Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 1986, Qupperneq 38

Náttúrufræðingurinn - 1986, Qupperneq 38
hvergi er okkur kunnugt um samfellda langtíma áraröð, fyrr en komið er að síðastliðnun ellefu árum, að Hörður Guðmannsson í Skálabrekku tók að sér að skrá kerfisbundið um ísalagnir og ísabrot (1. tafla). ísalausnir, öðru nafni ísabrot, ber æðioft skyndilega að, og það svo, að netalögnum undir ísi verður ekki bjargað. Þetta gerist þó aðeins er hvessir snögglega og ísinn er undir 20 cm að þykkt. Venjulegra er að ísa- lausnir taki nokkurn tíma. ísinn er þó orðinn varasamur gangandi manni viku eða svo áður en hann leysist sund- ur og vatnið skráð íslaust. ísalagnir tefjast fram eftir vetri af tveimur allólíkum orsökum. í fyrsta lagi vegna hlýinda og í öðru lagi vegna storma sem brjóta ísskænið upp sí og æ. Utrennslið er áberandi kaldara þá vetur sem ísinn brotnar upp hvað eftir annað. Til dæmis er útrennslið úr vatn- inu hjá Steingrímsstöð nálægt 0,2°C undan ísnum þá vetur, móti 1,2°C eða hærra er vatnið leggur án þess að ísinn brotni upp. Munnlegar heimildir ábúenda við Þingvallavatn benda til að vatnið hafi iðulega lagt í annarri viku janúarmán- aðar. Hægt var að hefja netaveiði und- ir ísnum um miðjan janúar. ísinn var talinn standa við í þrjá mánuði. Sam- kvæmt gömlum heimildum og athugun síðari tíma (1. tafla) virðist því rétt að telja meðal ísþekjutíma 3 mánuði, venjulegar ísalagnir um 10. janúar og ísabrot (ísalausnir) um 10. apríl. VAKIR í eiginlegri merkingu getur Þingvallavatn orðið allagt ef hörku skafrenningssnjóbyl gerir strax á eftir froststillum. Við slíkar aðstæður skefur í allar opnur og afætur. ís- og snjóþekjan lokar öllu fullkomlega, en það varir aðeins skamma stund. Vakir koma skjótt með ströndum fram við norðanvert vatnið. Ekki þarf að bíða lengi þar til Nesjaeyjaropnan lætur á sér kræla. Hún verður að því er virðist 600 m breið og getur svo haldist óbreytt vikum saman. Strax utan hennar er gjarnan 25-30 cm þykkur ís. Ef snjóar á þunnan ís og skefur síð- an saman í dyngjur með auðum blett- um á milli, verður alltaf varasamur ís undir dyngjunum og það svo að ísinn getur étist algjörlega burt. Dyngju- blettirnir lagast ekki nema hláku geri sem bleytir snjóinn fullkomlega og allt nái síðan að frjósa saman á ný. Vakir á Þingvallavatni eru aðallega meðfram löndum ef frá er talin Nesja- eyjaropnan (6. mynd). Á stöku vetrum verður þó vart við vakir úti á vatni norður og norðaustur af Sandey eigi djúpt út af Arnarfelli. í áraraðir á undan og á eftir ber ekki neitt á neinu. BRESTIR Þegar ísinn er snjólaus og orðinn 25 cm þykkur taka svonefndir brestir að myndast með dunum og dynkjum (7. mynd). ísinn er þá að rifna á milli nesodda þvert yfir vatnið eða milli Sandeyjar og lands. Mest kveður að þessu þegar frost er hart eða hefur verið hart og veðrabrigði eru í aðsigi, stormur og asahláka, þá umturnast brestirnir. ísbrúnir skarast, myljast niður í smátt jakahröngl. Á stöku stað þrýstast báðar skarabrúnir niður í vatnið og mynda svokallaðan kjöl, sem getur náð 1,5 m dýpt. Einnig eiga skarabrúnir það til að ýtast upp í ris eða sperru. Alhæstu sperrur hafa náð 244
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.