Náttúrufræðingurinn - 2006, Blaðsíða 6

Náttúrufræðingurinn
um eftir síðustu mælingu þess. Þetta
var 11. sept. 1994 (1.-3. mynd). Not-
uð voru fullkomin GPS-staðsetning-
artæki í eigu Norrænu eldfjalla-
stöðvarinnar. Nákvæmni mælingar-
innar er upp á sentimetra. Hæðin
reyndist vera 1487,96 m yfir sjávar-
máli. Með sanngjarnri nálgun má
því segja að hátindur Heklu hafi
verið 1488 m y.s. í september 1994.
Hekla gaus síðast árið 2000 og
kynni að hafa hækkað lítillega þá,
en raunar má gera ráð fyrir að fjall-
ið hækki og lækki á víxl um fáeina
metra milli gosa af völdum inn-
rænna og útrænna afla. Á síðustu
áratugum hefur hæð Heklu líklega
verið 1490 ± 10 m.
Fyrri mælingar
Eggert og Bjarni reyndu að meta
hæð Heklu í ferðinni frægu árið
1750 þegar þeir gengu fyrstir
manna á fjallið.1 Þeir höfðu engin
mælitæki en áætluðu hæðina með
samanburði við fjöll sem höfðu ver-
ið mæld. Þeir giskuðu á að Hekla
risi um 3000 fet (915 m) yfir um-
hverfið. Næsta athugun og fyrsta
raunverulega mælingin var gerð 22
árum síðar, í leiðangri Englendings-
ins Joseph Banks 1772.2 í millitíðinni
varð stórgosið 1766-68 og við það
hefur fjallið vafalítið hækkað. Þá
var notuð kvikasilfursloftvog. Mæl-
ingin gaf rúmlega 5000 fet og mun
þar átt við ensk fet yfir sjó (1524 m).
Sveinn Pálsson, læknir og náttúru-
fræðingur, fékk mjög svipaða hæð í
ferð sinni á fjallið 1793.3
Á 19. öld var hæð Heklu marg-
sinnis mæld, oftast með loftvog (sjá
töflu). Slík mæling með loftvog er
aldrei mjög nákvæm; 50 m til eða frá
myndi teljast ágætt í einfaldri mæl-
ingu á svo háu fjalli sem Hekla er.
Meðaltal þeirra fimm loftvogarmæl-
inga sem vitað er um frá 18. og 19.
öld er rúmir 1500 m. Fyrsta horna-
mæling á hæð Heklu sem vitað er
um var gerð í sambandi við strand-
mælingarnar síðari, sem stundaðar
voru að tilhlutan danskra stjórn-
valda á fyrstu áratugum 19. aldar.
Mælingin gaf 1557 m yfir sjó.4 Tölu-
verð skekkja virðist vera í mæling-
unni enda vart við öðru að búast.
Grunnlínurnar voru allar með
ströndum fram og miðanir hafa ver-
ið mjög langar. Björn Gunnlaugsson
mældi Heklu tvisvar sinnum, fyrst
1834 og svo aftur 1846, til að athuga
hvort hæðin hefði breyst við gosið
1845. Mælingarnar gáfu báðar sömu
hæð, 1490 m y.s.5 Nákvæmni Björns
við landmælingar var við brugðið
svo skekkjan í tölum hans ætti ekki
að vera mikil. Sjálfur taldi hann
hana vera ± 20 m. Landmælinga-
menn danska herforingjaráðsins
fengu lægri tölu er þeir mældu
Heklu sumarið 1907. Þeir töldu
hana 1447 m og var sú hæð sýnd á
kortum þeirra fram til 1947. Þá gaus
Hekla og öllum bar saman um að
hún hefði hækkað við eldsumbrotin.
Steinþór Sigurðsson miðaði út hæð
toppgígsins með þríhyrningamæl-
ingu þann 22. júlí 1947, meðan enn
var gos í fjallinu, og fékk hæðina
2. mynd. Karl Pálsson og Sigurjón Jónsson stiUa upp GPS-mælitækjum á toppgíg Heklu og undirbúa hæðarmælingu. - Karl Pálsson
and Sigurjón Jónsson prepare the GPS device on the top crater of Hekla. Ljósm./Photo: ÁH.
66