Sjómannablaðið Víkingur - 01.05.1940, Blaðsíða 18

JÓN E. BERGSVEINSSON:
Brautryðjendur I.
Markús Bjarnason skólastj
r ■
ori
Eitt af áhugamálum Markúsar var að koma
upp sérstöku skólahúsi fyrir Stýrimannaskól-
ann. Eftir mikið umtal og ráðagerðir féllst Al-
þingi á að veita 20 þús. krónur til skólahúss-
byggingarinnar. Markús valdi húsinu stað á
einum fegursta stað bæjarins í þann tíð —
Landakotstúninu. 220 ferfaðma lóð var keypt
fyrir 2 kr. ferfaðmurinn og skólahúsið reist
1898. Uppkomið kostaði húsið með lóðinni kr.
20.850,81 og var það eitt af stærstu og fall-
egustu byggingum bæjarins. Húsið stendur
enn, en er nú orðið gamalt og hrörlegt í sam-
anburði við aðrar byggingar bæjarins.
Sparsemi og reglusemi Markúsar við skóla-
haldið var ávallt annálsverð. Sem dæmi fer
hér á eftir kostnaðurinn við skólann 1899, ár-
ið áður en Markús andaðist. Var það kostn-
aðarsamasta skólahaldið í hans tíð og í fyrsta
skipti sem það fór fram úr áætlun. Reikning-
urinn lítur þannig út í Landsreikningnum:
a. Laun........................ kr. 3000,00
b. Önnur útgjöld:
1. til tímakenslu. 1088,10
2. — áhaldakaupa .... 190,00
3. — eldiviðar og ljósa 471,94
4. tms útgjöld..... 603,49 — 2353,53
Samtals kr. 5353,53
Það er tæplega von, að nútíma Islendingar
geti gert sér grein fyrir þeim tíðaranda, sem
hér var ríkjandi þegar Markús hóf umbóta-
starf sitt fyrir íslenzka útgerð og íslenzka sjó.
mannastétt.
Þá var hér litið upp til Dana og alls þess
er danskt var. Heldra fólkið í Reykjavík og
kaupstöðum úti um landið talaði oft dönsku
sín á milli og þótti fínt. Óbreyttir danskir há-
setar, er voru á millilandaskipunum voru álitn-
ir stórmenni í samanburði við íslenzka sjó-
menn, að ekki sé talað um yfirmenn dönsku
skipanna. — ,,Captejnen“ á skipunum var í
margra augum nokkurskonar æðri vera.
Vöruflutningaskip þau, er þá komu hingað
á vorin frá Danmörku, voru flest lítil seglskip
80—120 smálesta, sum nokkru minni. Þegar
búið var að afferma vörurnar sem þau komu
með, voru nokkur þeirra útbúin til fiskiveiða
yfir sumartímann, en önnur til „spekulations-
túra“ á hafnir meðfram ströndinni. Þau, sem
ætluð voru til fiskiveiða, voru búin sérstökum
vistarverum fyrir íslenzku fiskimennina. Þeir
höfðu annað viðurværi en þeir dönsku, voru
nokkurskonar heimur út af fyrir sig. Verka-
skiptingin um borð var tvennskonar. Dönum,
sem aðeins voru siglingamenn, var ætlað það
hlutverk, að halda skipinu hreinu, sjá um allt
er laut að tilhögun segla og annara starfa í
þágu skipsins og viðhaldi þess. Þeir höfðu sín-
ar ákveðnu vökur og nokkurnveginn regulegan
svefntíma. Reglusemi, þrifnaður og natni við
skipmannsstörfin einkenndi þá, en lítinn á-
huga höfðu margir þeirra fyrir fiskiveiðunum
og mörgum leiddust þær.
íslendingar aftur á móti, sem flestir voru
lausamenn, vinnumenn úr sveit og fátækustu
bændurnir, voru í litlu áliti meðal landsmanna,
höfðu fæstir kosningarétt til alþingis, voru illa
til fara, í grófgerðum, heimaunnum fötum,
höfðu skinnstakk og skinnbuxur að hlífðarföt-
um fyrir ágjöf og regni, höfðu fæstir þekk-
ingu eða áhuga fyrir verklegri sjómennsku eða
siglingum, en áhugasamir um veiðiskapinn og
duglegir aflamenn margir hverjir. Þeir höfðu
óreglulegan svefntíma, stóðu uppi vöku eftir
VÍKINGUR
18