Náttúrufræðingurinn - 1986, Blaðsíða 33

Sigurjón Rist
og Guðmann Ólafsson:
ísar Þingvallavatns
INNGANGUR
Ævagömul fullyrðing segir: „Það
heyrir til undantekninga að Þingvalla-
vatn leggi fyrir vetrarsólhvörf". Isa-
reglan er ekki öll fyrr en sagt hefur
verið: „Úlfljótsvatn leggur fyrripart
vetrar, á meðan helst Þingvallavatn
autt. Fáum dögum eftir að Þingvalla-
vatn leggur leysir ísa Úlfljótsvatns".
Árið 1959 var hið náttúrlega
rennslissamband milli vatnanna rofið
með stíflu í útfalli Þingvallavatns.
Krapaför úr Þingvallavatni eru nú
hindruð. Vatnið er tekið inn í jarð-
göng 5 til 8 m undir yfirborði. Yfirleitt
er útstreymið nú meira en áður var
einmitt meðan ár og vötn er að leggja.
Hin síðari ár hefur því orkað tvímælis,
hvort gamla ísareglan um samspil
vatnanna sé enn í fullu gildi. „Reglan
er enn rétt í megin atriðum", segja
rafstöðvastjórar; „hin skörpu skil eru
að vísu horfin“. Á Úlfljótsvatni er og
hefur ætíð verið varasamur ís.
VATNSDÝPI OG
RENNSLISHÆTTIR
Vatnsdýpi
Áður en lengra er haldið er ráðlegast
að huga að dýptarkorti Þingvallavatns
(1. mynd) og gefa einnig gaum að inn-
og útrennslinu. Yfirborð án eyja er
83 km2. Meðalhæð Þingvallavatns
yfir sjó er frá fyrri tíð 100,53 m í kerfi
Landmælinga íslands, en 102,40 m í
kerfi Sogsvirkjunar, þar eð 0-punktur
landskerfis er 187 cm í Sogskerfi.
Mesta dýpi (Sandeyjardjúp) er 114
m en meðaldýpi er 34 m. Rúmtak
vatnsskálarinnar er 2855 G1 (2855
milljónir rúmmetra), er þá mælt upp
að gömlu meðalvatnsborðsstöðunni
100,53 m y.s. Á síðari árum er að
meðaltali 21 cm hærra í vatninu. Það
gefur 18 G1 viðbót.
Innrennsli
Innrennslið er að verulegum hluta
undir yfirborði eða úr lindum og linda-
lækjum, gjám og sprungum í eða við
fjöruborð. Neðanjarðarrennslið mun
vera komið langt að. Telja má fullvíst
að sumt sé ættað allt frá Langjökli
(Bragi Árnason 1976). Þetta vatn er
kallað einu nafni lindavatn. Þar eð
hinn stöðugi hiti þess stingur í stúf við
venjulegt yfirborðsvatn er það gjarnan
nefnt kaldavermsl. Lindavatn er hátt í
9/io innrennslisins.
Meginstraumur lindavatnsins er að
norðan, en einnig kemur drjúgt vatn til
Þingvallavatns að austan og vestan og
lítilsháttar að suðvestan. Lindainn-
rennslið við norðurströndina kemur í
Náttúrufræöingurinn 56(4), bls. 239-258, 1986
239