Náttúrufræðingurinn - 1979, Síða 17

Öhroyföur jarövecur
ncö ^jÓGkulöpum, 'm.a.
ö 1362. öll cjósku-
löcin eru yncri cn
landnámolaciö, Vlla.
Gerviricur cöa hraun-
hóll I Landbrotshrauni,
rofinn af Skaftá.
Rauöbrcr.ndur, hreyfður
Hreyföur jarövecur. 1 heillesustu
stykkjunum eru sæmilega varöveitt
Gjóskulöc. Yngsta cjóskulaciö sem
fundist hcfur i jaröraski viö
jaöra Landbrotshraunsins er dökki
hluti landnámslacsins, Vlla.
Einfölduð mynd af jarövecr.sniöi i syðri baJíka Skaftár,
við jaöar Landbrotshraunc. Snið skammt ofan Dalbæjarctapa.
5. mynd. Snið á Svíra, skammt ofan Dalbæjarstapa í Landbroti (Úr G. Larsen 1978).
— A schematic drawing of a soil seclion in the southern hank of Skaftá, at the edge
of the Landbrot lava. Undisturbed soil xuith horizontal tephra layers overlies soil that
has been disturbed by the lava.
gjallhnjótar fram úr hreyfða jarðveg-
inum í bakkanum sem þá er oft rauð-
seyddur (af hita) næst hrauninu. Þess-
ir hnjótar virðast tilheyra Landbrots-
hrauninu og sést það einna greinileg-
ast skammt fyrir ofan bæinn Hólm og
svo auðvitað í gjallhólunum á Svíra.
Tilkomumestu rofin eru á svæði
sem nær frá Dalbæjarstapa og nokk-
uð niður fyrir Ytri-Dalbæ. Eftirfar-
andi lýsing á við árbakkann á þessu
svæði en er nokkuð einfölduð. Efst í
bakkanum er alls staðar um meters
þykkur, óhreyfður jarðvegur með
reglulegum, láréttum gjóskulögum.
Undir honum, í miðhluta bakkans,
er oftast mjög mikið raskaður jarð-
vegur með gjóskulögum líkt og á
Svíra. Yngsta þekkjanlega gjóskulag-
ið er Vlla (snið 3, 4. mynd). Sums
staðar hefur jarðveginum hreinlega
verið rúllað upp (6. mynd). í honum
eru einnig malarlinsur, sumar eru
mjög vel afmarkaðar og virðast hafa
verið til staðar í jarðveginum áður
en raskið átti sér stað. Neðst í bakk-
anum er yfirleitt mýrarjarðvegur.
Sums staðar er greinilegt að hreyft
liefur verið við þessum jarðvegi því að
hann hefur brotnað upp í stykki eða
lagst í fellingar en inn á milli eru
kaflar þar sem mýrarjarðvegurinn
virðist með öllu óhreyfður.
Á kafla er botn Skaftárfarvegarins
milli Ytri-Dalbæjar og Eldmessutang-
ans úr hrauni sem kemur fram undan
mýrarjarðvegi neðst í bakkanum. Sá
jarðvegur virðist óhreyfður, þó þarf
svo ekki að vera. Jón Jónsson (1975)
hefur lýst þessum jarðvegi og látið
aldursákvarða gróðurleifar úr honum
og reyndust þær vera allt að 5000 ára
11