Náttúrufræðingurinn - 1960, Blaðsíða 6

106
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
ir lirðir eða sund, sem ná saman innst í flóanum og út úr hvorum
þessara höfuðfjarða liggja margir hliðarfirðir; nyrðri fjörðurinn
heitir Fjörður Franz Jósefs Keisara og sá syðri Fjörður Óskars Kon-
ungs, en innst í honum er Ellu-eyja á 72° 50' n. br. og 25° v. 1.
Það sem einkum einkennir þessi syðstu svæði Norðaustur-Græn-
lands eru jressir feiknalöngu, þröngu og djúpu firðir, sem sker-
ast hér langt inn í landið og sumir eru réttnefndari sund en firðir.
Lengstur þeirra er Norðvesturfjörður inn úr Scoresbysundi, um
það bil 325 km, stytzta loftlína frá fjarðarbotninum og út að
ströndinni er Jdó nærri 100 km styttri. Bein loftlína frá suðvestur-
enda Faxavatns á (iæsalandi við botn syðstu fjarðanna inn úr
Scoresbysundi og út að Brewsterhöfða er um 260 km. Frá liöfn-
inni á vestanverðri Ellu-eyju og út í mynni Fjarðar Óskars Kon-
ungs eru um 130 km.
Til samanburðar við jressar vegalengdir má geta þess, að Eyja-
fjörður, frá Gjögurtá að ósum Eyjafjarðarár, er um 80 km á lengd.
Þessir firðir Norðaustur-Grænlands eru að sama skapi djúpir
og þeir eru langir og margir þeirra miklu dýpri þegar innar dreg-
ur í þá en út við mynni þeirra; skriðjöklar hafa ekizt niður í þá
og víða sorfið hyldjúpar skálar í botn þeirra; rnest dýpi hefir
verið mælt inni í Norðvesturfirði, 1507 m.
Landið umhverfis fjarðarbotnana er rösklega tvö þúsund metra
há háslétta og víða er snarbratt, sums staðar nærri lóðrétt hengi-
flug, ofan af ]>essari hásléttu niður í firðina. Hásléttan er hulin
jökli, sem vxða nær dálítið út eftir hinum hálendu nesjum og
skögum milli fjarðanna, en inn til landsins sameinast hann megin-
jökulbreiðunni, sem er nokkru liærri og einmitt hæst og jrykkust
beint vestur af Scoresbysundssvæðinu og nær þar um 3100 m liæð.
Víðast livar lækkar landið lieldur út að ströndinni, þó sums staðar
séu undantekningar lrá jxví, t. d. Stauningsalparnir, sem eru gríð-
arstór fjallaklasi við sunnanverðan Fjörð Óskars Konungs, nokk-
urn veginn miðju vegar milli Ellueyjar og fjarðarkjaftsins, einhver
stærsti fjallaklasi á öllu Grænlandi, en þar ná hæstu tindarnir lið-
lega þrjú þúsund metra hæð yfir sjávarmál.
Nærri allt Norðaustur-Grænland er Jxannig eitt samfellt hálendi.
I.áglend svæði eru fá og þá flest smáspildur í dölum meðfram ám
eða framundan mynni dala í ljaiðarbotnum, og á stöku stað enda
fjallgarðar, sem skilja á milli fjarða, í láglendum nesjum. Sam-