Sjómannablaðið Víkingur - 01.02.1987, Qupperneq 27

Viöbrögð
tegunda er þó hæpinn, því aö
aðstæður geta verið breyti-
legar og likamlegt ástand
fisksins mismunandi frá ein-
um tima til annar. Þessi dæmi
sýna hins vegar, að stundum
getur skipt sköpum um afla-
brögð hvort togað er 5 minút-
unum lengur eða skemur.
Hér að lútandi má bæta þvi
við, að Skotar hafa séð allan
fisk i netopinu strunsa út og
sleppa, þegar slegið hefur
verið úr blökkinni á siðuskipi.
Viöbrögð í
belg og poka
Eftir að fiskur er kominn inn í
belg trollsins, reynir hann
yfirleitt í lengstu lög að forð-
ast snertingu viö netið. Oft
vill þó brenna við, að smá-
fiskur af ýmsum tegundum
syndi á netið og sleppi eða
ánetjist. Oft er talið, að þessi
smáfiskur lendi á netinu,
vegna þess að hann hafi ekki
orku til að synda frá því. At-
huganir sýna þó, að þessi
smáfiskur er býsna snöggur í
hreyfingum, svo að liklegt
verður að telja, að hér sé um
markvis viðbrögð að ræöa.
Sandsíli, þótt fullvaxið sé,
leitar líka mjög á netið hvar-
vetna i trollinu. Vera kann, að
hér sé um flótta undan rán-
fiskum i netopinu að ræða.
Þá hafa athuganir leitt í Ijós,
að kolategundir láta sig oft
vaða á netið, a.m.k. i mun rík-
ara mæli en fullvaxnir fiskar
af öðrum tegundum.
Aftast i belgnum eða í pok-
anum verður hræðsla fisks-
ins siðan neikvæðri snerti-
skynjun við netið yfirsterkari.
Fiskurinn leitar útgöngu um
möskva netsins. Smáfiskur
getur sloppið út í miklu
magni, en því miður verður
alltaf nokkuð af honum eftir í
pokanum og hlutfallslega þvi
meira eftir því sem fiskur
’ifn+'
berst örar i pokann. Reyndar
er kjörhæfni pokans — sem
er hæfileiki hans til að sleppa
smáfiskinum — afar breytileg
eftir aðstæðum, en ekki verð-
ur hér farið nánar út i það (sjá
t.d. Guðni Þorsteinsson,
1979).
Dægursveiflur í afla
Athuganir þær, sem hér hefur
verið greint frá, eru vissulega
gerðar við betri birtuskilyrði
en oftast eru fyrir hendi. Ekki
er nákvæmlega vitað, að hve
miklu leyti fiskur hagar sér
öðru vísi þegar sjóskyggnið
er minna. Því hefur þegar ver-
ið lýst að þvi er ýsuna varða,
en ekki er víst hvaða breyt-
ingar verða á atferli annarra
tegunda. Þó hafa skoskir
fræðingar mælt mun meira
Ijósmagn að nóttu til en búast
mætti við og kemur þetta Ijós
frá ýmiss konar lífverum i
sjónum (Wardle, 1984). Þvi
er talið, að sjónin nýtist fiski
að töluverðu leyti að nótt-
unni, svo að viðbrögð þeirra
við botnvörpunni gætu verið
lík þvi, sem er, þegar sólar-
birtu nýtur.
Sé beint samband á milli
atferlis fisks og birtu, ætti
þaö á einhvern hátt að koma
fram i dægursveiflum í afla.
Ekki er þó hlaupiö að þvi að
kryfja þaö mál til mergjar, þvi
að margar fisktegundir eiga
það til að fara frá botni nokk-
urn hluta sólarhringsins. Ekki
er þó mjög líklegt, að það eigi
við steinbítinn. í okkar athug-
unum virðist um helmingur
hans veiðast en hinn helm-
ingurinn fara undir fótreipið.
Samkvæmt því ætti veiðin á
nóttunni að vera tvöföld, sé
gert ráð fyrir því, að enginn
steinbitur sleppi undir fót-
reipið á nóttunni. i svokölluð-
um „Stofnmælingum botn-
fiska á íslandsmiðum“ i mars
1985 og 1986 hefur þó kom-
ið í Ijós, að steinbitsafli er um
það bil fimmfaldur um blá-
nóttina miðað við það sem er
um hádaginn. Þetta bendir til
þess, að steinbitsins verði
ekki að fullu vart á daginn,
vegna þess að hann kúrir
einhvers staðar i felum.
Annars er það gömul og
kannski svolítið góð kenning,
að breytileg hegðun komi
ekki endilega fram í dægur-
sveiflum í afla (Bridger,
1969). Kenningin er sú, að
grandararnir smali fiskinum
betur, þegar birtu nýtur, en i
staðinn sér fiskurinn betur til
að sleppa i netopinu. Þráti
fyrir umfangsmiklar beinar
athuganir á undanförnum
árum, hefur hvorki tekist að
Er allur þessi slaki í
undirvængjunum
nauðsynlegur?
Guðmundur
Gunnarsson, sölustjóri
og netagerðarmeistari
hjá Hampiðjunni, og
Einar Hreinsson,
útvegsfræðingur frá
Netagerð Vestfjarða,
ræða málin. (Ljósm.
Guðni Þorsteinsson)
Eftir að fiskur er
kominn inn í belg
trollsins, reynir hann
yfirleitt í lengstu lög
aö foröast snertingu
viö netiö.
VÍKINGUR 27