Náttúrufræðingurinn - 1986, Blaðsíða 25

öldum, að garðurinn hafi upphaflega
verið hagagarður og smalamaður
Ketilbjarnar hafi hafst við í Skálholti
(sbr. Brynjúlf Jónsson 1894). Valdi-
mar Pálsson (1986) skráði sögn eftir
Kristínu Ólafsdóttur, sem bjó á Spóa-
stöðum á síðari hluta 19. aldar. Þar
segir, að smalamaður Ketilbjarnar
hafi hafst við í skála, sem nú er í landi
Spóastaða, og heitir þar Smalaskáli.
Þar eru nú tóftir af beitarhúsum.
Smalaskáli er um 1,5 km fyrir neðan
Þrælagarð.
HELSTU NIÐURSTÖÐUR
1. Þrælagarður er 6,9 km langur og
liggur milli Brúarár og Tungufljóts í
Biskupstungum.
2. Þrælagarður er mjög sokkinn í jörðu
og sést víða alls ekki á yfirborði.
3. Elsta heimild sem getur átt við
Þrælagarð er Landnáma. Þar er
nefndur Hagagarður og er líklega
sami garðurinn og nú er nefndur
Þrælagarður.
4. Afstaða garðsins til öskulaga og þær
ályktanir, sem draga má af fornum
bókum, stangast ekki á. Telja verð-
ur mikil líkindi til, að garðurinn hafi
verið hlaðinn fyrir 950, líklega nærri
930 og þar getur vart skeikað nema
fáeinum áratugum. Þetta er eitt elsta
mannvirki sem kannað hefur verið
hér á landi.
5. Þrælagarður hefur fyrst verið landa-
merkja- og/eða hagagarður í land-
námi Ketilbjarnar á Mosfelli. Um
aldir var hann merkjagarður milli
jarða Skálholtsstóls og Torfastaða,
sem er kirkjujörð.
ó.Sögnin um, að þrælar Ketilbjarnar
hafi hlaðið garðinn gæti verið æva-
fornt minni og ásamt nafninu bendir
til landnámsaldar.
ÞAKKARORÐ
Þeim fjölmörgu Biskupstungnamönnum
sem greiddu götu okkar eru þakkir
skyldar. Guðrún Larsen jarðfræðingur
staðfesti greiningar öskulaga og las handrit
að greininni og benti á margt sem betur
mátti fara og hafi hún þakkir fyrir.
HEIMILDIR
Army Map Service. 1945. Loftmynd nr.
16—1236—II—1.
Brynjúlfur Jónsson. 1894. Rannsóknir í
ofanverðu Árnessþingi sumarið 1893.
- Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
1894: 1-15.
Brynjúlfur Jónsson. 1895. „Flosatraðir" og
þingfararvegur Þjórsdæla. — Árbók
Hins íslenzka fornleifafélags 1895: 22—
23.
Einar Arnórsson. 1950. Árnesingasaga II.
Árnesþing á landnáms- og söguöld. —
Árnesingafélagið í Reykjavík, Reykja-
vík, 410 bls.
Gísli Gestsson. 1969. Álnir og kvarðar. —
Árbók hins íslenzka fornleifafélags
1968: 45-78.
Grágás. 1974. Konungsbók II. - Odense
Universitetsforlag, Odense, 252 bls.
Guðríður Þórarinsdóttir. 1949. Frá
Bræðratungu. - Bls. 68-86 í: Inn til
fjalla I. Félag Biskupstungnamanna í
Reykjavík, Reykjavík.
Guðrún Larsen. 1978. Gjóskulög í ná-
grenni Kötlu. - Háskóli íslands, 4. árs
ritgerð, 59 bls.
Guðrún Larsen. 1984. Recent volcanic
history of the Veidivötn fissure swarm,
southern Iceland — An approach to
volcanic risk assessment. — Joumal of
Volcanology and Geothermal Research
22: 33-58.
Guðrún Larsen &' Sigurður Þórarinsson.
1978. H4 and Other Acid Hekla
Tephra Layers. - Jökull 27: 28-46.
Guðrún Larsen & Sigurður Þórarinsson.
1984. Kumlateigur í Hrífunesi í Skaftár-
tungu IV. — Árbók Hins íslenzka fom-
leifafélags 1983: 31-47.
231