í öðrum gjaldmiðli en ís-
lenskum krónum eða ef þau hafa
verulegan hluta fjárfestinga sinna í
erlendum fjárfestingarvörum og
skuldir þeim tengdar í erlendum
gjaldmiðlum. Félögin þurfa aðeins
að uppfylla eitt framangreindra skil-
yrða til að þeim sé veitt heimild.
Seðlabankinn á móti
Seðlabankinn var andsnúinn því
að fjármálafyrirtækjum yrði gert
kleift að gera upp í evrum. Sam-
kvæmt upplýsingum Morgunblaðs-
ins var kæra Kaupþings dregin til
baka á sínum tíma að beiðni fjár-
málaráðherra. Hreiðar Már vill ekki
staðfesta það. Hann segir að bank-
inn hafi ekki viljað fara í hart við
stjórnvöld, en treystir sér ekki til
þess að svara því hvort það hafi ver-
ið mistök að draga kæruna til baka.
Bönkunum var synjað um að gera upp í annarri mynt en krónu
Vildu ekki fara í stríð