Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 1979, Side 68

Náttúrufræðingurinn - 1979, Side 68
jarðvegi á þessum slóðum (5. snið) svo og mjög þunnan jarðveg í mikilli hlauprás í Jökulsárgljúfrum (6. snið), um 2000 ára gamalli, eða varla það (S. Elíasson, 1977), er ekki fjarri lagi að áætla aldur hraunsins 1500—2000 ár. Einnig er fróðlegt að bera jarð- vegssnið á Kerlingarhólahrauni sam- an við snið á Þrengslaborgarhrauni í Mývatnssveit (Laxárhrauni yngra), sem Sigurður Þórarinsson (1962) áætl- ar um 2000 ára gamalt (snið 9). Ald- ursmunur í hundruðum ára virðist lítill. Hverrar œttar er hraunið? Eins og fyrr er getið er talið, að í umbrotahrinum, eins og gengið hafa yfir á þessum slóðurn þrjú síðustu ár (og eru líklega ekki nýtt fyrirbæri), þá ryðjist hraunkvika út í sprungu- beltið, ýmist norður eða suður, þegar mikil spenna er upp komin í kviku- þróm undir Leirhnjúkssvæðinu. Gamlar eldstöðvar á sprungubeltinu eru því forvitnilegar. Vfst má telja að fræðimenn hafi rótað í þeim rnikla hnappi eldstöðva, sem liggur til suð- urs frá Kröflu og sennilega litið í norðurátt líka. Áhugi minn á Kerl- ingarhólum vaknaði vorið 1976 og jókst verulega í miðsvetrarhrinunni á síðasta ári (1978). Náinn bergfræði- legur skyldleiki gosefna á þessum stöð- um, fjarri hvor öðrum, eða einhver sameiginleg sérkenni þeirra, hlutu að vera fróðleg. Það er nefnilega ekki hægt að úti- loka þann möguleika, að Kerlingar- hólar hafi gosið í kvikuhlaupi frá Kröflu, sams konar og nú þrjú síðustu ár er talið að hlaupið hafi 2—3 sinn- um suður í Bjarnarflag og 5—6 sinn- um norður í Kelduhverfi, með jarð- skjálftum og landraski og endurlífg- un á gömlum jarðhitasvæðum á sprungubeltinu. Bergfræðileg athug- un á Kerlingarhólahrauni kynni að vera þung á metunum. Karl Grönvold hjá Norrænu eld- fjallastöðinni hafði einmitt gert slíka athugun, og var hann svo vinsamlegur að segja mér frá niðurstöðum sínum og leyfa að geta þeirra. Karl segir: „Við Kristján Sæmundsson höfðum velt því nokkuð fyrir okkur, hvort Kerlingarhólahraun gæti verið ættað úr Kröflu. Sýni á ég ekki fullnægj- andi góð, en þó gerði ég frumathugun á því sem ég átti og sýnir lmn ein- dregin Kröflueinkenni. Efnasamsetn- ing hrauna á „Þeistareykjasvæðinu" frá nútíma er talsvert frábrugðin sam- setningu hrauna frá Kröflusvæðinu frá sama tíma. Finnst mér því vafa- lítið, að Kerlingarhólahraun sé ættað frá Kröflusvæðinu." Það er því „vafalítið" að Krafla hefur „hag^ð sér til svona“ fyrir 1500 —2000 árum og haugað upp Kerling- arhólum í Gjástykki í allmögnuðu kvikuhlaupi, sem braut sér leið upp á yfirborð. Um ætterni Skinnstakka- nibbu og samnefnds hrauns er enn ekkert vitað með vissu og bíður það annars tíma. Þakkir Oddi Sigurðssyni þakka ég fyrir yfir- lestur handrits, nytsamar ábendingar, lán á ljósmyndum o. fl., Karli Grön- vold fyrir að ljá umsögn sína um bergfræði Kerlingarhólahrauns og Kristjáni Sæmundssyni afnot af óbirtu korti sínu og ábendingar. 62

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.