Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.2006, Blaðsíða 51

I
SKIPSTJ ORNARMENN
Rilverkið er safn rúmlega sjö þús-
und æviþátta urn íslenska skipstjórn-
armenn frá því Islendingar hófu að
gera út þilskip með íslenskum skip-
stjórum, allt frá þeim Páli í Selárdal og
Eyvindi duggusmiði til þeirra sem lokið
hafa skipstjórnarprófi á árinu 2006.
Frá Stýrimannaskólunum í Reykjavík,
Vestmannaeyjum og á Dalvík hafa rúm-
lega sex þúsund skipstjórnarmenn lokið
prófi. Auk þeirra eru í verkinu fjölmargir
sem á nítjándu öld útskrifuðust frá slýri-
mannaskólum erlendis eða fengu skip-
stjórnarréttindi á námskeiðum víða um
land og svo þeir sem voru frumkvöðlar
sem formenn á vélbátum á fyrri hluta
tuttugustu aldar.
Mikill fjöldi mynda prýðir ritverkið og
eru um 2.800 myndir í 1. bindinu af all-
flestum þeim skipstjórnarmönnum sent
þar er fjallað urn og einnig af skipum
þeirra, skipshöfnum og störfum um borð
í fiskiskipum og kaupskipum. Myndirnar
sem tengjast hverjum og einum skip-
stjórnarmanni segja meira en mörg
orð, en fæstar þeirra hafa birst áður.
Fjöhnargir ljósmyndarar hafa lagt verk-
inu lið og skipstjórar og aðstandendur
þeirra hafa lagt til mikið af merkilegunt
ljósmyndum sem varðveita vel sögu sjó-
manna þegar þær eru settar í samhengi
við æviþættina.
Ritið Skipstjórnarmenn
Riiið Skipstjórnarmenn er mikið rit að
vöxtum.
Fyrsta bindið er 640 blaðsíður í stóru
broti með um 2.800 ljósmyndum.
Áformað er að allt ritverkið verði 6 bindi.
Þorsteinn Jónsson rithöfundur hefur rit-
stýrt þessu tnikla ritverki og tileinkar það
föður sínum, Jóni Zophoníasi Sigríkssyni
skipstjórnarmanni á Akranesi.
Porsteinn hefur nú unnið að verkinu s.l.
tíu ár en þó aðallega s.l. sex ár og þó að
áhugasöm ritnefnd hafi staðið við bakið á
honunt hefur hiti og þungi verksins hvílt á
Porsteini.
Porsteinn Jónsson hefur lagt hug sinn og
hjarta í þetta verk sem hann hefur unnið af
ótrúlegri elju. Á listilegan hátt fléttar hann
saman sögu sjávarútvegs og sjósóknar, sigl-
inga og útgerðar fiskiskipa og farskipa.
Sem rauður þráður verksins er saga þeirra
sem hafa verið á hafinu og þar borið ábyrgð
á skipi og mönnum. Petta er saga íslenskra
skipstjórnarmanna um ættir þeirra, fjöl-
skyldur og uppruna.
í texta og myndum bregður Þorsteinn
Jónsson upp sögu sjávarútvegsins og þó
ekki væri annað en söfnun og skönnun
mörg þúsund mynda sem sýna þróun skipa,
sjávarplássa og atvinnuhátta á íslandi s.l.
150 ár hefur Þorsteinn unnið hér afrek.
Ótrúlegur fjöldi nrynda hefur verið
skannaður eða um 200.000 rnyndir alls
staðar að af landinu. Myndirnar sýna
þróun skipa, bæði
fiskiskipa og farskipa
frá því um miðja 19.
öld.
Þegar ég sá hóp
færeyskra skúta,
tvímastraða kútt-
era og þrímastr-
aðar skonnortur,
þar setnþær lágu í
vari undir Eiðinu
í Vestmannaeyjunr
upplifði ég æsku
mína. Þarna geymir
ljósmyndin aðstæður eins og þær voru á
vetrarvertíð við Vestmannaeyjar frarn undir
miðja síðustu öld, þegar fleiri hundruð
erlend fiskiskip voru á veiðum hér við land
og leituðu vars þegar veður versnaði. Ekki
var óalgengt að á annað hundrað skip lægju
í vari við Eyjarnar, enskir, þýskir og franskir
togarar ásamt færeyskum skútum og frönsk-
urn frant undir 1930.
Höfundurinn, Þorsteinn Jónsson, hefur
sett metnað sinn i að vanda eins vel lil
jrcssa verks og þcss er nokkur kostur með
því að grafa upp nöfn á skipum og mönn-
unt sem getur stundum reynst erfitt þegar
áratugir hafa liðið síðan ljósmyndin var
tekin. En nteð þessari elju er bókinni og
myndinni gefið ennjrá rneira lif og gildi.
Skipstjómarmenn er bókverk sem rnenn
munu leita aftur og aftur í til þess að stytta
sér stundir og leita þar fróðleiks og ánægju
við upprifjun á fyrri tímum og átökum
íslenskra sjómanna við liafið. Þetta er ntikils
virði eyþjóð senr býr í landi hafi girtu.
Það er ástæða til jressa að óska höfundi
til hamingju með jretta fyrsta bindi, en þó
sérslaklega öllum íslendingum að hafa með
því eignast ómetanlegt framlag til sögu
sjávarútvegs og siglinga á íslandi sem er
jafnfratnt saga sjómanna og þá sérstaklega
islenskra skipstjórnarmanna.
Guðjón Ármann Eyjólfsson
Færeyskar skútur liggja í vari undir Eiðinu í Vestmannaeyjum.
Ljósm.: Stefán Nikulásson.
Sjómannablaðið Víkingur - 51