Náttúrufræðingurinn - 1986, Blaðsíða 47

10. mynd. ísris, sperra. — An upward icefold (teikning/drawing Guðmann á Skála-
brekku).
þáttur. Með tilliti til hraðans er hent-
ugt fyrir ferðamann, sem leggur leið
sína um ísilögð vötn að hafa í huga
þrjú burðarþolsstig íss: Stöðuþol,
skriðþol og leifturþol. Stöðuþol miðast
við að farartækið geti numið staðar á
ísnum. Skriðþol íss: Með dembings-
hraða, t.d. á snjóbfl á 30 km hraða á
klst, má fljóta á allmiklu lélegri ísi en
fært er að nema staðar á. Leifturþol
íss: Á svonefndum leifturhraða farar-
tækis, t.d. á snjósleða, tekst að fljóta á
örþunnu ísskæni. Nú er ástæða til að
víkja aftur að gerð og ástandi ísa þar
sem frá var horfið undir lið A. Ef ísinn
er ósamfrosta, eins konar tví- eða
þrískinnungur, þ.e.a.s. vatn og krap á
milli íslaga þá er stöðuþol íssins aðeins
burðarþol sterkasta íslagsins. Öðru
máli gegnir um skriðþolið og hvað þá
leifturþol, það nálgast að vera saman-
lagt stöðuþol íslaganna. Þessu veldur
tregða vatns og íss að láta undan og
svigna.
ÍSINN OG VATNSHITINN
Þótt hitaskil séu í Þingvallavatni um
stundarsakir á kyrrlátum sumrum, þá
er vatnið fullkomlega upphrært eftir
stormbeljanda og öldurót er líða tekur
á haust. Varðandi vatnshitabúskapinn
er afar veigamikið atriði hvenær að
vetrinum frostkyrrur koma, svo að
vatnið leggi varanlegum ísi. Komi
frostkyrrur fyrir áramót, varðveitist
venjulegast í vatninu nokkur varmi frá
liðnu sumri, eins og vikið er að hér á
undan.
Gera má ráð fyrir að vatnshiti Þing-
vallavatns við ísalagnir yrði áþekkur,
hvort heldur aðalinnrennslið er drag-
árvatn (yfirborðsvatn) eða lindavatn.
En um leið og ísþekjan er komin á
253