Sjómannablaðið Víkingur - 01.06.1997, Blaðsíða 41

Isak Örn Sigurðsson og Sigurjón Magnús Egilsson töluðu við nokkra
sem þekktu af eigin raun Sjanghæ, en flestir sjómenn vita hvað það þýð-
ir. Það er reyndar með ólíkindum hvað þessi aðferð við að manna fiski-
skip gat gengið lengi og það jafnvel með þátttöku lögreglunnar.
Hetjur hafsins
og hermenn
þjóðarinnar
Fylkir RE er frá þeim tíma sem sjanghæið var hvað mest notað til að manna
TOGARANA, EKKI ER ÞAR SEM SAGT AÐ ÞAÐ HAFI ÁTT VIÐ ÞENNAN TOGARA FREKAR EN AÐRA.
„Sjanghæ" var vel þekkt fyrri hluta sjöun-
da áratugarins, en „sjanghæ“ er dregið af
nafni kínversku hafnarborginni Shanghai og
þýðir að svæfa mann með vímugjafa og taka
síðan nauðugan í sjómennsku.
En hver var orsökin? Þau voru manna-
skortur á togurum og skammarleg laun.
Tímabilið upp úr 1960 er af mörgum sjó-
mönnum talið vera mikið niðurlægingatíma-
bil. Á þeim árum voru launin í sjómennsk-
unni ekki til að hrópa húrra fyrir og launin
hjá togarasjómönnum áberandi lægri en hjá
þeim sem voru á bátaflotanum. Af þeim sök-
um gekk oft mjög illa að manna togarana og
var þá oft gripið til neyðarráða. Gripu þá
útgerðir oft til þess ráðs að „ræna“ mönnum
um borð til þess að ná höfðatölunni og
beindu þá oftast spjótum sínum að drykkju-
mönnum. Að manna togarana með þessum
hætti var kallað „sjanghæ“.
Tók miklum breytingum
Óskar Vigfússon, fyrrverandi formaður
Sjómannasambands íslands þekkir vel til
þessa tímabils.
„Forsaga þessa máls er sú að allt fram und-
lr 1950 var togarasjómennskan talin til nteir-
háttar starfa í þjóðfélaginu, sérstaklega hjá
ungum mönnum. Á þessum tíma og áður var
litið á togarasjómenn sem hetjur hafsins og
hermenn þjóðarinnar. Þetta tók allt mildum
breytingum í kringum 1955,“ sagði Óskar.
„Þá má segja að þetta starfsmunstur hafi
breyst. Menn fóru í auknum mæli yfir á báta-
flotann og þar með varð mannekla á togara-
flotanum. Það var á þeim tíma, uppúr 1955
sem frændur okkar Færeyingar komu til
bjargar. Framyfir 1960 var þetta skarð fyllt á
togaraflotanum af Færeyingum. Togarar
gerðu á þeint tíma mikið af því að veiða í salt
og voru með lengri útiveru. Færeyingar voru
yfirleitt mjög góðir verkmenn, sérstaklega í
sambandi við flatningu og annað slíkt.
Eitt var það sem gerði það að verkum, að
íslendingar fengust helst ekki til vinnu á tog-
urunum á tímabili, en það var einfaldlega
það að kaupið á togurunum þótti ekki neitt
sérstaklega glæsilegt. Á þessu tímabili var
kaupið betra á bátunum. Vegna gengisskrán-
ingar íslensku krónunnar, fengu Færeyingar
greitt í sínum gjaldeyri. Það má segja að með
því hafi Færeyingarnir haft svona tvöfalt eða
þrefalt kaup á við íslendinga.
SJÓMANNABLAÐIÐ VÍKINGUR
41