Náttúrufræðingurinn - 1979, Blaðsíða 63

hryggnum getur að líta a. m. k. 4—6
dreifða gígkatla í röð, með undir-
göngum í ýmsar áttir, sams konar og
lýst hefur verið í Kerlingarhólum,
auk nokkurra smárra kleprahrauka.
Hraun er að vísu nrjög lítið og hefur
runnið stutt, en rennslishættir ná-
kvæmlega þeir sömu og í Kerlingar-
hólum. Hefur hraunið alls staðar
hlaðist upp sem hlöss yfir aðalgosrás-
irnar, með smátungum í ýmsar áttir.
Hvergi vottar fyrir gjalli né öðrum
þeim einkennum, sem bent gætu til
gervigíga. Auk jjess er hryggurinn í
beinu, skástígu (en echelon) framhaldi
Kerlingarhólasprungunnar, en hraun-
straumur frá J:>eim hólurn er j^etta
hraun ekki. Verður að líta á þessa
bungóttu hólakeðju sem raunveruleg-
an gosstað. Kemur gossprungan út
undan nyrsta hraunhólnum, sem er
ósprunginn með öllu, ca. 0,5 km sunn-
an túns á Hóli. Er jaað um 40—50 cm
víð bergsprunga og hverfur stuttu
norðar.
Ekki skal fullyrt, livort þarna hefur
gosið á sama tíma og í Kerlingarhól-
um, þótt líklegt sé jtað (sjá 4. snið,
7. mynd).
Stakur gjallgigur
Einn gígur er utanveltu í þessum
gosstöðvum, en Jtað er gjallgígur 500—
400 m vestan við koll syðstu hraun-
hæðarinnar, og mætti fljótt á litið
ætla, að hann væri allmiklu eldri (sjá
kort, 6. mynd). Hann virðist gíglaus,
en við nánari aðgæslu sést, að J)etta
er íbjúgur, 60—70 m langur partur úr
lágum, Jiykkum gjallbarmi, opinn
ANA, utan um víðan, hálffylltan gíg,
sporöskjulaga. Gjallið er glerkennt og
nokkur hraunflykki á yfirborði, ásamt
ávöluðum framandsteinum, sem lang-
sennilegast eru úr fornri grjótdreif
ofan á Stóravítishrauni (sjá S. Elías-
son, 1977).
Þessi gjallmelur hefur hlaðist upp
í sprengingum. Hraunið frá Kerling-
arhólum umfaðmar hann í hálfhring
í allbrattri brún, eins og eitthvað hafi
staðið í vegi fyrir Jrví, en Jjó er djúp
lægð á milli hraunsins og gígfyllunn-
ar, og má láta sér detta í hug niður-
hruninn gjallbarm. Gjallið er sama
efnis að sjá sem í hraunhæðunum og
þarna hefur gosið, án hraunrennslis.
Er hugsanlegt að hraunkvika hafi
komist í náið samband við grunnt
jarðvatn, enda er gjallið glerkennt og
gígurinn yrði býsna víður, ef hann
væri „endurbyggður".
Ekki er víst, hvernig stendur á þess-
ari utangátta gjallkeilu, en tvennt er
hugsanlegt: Að hún sé sníkjugígur frá
gosrás Kerlingarhóla, ellegar til orðin
í sérstöku gosi. Ummerki á mótum
hraunjaðars og gjallgígs benda þó
fremur til að dagamunur en ára sé á
aldri þeirra (sjá 3. snið, 7. mynd).
Hraunið
Hraunið er til orðið í Jjunnfljót-
andi flæðigosi. Gjalllög eða klepra er
engin að finna, nema gjallgíginn
staka. Hraunið hefur ollið frá kraum-
andi gígtjörnum og hraunbungurnar
hlaðist upp úr kvikum smátungum,
sem lögðust hver ofan á aðra út og
suður. Allmikið hefur flætt upp úr
gígkötlunum sjálfum, en glóandi læk-
ir og kvíslar víða komið upp um rifur
og göt utan í gígbrekkunum, runnið
áfram í rásum og hraunpípum og sest
til í tjarnir. Megin hraunárnar rudd-
ust lengra fram í neðanjarðargöngum
57