Sjómannablaðið Víkingur

Volume

Sjómannablaðið Víkingur - 01.06.1997, Page 43

Sjómannablaðið Víkingur - 01.06.1997, Page 43
gjafarvaldið hafi aldrei skipt sér af „sjang- hæinu“, segir Óskar og heldur áfram að segja frá. „Ég held að það hafi horft í gegnum fingur sér með þetta. Lögskráningin í þá daga var nú svona og svona. Skipstjórnarmönnum var gert það að skyldu að skrá mannskapinn og tilkynna um hann til skráningarstjóra eigi síðar en sólarhring eftir að skipið lagði frá bryggju. Lögskráningin fór fyrir ofan garð og neðan í mörgum tilfellum. Það má segja að þetta „sjanghæástand" hafi ekki breyst fyrr en með tilkomu skuttogara í kringum 1970. Þá fara launin á skuttogurun- um aftur að verða mannsæmandi og auðveld- ar gekk að fá menn um borð í togarana. Eftir 1970 þá var það gegnumsneitt að ef menn komu undir áhrifum um borð í skipið sitt, þá var það brottrekstrarsök. Það er gaman að velta fyrir sér upphafi orðsins sjanghæ í þessu sambandi. Mikið var reyndar talað um „sjanghæ" á tímum Nel- sons flotaforingja (1758-1805) í Bretlandi. Á þeim tíma voru menn sendir út af örkinni með kylfur upp á búllurnar og þar voru menn lokkaðir með flöskunni, rotaðir ein- hvers staðar bakvið skúr og munstraðir um borð í herskip. Shanghæ er hins vegar ein stærsta hafnarborgin í Kína og ég ímynda mér að nafngiftin hafi upphaflega komið vegna þess að Kínverjar voru oft auðveld bráð fyrir menn sem komu að höfn við kínverskar strendur og þurftu að manna skip sín,“ sagði Óskar. Reynt að þagga niður Halldór Baldvinsson, fyrrverandi stýri- maður til margra ára þekkir vel til þessa tíma- bils af eigin raun. „Það var reynt að þagga „sjanghæið" niður °g ég held að það hafi verið mun meira um shanghæ en nokkurn tímann kom fram,“ sagði Halldór. „Á árunum 1960-70, varð stýrimaðurinn ura borð í togurunum að standa í því að ná höfðatölunni, eftir að hann kom um borð. Þeir sem voru „sjanghæaðir", voru aðallega útigangsmenn, menn sem oft voru að drepast úr þynnku. Við gáfum þeim snafs og plötuð- um þá upp í bíl sem fór með þá um borð. Þetta voru oft á tíðum með duglegustu mönnum þegar þeir kom út á sjó. Maður þekkti suma þeirra allvel. Ég man eftir ein- um, sem nú er látinn, sem var alveg bráð- fbnkur til vinnu. Hann var kallaður „Dáni fleygur“. „Shangæ“ hafði ekki eingöngu neikvæðar Við gáfum þeim snafs og plötuðum þá upp í bíl sem fór með þá um borð. Þetta voru oft á tíðum með duglegustu mönnum þegar þeir kom út á sjó. Maður þekkti suma þeir- ra allvel. Ég man eftir einum, sem nú er látinn, sem var alveg bráðflinkur til vinnu. Hann var kallaður „Dáni fleygur“. hliðar, Ég veit um tvö tilfelli um drykkju- menn sem lentu oft í því að verða „sjang- hæaðir“, að þeir fóru bara að vinna reglulega vinnu og urðu nýtir menn. Annar þeirra varð síðar eignamaður, en var allslaus iðjuleysingi áður. Við sóttum stundum menn í steininn og þá var bara opnað og sagt: „Viltu þennan“. Oft þurftum við að ná í menn sem þegar voru búnir að munstra sig um borð, en höfðu hætt við að fara og rifu bara kjaft. Ég held að „sjanghæ“ hafi ekki bara viðgengist hér á Stór-Reykjavíkursvæðinu, heldur einnig í höfnum úti á landi. Það viðgekkst ekki á öll- um togurum landsins, sumir höfðu rnjög tryggar áhafnir og sjaldan kom til manna- skorts. En þetta var töluvert algengt og hjá okkur voru það allt að því þrír menn í sum- um túrum sem voru „sjanghæaðir“. Miðað við þá tölu, geri ég ráð fyrir að þeir hafi skipt hundruðum sem lentu í því að verða „sjang- hæaðir“ á árunum 1960-70. Ég man eftir mörgum atvikum frá þessum árum. Það var eitt sinn maður sem kom um borð í bæjarútgerðartogara við bryggju að hitta kunningja sína og hann var rakur þegar hann kom um borð. Þeir urðu fljótlega uppi- skroppa með vín og þá átti að fara frá borði. En ég skaut á hann flösku og síðan var hann bara tekinn með í túrinn. Ég náði þessum sama manni oftar en einu sinni á svipaðan máta. Hann var ekkert óánægður með það eftir á, komst þarna í vinnu í stað þess að lig- gja á fylleríi. Þessi vandræði með að ná tilskildum fjölda varð oft til þess að brottför tafðist um marga klukkutíma á meðan reynt var að ná í mann- skap. í einstaka tilfellum þurfti að snúa við af því að ekki var nægur mannskapur um borð. Island er ekki eina landið þar sem „sjang- hæið“ var stundað. Það er alveg klárt að þetta viðgekkst einnig í Englandi á svipuðum tíma. Sjómenn í Grimsby og Hull töluðu heilmikið um „shanghæ“ á þessum árum,“ sagði Halldór. ■ Halldór Baldvinsson stýrimaður. SJÓMANNABLAÐIÐ VÍKINGUR 43

x

Sjómannablaðið Víkingur

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Sjómannablaðið Víkingur
https://timarit.is/publication/335

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.