Sjómannablaðið Víkingur - 01.01.1990, Blaðsíða 43

an þorsk og ufsa, sem ráöstaf-
aö er í saltfiskframleiðslu, falla
ekki undir veröjöfnun.
3.Mjöl- og lýsisdeild, en
henni tilheyra loðnu-, spærl-
ings-, kolmunna-, þorsk- og
síldarmjöl. Einnig loönu- og
síldarlýsi.
4.Saltsíldardeild.
5.Skreiðardeild.
6.Stofnfjárdeild.
Þessar deildir eöa undir-
deildir ef því er aö skipta, hafa
aðskilinn fjárhag, sem minnir
okkur á þaö, aö hlutverk sjóös-
ins liggur ekki í millifærslu milli
hinna ýmsu greina sjávarút-
vegsins, heldur að jafna tekju-
sveiflur innan sérhverrar grein-
ar milli framleiöslutímabila. Til
viöbótar þessum deildum, má
geta þess aö haldinn er reikn-
ingur fyrir afgjald af útflutningi
ísfisks, sem síðan rennur í þær
deildir sem taka til verðjöfnunar
á botnfiskafurðum.
Sérhver deild Veröjöfnunar-
sjóösins er skipuð sjö manna
stjórn, þar af þrír sem fulltrúar
hins opinbera, tveir fyrir hönd
fiskkaupenda og tveir fyrir
hönd fiskseljenda, þaö er ann-
ar frá LÍÚ og hinn er tilnefndur
sameiginlega af Sjómanna-
sambandi íslands og Far-
manna- og fiskimannasam-
bandinu. Hlutverk sjóöstjórnar
liggur fyrst og fremst í því að
meta og taka ákvörðun um til-
efni inn- og útgreiðslna fyrir
hvert verðjöfnunartimabil, en
þaö tímabil fellur oftast að þeim
gildistíma sem er ákvaröaöur
fyrir lágmarksverö viðkomandi
tegundar í Verðlagsráði sjávar-
útvegsins. Enda er hér um að
ræöa samspil milli Verðjöfnun-
arsjóösins og Verölagsráösins,
sem gengur þannig fyrir sig aö
fyrst er tekin ákvörðun um
verðjöfnun, síöan er verölagn-
ing tekin fyrir í Verölagsráðinu.
Þetta minnir einnig á þaö, aö
Verðjöfnunarsjóðurinn getur
dregiö úr sveiflum á fiskveröi
hér innanlands og þá um leið
minnkaö tekjusveiflur hjá sjó-
mönnum.
Starfsreglur Verðjöfnunar-
sjóösins, sem snerta sjálfa
ákvörðunina um verðjöfnun
eru nokkuð flóknar, sér í lagi
þær forsendur sem sjóðstjórn
styöst viö í sínum ákvöröunum.
En meginreglan er sú að greiða
í sjóðinn um þaö bil helming af
verðhækkunum sem verða
umfram ákveðið viömiöunar-
verö. Þessu er síðan öfugt fariö
þegar verö fer lækkandi og að
því tilskildu aö peningar séu til
staðar á viöeigandi reikningi
sjóösins.
Daglegur rekstur Verðjöfnun-
arsjóösins er í höndum Seðla-
banka íslands.
Innistæða í sjóönum í árslok
1989 var um 706 milljónir
króna. Mest var innistæðan
vegna humars eöa um 255
milljónir króna, því næst vegna
rækju um 242 milljónir króna.
En því má bæta við, aö á sama
tíma var skuld sjóösins vegna
freðfisks um 1.027 milljónir
króna og 35 milljónir króna
vegna hörpudisks.
Hver er reynslan af
sjóðnum?
Eins og áöur sagði, hefur
Veröjöfnunarsjóðurinn veriö
starfræktur í um 20 ár, því er
eðlilegt aö menn spyrji hvort
hann hafi náð og þjónaö sínu
upphaflegu markmiði. Þessari
spurningu er afar erfitt aö
svara. Þegar litiö er til baka til
upphafsára sjóösins, fer ekki á
milli mála, aö miklar vonir voru
bundnar við hann, bæöi hjá
stjórnvöldum og hagsmuna-
aöilum í sjávarútvegi. En sá
grunur læöist aö manni, aö í
upphafi hafi margir gert sér of
miklar vonir um gagnsemi
sjóösins. Hlutverk sjóösins var
og er aö draga úr sveiflum i
sjávarútvegi, en honum var
aldrei ætlaö þaö hlutverk að
jafna sveiflurnar út.
Væntingar um gagnsemi
sjóösins voru ekki síður tengd-
ar afkomu þjóöarbúsins en af-
komu sjávarútvegsins. Minni
afkomusveiflur í sjávarútvegi
áttu nefnilega að draga ýmist
úr hættunni á atvinnuleysi eöa
ofþenslu í efnahagslífinu. Sam-
hengið í afkomu milli þjóðar-
búsins og sjávarútvegs liggur í
augum uppi, en þaö þarf senni-
lega meira til en Verðjöfnunar-
sjóö fiskiðnaðarins til að hafa
stjórn á hagsveiflum hér á
landi.
í athugun á starfsemi sjóösins
á tímabilinu 1970 til 1985 á veg-
um nefndartil endurskoðunará
sjóöum sjávarútvegsins áriö
1986, kom í Ijós aö sjóðurinn
haföi starfað í meginatriöum
Sá grunur læðist
að manni, að í
upphafi hafi
margir gert sér of
miklar vonir um
gagnsemi
sjóðsins.
VÍKINGUR 43