Náttúrufræðingurinn - 1999, Blaðsíða 36

Grænlandi. Mælingarnar sýndu hins vegar
enga aukningu iridíns í Grænlandsísnum á
árunum eftir 1908. Þar með þótti ólíklegt að
um loftstein hafi verið að ræða, því ætla má
að um 10- til 20-föld aukning á iridíni geti orðið
frá loftsteini sem springur í þetta miklli hæð.
NIÐURSTAÐA
Sumarið 1996 var haldin á ftalíu alþjóðleg
ráðstefna um Tunguska-atburðinn. Komu
þar saman rúmlega 60 sérfræðingar um
loftsteina, þar af um 20 frá Rússlandi og
jafnmargir frá Bandaríkjunum. Farið var yfir
niðurstöður flestra leiðangra sem farnir hafa
verið til Tunguska, en kenningar um hvað
þarna var á ferðinni voru einnig ræddar.
Skiptust menn þar nokkuð í tvö horn eins og
fyrr er getið. Sumir telja að það hljóti að hafa
verið loftsteinn - slíkur var sprengi-
krafturinn. Aðrir töldu að þarna hljóti
halastjarna að hafa rekist á jörðina og bentu
á að annars hlytu brot úr steininum að hafa
fundist á jörðu niðri. Enn aðrir rötuðu
meðalveginn og töluðu bara um „hlutinn“,
án frekari skýringa. Ljóst er að erfitt verður
að skera úr um þetta atriði nema brot úr
hlutnum finnist. Þó ber mönnum saman um
að hluturinn sem þarna kom inn í gufuhvolf
jarðar var ekki mjög stór, líklega á bilinu 20-
80 m í þvermál. Stærri hlutur gæti haft
afdrifaríkari afleiðingar. Almennt voru þó af-
skrifaðar kenningar sem segja að þarna hafi
svarthol rekist á jörðina eða að geimskip
óvinveittra hafi bilað og verið sprengt í loft
upp svo það félli ekki í hendur jarðarbúa!
Nýlegir likanreikningar styðja raunar þá
tilgátu að þarna hafi loftsteinn verið á
ferðinni, um 60 m í þvermál, og að hann hafi
skollið á jörðinni með hraðanum 16 km/s. Sú
ályktun er fyrst og fremst dregin af stærð
jarðskjálftanna sem fylgdu sprengingunni.
Olíklegt er talið að halastjörnur geti valdið
svo sterkum skjálftum þar eð þær hafa mun
minni brotstyrk en loftsteinar (Foschini
1999).
Sprengingin í Tunguska er ennþá afar
áhugaverð þótt nærri öld sé um liðin. Skiln-
ingur á henni getur fært okkur þekkingu á
því sem búast má við í framtíðinni þegar
ókomnar himnasendingar af stærri gerðinni
ná loks á leiðarenda, en líklegt er talið að
atburður á við sprenginguna í Tunguska
árið 1908 geti orðið á 100 til 1000 ára fresti.
Afleiðingar slíks áreksturs eru þó fremur
staðbundnar, og eru raunar mjög háðar
stærð og gerð hlutarins sem um ræðir
(Verschuur 1998). Stærri hlutir geta valdið
mun meira tjóni og haft skelfilegri
afleiðingar, en eru að sama skapi mun sjald-
gæfari og rekast ekki á jörðina nema á
tugþúsund ára fresti hið minnsta.
HEIMILDIR
Foschini, L. 1999. A solution for the Tunguska
event. Astronomy & Astrophysics. Vol. 342.
L1-L4.
Gallant, R. A. 1994. Journey to Tunguska. Sky
& Telescope, júní. Bls. 38^43.
Gibbs, W.W. 1998. The Search for Greenland's
Mysterious Meteor. Scientific American,
nóv. Bls. 44—51.
Gunnlaugur Björnsson 1994. Árekstur aldar-
innar. Náttúrufræðingurinn 64. Bls. 131-138.
Kuhn, K.F. 1994. In Questof the Universe. 2nd
Edition. West Publishing Company 1994.
Rasmussen, K.L. 1997. Mysteriet om Tunguska
i 1908. Aktuel Astronomi, sumarið 1997.
Verschuur, G.L. 1998. Impact Hazards: Truth
and Consequences. Sky & Telescope, júní.
Bls. 26-34.
PÓSTFANG HÖFUNDAR
Gunnlaugur Björnsson
Raunvísindastofnun Háskólans
Dunhaga 3
107 Reykjavík
Netfang
gulli@raunvis.hi.is
34