Náttúrufræðingurinn - 1979, Blaðsíða 39

r
ur. Næst gerir liún köku úr hunangi
og frjókornum inni í hreiðrinu, verp-
ur nokkrum eggjum á kökuna og hyl-
ur þau með vaxi. Á meðan eggin eru
að klekjast, sér hún um að hal-da
þeirn heitum með því að liggja á klak-
hólfinu. Lirfurnar nærast á hunangs-
kökunni, og drottningin sér um að
halda forðanum við. Þessar fyrstu lirf-
ur verða að þernum, sem taka til við
að létta undir með drottningunni.
Hún sest þó ekki í helgan stein, eins
og geitungsdrottningin. Hún heldur
áfram að stækka búið, en þernurnar
taka að sér uppeldi ungviðanna.
Fjöldi einstaklinga í hunangsflugna-
búum er miklu minni en í geitunga-
búum. Rannsóknir í Noregi á jaeirri
hunangsflugutegund, sem finnst hér
á íslandi (Bombus jonellus Kirby),
bentu til Jress, að hvert bú framleiddi
aðeins um 30 þernur (Lpken 1973).
Þess má einnig geta, að sú tegund
hefur tvær kynslóðir á ári í Noregi
(Meidell 1968; Douglas 1973). Lík-
legt er, að hún hagi sér svipað hér á
landi, en ])að hefur Jjó ekki verið
rannsakað. Aðrar tegundir hunangs-
flugna hafa aðefns eina kynslóð á ári,
eftir Jdví sem best er vitað. Bombus
jonellus er útbreidd um alla Evrópu
(í sunnanverðri álfunni Jjó aðeins í
fjalllendi) og Síberíu austur til Kam-
chatka (Lpken 1973).
Alibýflugurnar hafa Jnóað með sér
nokkuð flóknari lífshætti. Hjá Jaeim
eru það ekki aðeins drottningarnar,
sem lifa af veturinn, heldur einnig
fjöldi þerna. Auk þess verða drottn-
ingarnar nokkurra ára gamlar. Þegar
drottning er komin til ára sinna og
hætt að standa sig sem skyldi, er hún
drepin af Jærnunum, og ný drottning
tekur við völdum. Stundum ná gömlu
drottningarnar að flýja. Taka þær þá
gjarnan með sér hóp af þernum og
stofna nýtt bú. Drottningarnar standa
því aldrei uppi einar og þurfa Jíess
vegna aldrei að sinna öðrum störfum
í þágu búsins en framleiðslu eggja.
Mikið hefur verið skrifað um lífshætti
alibýflugunnar, og mun ég ekki rekja
|)á sálnta nánar hér.
Geitimgar á tslandi
í heftinu um æðvængjur í ritflokkn-
um „The Zoology of Iceland" (Peter-
sen 1956) er getið einnar geitungsteg-
undar frá íslandi. Það er tegundin
Vespula germanica F., en eitt eintak
J^eirrar tegundar hafði fundist í
Reykjavík árið 1937. Á tímabilinu
1968—1978 eignaðist Náttúrufræði-
stofnún íslands átta eintök Jjriggja
tegunda, sem safnað var í Reykjavík
og nágrenni, auk 335 eintaka, sem
náðust úr búi í Reykjavík síðastliðið
haust (1978). Einnig hef ég athugað
eitt eintak, sem varðveitt er í Mennta-
skólanum við Sund (áður Menntaskól-
inn við Tjörnina), og annað eintak,
sent varðveitt er á Náttúrugripasafn-
inu á Akureyri.
Þessar J)rjár tegundir eru Polistes
gallicus L., Vespula germanica F. og
Vespula vulgaris L., og verður J>eirra
nú getið nánar, liverrar fyrir sig.
Polistes gallicus L.
Tvö eintök hafa fundist af þessari
tegund hér á landi, og virðast bæði
hafa borist hingað með vínberjum
frá Suður-Evrópu. Fyrra eintakið (6.
mynd), Jterna, fannst í Reykjavík 27.
9. 1968 lifandi í vinberjatunnu frá
Spáni (safnandi Kristján Haraldsson).
33
3