Náttúrufræðingurinn - 1999, Page 9

1. tafla. Kennistœrðir snjóflóðanna á Flateyri 1995 og 1999.
1999 1995
Lengd (m) 1800 1930
Rúmmál tungu (m3) 130.000 430.000
Eðlisþyngd tungu (kg/m3) 350 420
Eðlisþyngd í upptökum (kg/m3) 220 360
Massi alls (tonn) 45.000 180.000
Mesta þykkt brotstáls (m) ~ 1,5 3,9
Meðalþykkt brotfleka (m) ~1 ~2,0
Endurkomutími (ár) 10-30 ~ 150
þessum mælingum eru sýndar í 1. töflu hér
að ofan. Taflan sýnir einnig sömu stærðir
fyrir flóðið 26. október 1995 til samanburðar
(sjá Svanbjörg Helga Haraldsdóttir 1998.
Rúmmál flóðsins 1995, sem gefið er í 1. töflu,
er lítillega frábrugðið því sem gefið er upp í
greinargerð Svanbjargar vegna þess að
útlínur flóðsins hafa verið endurskoðaðar
síðan greinargerðin var skrifuð).
Þykkti brotstáls og brotfleka er mæld
u.þ.b. hornrétt á hlíðina. Eðlisþyngd
brotstálsins 1995 var mæld tveimur dögum
eftir að l'lóðið féll og er af þeim sökum
væntanlega nokkru hærri en þegar flóðið
féll. Tölur yfir meðalþykkt brotflekanna eru
metnar út frá heildarrúmmáli flóðtungunnar
og mati á þykkt snævar í hlíðinni neðan
upptakasvæðisins þegar flóðin féllu.
Rúmmál flóðtungunnar 1999 er einungis
talið hafa verið um þriðjungur af rúmmáli
stóra flóðsins 1995 og massi þess u.þ.b.
fjórðungur. Kortið af útlínum l'lóðsins 1999 á
2. mynd sýnir einnig útlínur flóðsins 1995
(rauðar línur á kortinu) og sést vel hversu
miklu stærraflóðið 1995 var.
Þykkt tungunnar neðan efsta hluta varn-
argarðanna var víðast 0,5-1 m, en næst
garðinum hefur flóðið runnið fram í stríðari
streng og var þykkt tungunnar þar 1-1,5 m. 1
gilkjaftinum í um 200 m y.s. var þykkt
flóðsins víða meira en 4 m. Strengurinn með-
fram garðinum var einungis 20-30 m breiður
fyrstu 100-200 m sem flóðið flæddi meðfram
garðinum. Hann fór breikkandi niður með
garðinunr (sjá brotna línu samsíða garðinum
á kortinu) og var 70-80 m breiður þar sem
flóðið fór yfir lítið lón og síðan yfir þjóð-
veginn sem tengist eyrinni á uppfyllingu við
ströndina. Eftir að garðinum sleppti flæddi
þessi hluti llóðsins um 150 m lengra en
megintungan, sem var þynnri og kraftminni
og stöðvaðist áður en hún náði niður fyrir
veginn.
Kortið af útlínum flóðsins 1999 sýnir
einnig áætlaðar útlínur vesturhluta þess ef
garðarnir hefðu ekki verið til staðar. Sam-
kvæmt því hefði flóðið náð niður fyrir efstu
hús sem eyðilögðust í flóðinu 1995 en ekki
að núverandi byggð. Hér er stuðst bæði við
mælda skriðlengd tungunnar þar sem hún
rann meðfram garðinum og mælt rúmmál
snjóflóðsins við garðinn, en áhrifa garðsins
á þykkt snjóflóðsins gætti allt að 70-80 me-
tra frá honum og voru mjög greinileg, eins
og frain kom hér að framan.
Stefna meginstraums flóðsins er nokkru
austar (innar) en flóðsins í október 1995.
Þetta er í samræmi við fyrri reynslu um að því
stærri sem snjóflóð úr Skollahvilft eru, því
lengra til vesturs (utar) leita þau. Ástæðan
er stýring gilkjaftsins í um 200 m y.s., sem
hefur fyrst og fremst áhrif á minni snjóflóð.
Stefna stærri flóða ræðst af stefnu gilsins
ofan 200 m y.s. en gilkjafturinn sjálfur hefur
lítil áhrif á slfk flóð. Einnig kann þetta að
einhverju leyti að skýrast af landmótun í
tengslum við efnistöku í garðana, en henni
var hagað þannig að snjóflóð fengju síður
stefnu til vesturs á varnargarðana.
Athygli vekur að lengd flóðsins, án áhrifa
varnargarðanna, er metin talsvert minni en
mæld skriðlengd þess. Ástæðan er sú að
garðurinn leiðir snjóllóðið niður farveginn í
átt til sjávar, eykur þykkt þess og þjappar
því saman. Þetta eykur skriðlengd tung-
unnar meðfram garðinum. Þótt tekið sé tillit
7