Skinfaxi - 01.05.1994, Blaðsíða 8

Heimir Steinsson útvarpsstjóri:
Gleðilega hátíð
„Hátíð er til heilla best,“ segir hið
fornkveðna. Þau orð koma fram í hug-
ann um þessar mundir. Hálf öld er nú
liðin frá því að Lýðveldið ísland var
stofnað á Þingvöllum við Öxará. Þjóð-
hátíðardagurinn 17. júní var af þessari
ástæðu helgur haldinn með þeim hætti
sem hæstur verður á Islandi: Alþingi
kom saman að Lögbergi. Þeir Islend-
ingar, sem því fengu áorkað, flykktust
á vettvang, en aðrir nutu tíðindanna
hver heima hjá sér fyrir milligöngu
Ríkisútvarpsins, sem sendi efni frá
Þingvöllum á sjónvarpsrás sinni og
báðum hljóðvarpsrásum daglangt.
Þannig eignaðist þjóðin öll um nokk-
urra klukkustunda bil drýgri samstöðu
en hún hefur notið a.m.k. frá árinu
1974, jafnvel um hálfrar aldar skeið.
Islendingar hafa löngum látið sér títt
um sögu sína. A þessari öld höfum við
tvívegis efnt til þjóðhátíða í minningu
löngu liðinna viðburða, stofnunar Al-
þingis árið 930 og landnáms, sem við
teljum hefjast árið 874. Á Alþingishá-
tíðinni 1930 og á þjóðhátíðinni fyrir
tuttugu árum gengum við mjög á vit
okkar fornu sögu og drógum fram
dæmi af því fólki, sem bjó í landinu
fyrir þúsund árum eða meir. Þar er
reyndar að finna óþrjótandi uppsprettu
ánægju og lífsfyllingar öllum til handa
meðan ísland er byggt.
Saga mín og þín
Hátíðin, sem við héldum í sumar,
var í einu efni öldungis ný: I þetta
skipti hylltum við ekki þá menn, sem
byggðu landið og lögðu grundvöll að
allsherjarríki fyrir tíu öldum, þótt við
minntumst þeirra með virðingu, eins
og ævinlega. í þetta skipti litum við
um öxl til fimmtíu ára einungis. Hugur
okkar beindist að 17. júní 1944 og að
þeim árum, sem eftir hann runnu til
þessarar stundar. Margir muna lýð-
veldissöguna endilanga og jafnvel að-
draganda hennar. Öll erum við sam-
Heimir Steinsson útvarpsstjóri.
tímamenn Lýðveldisins. Saga Lýð-
veldisins er saga mín og þín. Þannig
horfðum við til ávaxtanna af erfiði
þeirra, sem til skamms tíma voru og
enn eru á dögum í landinu.
Vel má vera, að þessi nærtæka og
skammvinna saga geti ekki talist tilefni
hyllingarhrópa eða lotningar af því tagi
sem hugmyndir okkar um „feðurna
frægu” löngum hafa laðað fram. Þó er
hér e.t.v. engu minni ástæða til hrifn-
ingar en oftsinnis fyrr. Þjóðir heimsins
hafa á 20. öld kornið á fót mörgu ríki,
sem minna hefur orðið úr en íslenska
Lýðveldinu. Heimsveldi hafa hrunið
og smærri samfélög liðast í sundur. En
Lýðveldið sem landsmenn lögðu
grunninn að fyrir fimm tugum ára,
horfir enn einarðlega við nýjum dög-
um. Slíkt er í sannleika fagnaðarefni.
Sjálfstæði Islendinga á sér ýmsar
rætur og djúpar. Sumar ræturnar eru
hluti af veraldarsögu síðustu kynslóða
og jafnvel alda. Mannkynssagan tefldi
sitt mikla tafl okkur í vil og það gerir
hún enn. Sjálf bárum við gæfu til að
leika eigin leiki á skákborði heimsmál-
anna af skynsamlegu viti. I utanríkis-
málum einkennist lýðveldissagan endi-
löng af varfærni. Viðbrögð okkar í
málefnum Evrópu síðustu árin vitna
um sömu varfærni. Gott er svo búnu að
una og framtíðarvænlegt. Rammasta
rót sjálfstæðisins er þó hvorki alþjóð-
leg né heldur af ætt hygginda eða póli-
tískrar rökræðu.
Rammasta rótin er þjóðernisvitund-
in sjálf, elskan til tungunnar, sem er
lífið í brjósti okkar, og sögunnar löngu,
landsins og þjóðarinnar, er landið
byggir. Þessi vitund lifði af þær aldir,
er allir leikir heimstaflsins gengu okk-
ur í gegn. Hún mun enn lifa af ókomna
daga, hverjir sem þeir verða.
Þáttur
Ungmennafélaganna
Frá því á morgni 20. aldar lögðu
Ungmennafélögin rækt við þjóðernis-
vitund íslendinga. Sprottin voru þau
upp úr rnoldu þjóðlegrar almennings-
vakningar á Norðurlöndum fyrir meira
en hundrað árum. Lokaáfangi sjálf-
stæðisbaráttunnar síðustu áratugina
fyrir stofnun Lýðveldisins hélst í hend-
ur við öran vöxt Ungmennafélaganna
og eflingu þeirra hvarvetna.
Allt frá 1909 hafa Ungmennafélögin
efnt til landsmóta, er sameinað hafa
æskufólk víðs vegar að. Um það leyti
sem Lýðveldið var stofnað fjölgaði
landsmótum og hafa þau verið háð
með reglubundnu millibili æ síðan.
Það er táknrænt að Ungmennafélögin
skuli fagna lýðveldisafmæli með
landsmóti að Laugarvatni nú í sumar.
Þar mun það enn verða áréttað, hve vel
hreyfingin varðveitir þann hugmynda-
kjarna, sem lifað hefur í brjóstum Ung-
mennafélaganna alla tíð. Þar mun Ung-
mennafélag Islands halda áfram hollu
verki. Samtímamenn munu ganga til
samstarfs um þjóðlegan metnað og
framtíðar eflingu íslenskrar æsku.
Landsmót á lýðveldisafmæli verður
framhald þjóðhátíðar á Þingvöllum.
Hátíð er til heilla best. Nú göngum við
saman inn í sumardýrðina við ljósið frá
lýðveldisafmælinu lil leika á Laugar-
vatni og segjum hvert við annað:
„Gleðilega hátíð!”
8
Skinfaxi