Náttúrufræðingurinn - 1985, Qupperneq 40

1731-31
Á kortum sem T. H. H. Knoff
teiknaði af Skaftafellssýslum (sjá Har-
ald Sigurðsson 1978) eru útlínur
Vatnajökuls mjög ónákvæmt dregnar,
en ofan í Skeiðarárjökul hefur verið
skrifað: „Udlöbeniokul for 600 Aar.
Same Iokul flöter sig fram og tilbage".
Haraldur Sigurðsson (1978) telur að
hér eigi við jökul sem hleypur,
þ. e. a. s. þegar vatnshlaup kemur
undan jökuljaðarinum. Einnig getur
hér verið átt við, að jökullinn hlaupi
fram, það er að gangur sé í honum og
jökuljaðarinn gangi líkt og Vestri-
Hagafellsjökull árið 1980 og hörfi síð-
an, og er það vísast nær sanni.
Reyndar notar Knoff „Udlöbeniokul"
víðar á kortum sínum og virðist tákna
skriðjökul.
1756
Sumarið 1756 ferðuðust Eggert Ólafs-
son og Bjarni Pálsson um Skaftafells-
sýslur og er þeim lýst í ferðabókinni
(Eggert Ólafsson 1772). Þar stendur
eftirfarandi:
„Fiældsiden norden for Nupen, er
smukt og fruktbar paa kraftigt Græs
og Birkeskov, hvilket er desto meer
at undre paa, sidan Isen gaaer her
tæt til, og de kolde Jpkel-Elve,
Nupsv0tn, styrtes her ned af Is-
sprækkerne, og oversvpmme Foden
af ommældte Fiældside."
í dagbókinni á Landsbókasafninu er
eftirfarandi klausa:
„Norden for Lomagnup udi dens fi-
æld side er god birke skov og skiön
græsgang for faar som gaar her, og
bliver meget fede og tillige vilde; thi
folk kommer siælden til dem, hver
andet eller 3de Aar, thi formedlest
fiældet, stilhed og Nups-Elverne
som styrtes her frem af Jökkelen tæt
ved roiden bliver veyen farlig og
besværlig. At faarene faar her græs
nok af Jorden og knopfer af træerne
om vinteren saa at de lidit eller intet
taber af dens fedme, er vist og til-
forladeligt; end skiönt det næppe
synes troeligt formedelst den gruue-
lige Skeiðar-aa-Jökkels nærværelse;
men flere sammeslags og lige saa
visse exempler bekræfter endnu mer
sandfærdigheden. “
Petta hefur verið túlkað á þann veg
að Skeiðarárjökull hafi legið að hlíð
Lómagnúps. Þegar Eggert ræðir um
hlíðina norðan Lómagnúps á hann
augljóslega ekki aðeins við hlíðina inn
með Núpnum heldur einnig vestur hlíð
Eystrafjalls. Það sést best af því, að í
dagbókinni er getið um útigang
sauðfjár sem hafi verið smalað annað
og þriðja hvert ár. Þetta getur aðeins
átt við Eystrafjall og Núpsstaðaskóga,
sem ekki voru smalaðir á hverju ári og
tíðkaðist það allt fram á þessa öld. Því
verður ekki dregin sú ályktun að
Skeiðarárjökull hafi náð í Lómagnúp,
enda tekið fram að Núpsvötn flæði um
hlíðarfótinn.
1777
Kort af Vestur-Skaftafellssýslu, sem
Sæmundur Hólm teiknaði (sjá
Nprlund 1949 og Harald Sigurðsson
1978) sýnir legu jaðars Skeiðarár-
jökuls þó ónákvæmt sé. Ekki er að sjá
að Skeiðarárjökull liggi að Lómagnúp.
1783
Kort í riti Sæmundar Hólm (1784)
um Skaftáreldana sýnir að Skeiðarár-
jökull hefur ekki náð að Lómagnúp.
1784
Jón Steingrímsson (1907—15) skrif-
ar eftirfarandi:
„Þetta sama ár 1784 um veturinn
voru öll vötn venju minni, sem
renna úr Skeiðarárjökli, sem liggur
milli Núpstaðar og Skaptafells. f
þessum jökli heyrðust miklir brestir
og undirgangur, þar til úr honum
34