Náttúrufræðingurinn - 1981, Blaðsíða 5

Á sama tímabili voru rafveidd laxa-
seiði (aðallega 1—2 ára gömul) úr
fjórum ánr (lega þeirra er sýnd á 1.
mynd) til ákvörðunar á klórkolefnis-
samböndum. Verður hér nokkuð vikið
að niðurstöðutölum þeirra ákvarðana,
enda þótt fyllri greinargerð um þessar
rannsóknir muni birtast siðar.
AÐFERÐIll OG EFNIVIÐUR
Silungar (bleikja, Salveíinus alpinus, og
urriði, Salmo trutta) voru veiddir á stöng i
Eyjalóni, Úlfsvatm, Litla-Arnarvatni og i
Kálfdalavatm. Or Elliðavatni var fenginn
silungur, er Veiðimálastofnun veiddi í
rannsóknarskyni. Silungur úr Apavatni
var keyptur í verslun i Reykjavík. N'oru
þannig teknir til rannsóknar samtals 1(5
silungar. Lega fyrrnefndra vatna er
sýnd á korti (1. mynd).
Silungarnir voru frystir eins fljótt og
unnt var. Voru þeir síðan geymdir i
frysti (— 22°), uns þeir voru teknir til
rannsóknar. Var þá hver fiskur þíddur,
hausskorinn og flakaður. Hausar voru
sendir til Veiðimálastofnunar til ald-
ursgreiningar (Jón Kristjánsson). Flak-
að hold livers fisks var tætt (hómó-
geniserað) í Brauns tætara. Þvi næst
voru tekin til vinnslu 6X5 g af tættu
holdi hvers fisks. Voru fjögur sýni notuð
til ákvörðunar á klórkolefnissambönd-
um og tvö til ákvörðunar á fitu.
Sýni (5 g) voru rifin eða hrærð með 10
g af þurru, hreinsuðu natríumsúlfati
(Merck 6649) til þess að binda vatn. Að
þessu loknu voru sýni (blöndur með
natríumsúlfati) sett i glersúlur (úrhlut-
unarsúlur). Sýni voru því næst úrhlutuð
á súlunni með 10 ml af jafnri blöndu
(1+ 1) acetóns (Merck 14) og petról-
eumbenzíns (Merck 1773). Þá voru sýni
úrhlutuð á súlunni með blöndu af
tólúeni (Merck 8323) i petróleum-
benzíni (1 + 4) og loks með petróleum-
benzíni, þar til alls höfðu safnast 40 ml
gegnum súluna. Með þessu móti er úr-
lilutaö gegnum súluna öllum fitu-
kenndum efnum aö kalla og öllum efn-
um, er bindast eða leysast i fitu. Fyrr-
nefnd leysiefni voru öll hreinsuð meö
eimingu i glereimingartæki áðuren þau
voru notuð.
Tvö sýni úr hverjum fiski voru þvi
næst inngufuð að fullu við köfnunar-
efnisblástur og vægan hita (40 — 50°) í
N-EVAP inngufara (Organomation).
Gliis með sýnunum þurrum voru siðan
tekin og vegin og eiginþyngd glasanna
dregin frá. Fékkst þannig tvöföld
ákvörðun á fitumagni í hverjum fiski.
Var fitumagn gefið til kynna í hundr-
aðshlutum sýnisþyngdar.
Fjögur sýni úr hvcrjum fiski voru, eins
og áður segir, tekin til ákvörðunar á
klórkolefnissamböndum. Voru þau ekki
inngufuð að fullu, heldur þynnt með
petróleumbenzíni, hrist með sterkri
brennisteinssýru (97%), skoluð með
eimuðu vatni og notuð til gasgreiningar
á klórkolcfnissamböndum (Jóhannes
Skaftason 1978). Niðurstöðutölur eru
þannig meðaltal fjiigurra sjálfstæðra
mælinga. Mæld voru og tvenn blind-
gildi (án fisks) samtímis og þau dregin
frá mældum gildum klórkolefnissanr-
banda. Niðurstöðutölur ákvarðana á
klórkolefnissamböndum voru gefnar til
kynna með ng/g fitu (sama gildir einnig
um laxaseiði).
NIÐU RSTÖÐUR
Yngstu silungar voru taldir 3 ára
(Kálfdalavatn og tveir fiskar úr Apa-
vatni). Elstur var talinn urriði úr
Litla-Arnarvatni (llára) og bleikja úr
99