Náttúrufræðingurinn - 2004, Qupperneq 71

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
Flókakræða (Alectoria sarmentosa ssp. vexillifera) erflétta sem er allvíða um landið vestanvert, einkum við úthafsloftslag. Hún er
þó ætíð mjög strjál, vex helst í smáflókum uppi á eða utan t'hæðum og bungum. Hörður Kristinsson tók myndina á Spákonufellsborg
á Skaga árið 1987.
mosa, og við þau skeytir hann orð-
inu -mosar en býr svo til tegunda-
nöfn með fyrri hluta ættkvíslamafns
sem seinni lið. Dæmi: Snúðmosar
(Tortula), með tegundunum veggja-
snúður, dvergsnúður, urðarsnúður,
skorusnúður, lautasnúður, hærusnúð-
ur, fjörusnúður. Hann ritar ættkvísla-
nöfnin í fleirtölu, eins og Bjarni
Sæmundsson hafði áður gert í spen-
dýrabókum sínum (sjá síðar).
Bergþór gerði grein fyrir ætt-
kvíslanöfnum sínum í sérstökum rit-
lingi (Tillögur um nöfn á íslenskar
mosaættkvíslir, 1985) og mun það
vera eina ritið af því tagi á íslensku.
Bergþór fylgir alþjóðlegum nafna-
reglum einnig að því leyti að hann
kertnir ættir og ættbálka jafnan við
þá ættkvísl sem útvalin er sem nafn-
gjafi í fræðinöfnum þeirra en áður
hafa íslenskir náttúrufræðingar
varla fylgt neinni reglu í því efni.
Greinarhöfundur hefur að mestu
leyti fylgt sömu stefnu í nafngiftum
íslenskra sveppa enda átti hann þátt
í að móta hana með Bergþóri á
sínum tíma og notaði jafnan ending-
una -sveppir eða -sveppur í ættkvísla-
nöfnum, eins og fram kemur í
Sveppakverinu (1979) og víðar. í nýrri
sveppabók sem hann hefur í smíð-
um er hins vegar leitast við að nota
fleiri endingar eða sleppa þeim
alveg. Dæmi: Hnefasveppur (Russ-
ula), með tegundunum grænhnefla,
gulhnefla, birkihnefla o.s.frv., er nú
bara nefndur Hnefla en tegunda-
nöfnin eru óbreytt. Hnefluætt kemur
þá í stað Hnefasveppsættar o.s.frv.
sem er styttra og þjálla.
Hörður Kristinsson hefur sjaldan
notað endingamar -skóf eða -flétta á
fléttuættkvíslir en hann hefur til
þessa lagt áherslu á að nefna tegund-
ir en ekki ættkvíslir þó að hann fylgi
að mestu sömu reglum og Bergþór
með tegundanöfnin. Lítið af þessum
fléttunöfnum hefur birst opinber-
lega nema helst í rannsóknaskýrsl-
um.
Ýmsir fjöm- og sæþömngar eiga
sér gömul íslensk heiti en auk þess
hafa þeir Karl Gunnarsson og
Sigurður Jónsson gefið allnokkmm
tegundum sæþömnga íslensk nöfn.
Hafa þeir í meginatriðum fylgt
nafnareglum Stefáns í því efni
(Sigurður Jónsson og Karl Guimars-
son 1978). í bók greinarhöfundar
Veröldin ívatninu (1979) var hins veg-
ar lögð mest áhersla á að nefna
flokka, ættbálka og ættir vatnaþör-
unga en nýnefni ættkvísla og teg-
unda em fá og lítt kerfisbundin.
Nafngiftir Á DÝRUM
(ÁGRIP)
Ekki verður hjá því komist að geta
hér aðeins um íslenskar nafngiftir á
dýrum því að nokkurt samspil eða
víxlverkun hefur átt sér stað milli
grasa- og dýrafræðinga í þessu efni
eins og eðlilegt er.
Bjami Sæmundsson fylgdi nafna-
reglum Stefáns í hryggdýrabókum
sínum (fslensk dýr I-III, Rvík
1926-1936) að svo miklu leyti sem
það var hægt vegna gömlu nafn-
anna. Hann tók upp þá nýbreytni
69