Náttúrufræðingurinn - 1964, Side 82

174
N Á T T Ú RIJ F R Æ ÐIN c; U R1 N N
hverfinu í Tungudal við Skutulsfjörð. Allt mun þetta landnám
þess nýlegt. í Neskaupstað óx engjamunablóm utan garða sumarið
1950.
Ljósa-tvítönn (Lamium album). í Flóru íslands, 3. útg., stendur:
„Fundin víða á S.V., S. og N. Slæðingur, sem sennilega er að ílend-
ast (í Svartárdal, N.).“ — Á áðurnefndri skoðunarferð sá ég ljósu-
tvítönn utan garða á 26 stöðum í Skagafirði og 21 stað í Húna-
vatnssýslu eða alls á 47 stöðum — og hafði hún augljóslega vaxið
þar lengi sums staðar og myndaði stórar breiður. Hún er allvíða
ræktuð til skrauts og hefur a. m. k. aðallega dreifzt út frá görðum,
þrifizt prýðilega — og breiðzt út — í hlaðvörpum og út á tún, við
vegi og garða og fjárhús og í bæjargiljum. Utbreiðslan er orðin all-
mikil. (Skrá yfir fundarstaðina er birt í Náttúrufræðingnum 1961,
„Gróðurrannsóknir 1960, II. Skagafjörður og Húnavatnssýsla", bls.
42). Á Fagrabæ við Eyjafjörð og á Akureyri hefur ljósa-tvítönn
lengi vaxið utan garða. Sömuleiðis í Reykjavík.
Þá skal getið frægs slæðings, sem kalla má að numið hafi lönd
og breiðzt út með ævintýralegum hraða, en það er gulbráin eða
túnbráin (Matricaria matricarioides). Hún líkist baldursbrá, en
körfurnar eru minni og kúptari og algular. Norðmenn kalla hana
túnbrá, og er það heppilegra nafn en gulbrá, vegna þess að til er
steinbrjótstegundin gullbrá, og er þessu oft ruglað saman. I mögr-
um jarðvegi er gulbráin aðeins 10—15 cm á hæð, en í frjórri mold
oft 25—40 cm, eða jafnvel enn hærri.
Það mun hafa verið um 1895, að Bjarni heitinn Sæmundsson
tók eftir nokkrum gulbrám í Þingholtunum — og um svipað leyti
við dómkirkjuna í Reykjavík. Og árið 1902 fundu þeir Bjarni Sæ-
mundsson, Helgi Jónsson og Stefán Stefánsson (Stefán Stefánsson,
1919) mjög mikið af gulbrá í Reykjavík, þar sem afsíðis svæði
voru „algróin af henni og stanglingur um fáfarnar götur og torg“.
Virðist þetta benda til þess, að hún hafi verið komin til Reykja-
víkur nokkru fyrr en Bjarni varð hennar var. Árið 1928 finnur
Ingimar Óskarsson gulbrána í matjurtagarði á Oddeyri, og 1932
finnur Áskell Löve nokkur eintök norður við hinn nýreista Horn-
bjargsvita. Á Stokkseyri og í Gaulverjabæ sá Steindór Steindórsson
mikið af gulbrám um 1930 — og árið 1935 á Möðruvöllum í Hörg-
árdal, Svalbarðseyri og í Bjarnarnesi við Hornafjörð. Árið 1940
sá ég gulbrána í Neskaupstað, Bakkagerði og við Borg í Njarðvík