Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 1979, Qupperneq 28

Náttúrufræðingurinn - 1979, Qupperneq 28
byggð var komin um miðja 19. öld þar sem engin var áður (Þorvaldur Thoroddsen, 1911, bls. 154-155). Atriði er varða Álftaver og Mýrdalssand Landnáma minnist tvívegis á jarð- eld og eldsuppkomu í sambandi við landnám í Álftaveri og á svæðinu sem nú er austurhluti Mýrdalssands. Molda-Gnúpr „nam land milli Kúðafljóts og Eyjarár, Álptaver allt; þar var þá vatn mikit ok álptaveiðar á. Molda-Gnúpr seldi mörgum rnönn- um af landnámi sínu ok gerðist þar fjölbyggt, áðr jarðeldr rann þar ofan, cn þá flýðu þeir vestr til Höfða- brekku. . .“ (Isl. fornrit I. 2, bls. 330). í þessum texta er, auk jarðeldsins, tvennt sem rétt er að huga nánar að, vatnið og flóttinn vestur yfir Mýrdals- sand. í Álftavershrauninu er stórt gervigígasvæði. Gervigígar myndast cius og kunnugt er þannig að hraun rennur yfir votlendi eða vatn. Til- vera þeirra á þessum stað er a. m. k. vísbending. Hugsanlegt er að Molda- Gnúpur hafi flúið vestur yfir Mýr- dalssand vegna þess að um annað var ekki að ræða — að austanverðu voru Leiðvallarhraun og Landbrotshraun að renna fram samtímis jarðeldinum sem fór ofan í Álftaver. Hrafn hafnarlykill nam land norð- an og ofan við Molda-Gnúp „milli Hólmsár ok Eyjarár ok bjó í Dyn- skógum; hann vissi fyrir eldsupp- kvámu ok færði bú sitt í Lágey“. Eyjará mun hafa verið á miðjum Mýr- dalssandi, á svipuðum slóðum og nú heitir Blautakvísl. Lágey er töluvert vestan við vesturjaðar Álftavers- hraunsins (S. t. s. Isl. IV, bls. 195, 198, 244—45, 292). Dynskógar og Lágey ertl aftur nefnd í máldögum frá 14. og 15. öld, að öðru leyti er saga þeirra óljós. Saga byggðar á Mýrdalssandi eftir jarðeldinn er álíka óljós. Besta sam- antektin um hana er grein Einars Ól. Sveinssonar í Skírni 1947. Hér verður aðeins drepið á tvö atriði varðandi þessa byggð. Fyrst eftir jarðeldinn hlýtur hraunasvæðið austan til á sand- inum að hafa verið nokkuð hátt yfir umhverfið. Það kann svo aftur að hafa valdið því að jökulhlaup Kötlu- gosa lögðust af meiri þunga en áður á vestursandinn þar sem land var nú lægra og eyddu bæjum á því svæði. Heimildir eru fyrir því að marga bæi og tvær kirkjur tók af í Höfðárhlaupi um 1179 (Bisk. I, bls. 282-3). Höfðá cr sama áin og Múlakvísl. Þetta hlaup virðist því aðallega hafa gert usla á vesturhluta Mýrdalssands. Varðandi byggð á Álftavershraun- inu á 14. og 15. öld (Dynskógar) skal aðeins ítrekað að svo virðist sem skil- yrði til jarðvegsmyndunar á hrauninu hafi verið góð fram á 15. öld (sbr. bls. 15 og snið 9). Kötluhlaupin vírðast ekki hafa lagt leið sína á austursand- inn fyrr en á 15. öld, væntanlega eftir að fyrri hlaup höfðu hækkað vestur- sandinn til jafns við Álftavershraun- ið, sbr. það sem sagt er hér á undan. Það hefur því getað gróið upp í næði í 5 aldir. Dynskóga er getið í Land- námu og síðan aftur á tímabilinu 1332—1480 (Oddamáldagar, Dipl. Isl. II, bls. 291; IV, bls. 73; VI, bls. 325) — en ekki síðan (Oddamáldagi 1553, Dipl. Isl. XII, bls. 653). Þeir hafa far- ið í eyði rnilli 1480 og 1553. Ýmislegt bendir til að bær neðar á Álftavers- hrauninu hafi farið í eyði um svipað 22
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.