Náttúrufræðingurinn - 1965, Qupperneq 23

NÁTTÚRUFRÆÐIN GU RI N N
69
Nóttina milli 11. og 12. júní 1838 urðu miklir landskjálftar á
Norðurlandi, seni einkum gengu yfir nyrztu hluta skaganna milli
Skjálfanda og Húnaflóa, svo að nokkrir bæir hrundti og Hólakirkja
skaðaðist nokkuð. Augljóst er, að upptök skjálftanna voru norður
í hafi. Töldu margir jarðskjálfta þessa hafa orsakast af gosi í sjón-
um. í fréttadálkinum í 5. árgangi Fjölnis, 1839 (II, bls. 9) segir hér
um: „í júnt mánuði gjörði svo mikla hræring nyrðra, nóttina milli
II. og 12. júnímánaðar nokkru fyrir fótaferð, að bæir högguðust,
og einstöku hrundu að mestu; varð mest af því í Fljótum í Skaga-
firði, og á þeim kjálkum landsins þar í nánd, sem skaga lengst norð-
ur. Þóttust menn verða þess varir að hræringin kæmi að' norðan og
þcir ,sem úti voru staddir, létust séð hafa líkt bylgju nokkurri, þá
aðalhræringin gekk að, úr norðurátt — er þess og getið, að vikurkol
hali fundizt þar við sjó, og hafa það sumir menn fyrir satt, að elds-
unrbrot nokkur hafi verið undir sjónum einhvers staðar gegnt
norðri þaðan. Um sama leiti þóttust menn verða varir við ösku-
íall á nokkrum bæjum á Rangárvöllum, og að vísu var á hvíta-
sunnukvöld og stöku sinum þar eftir loftið líkt því þá vikur og vik-
urmistur hefur lyllt það og eldur er uppi.“
Ótrúlegt virðist mér, að þetta ryk í lofti sunnanlands hafi staf-
að af neðansjávargosi fyrir Norðurlandi, þar eð öskuryks í lofti
norðanlands er alls ekki getið í ítarlegri lýsingu þessa jarðskjálfta
eltir K. E. Möller, sem jrá var ver/lunarstj()ri á Siglufirði (Þ. Thor-
oddseu. Landskjálltar á íslandi, II, bls. 217—220). Virðast mér eng-
ar sannanir vera til fyrir neðansjávargosi þetta ár.
Um 10 km undan Tjörnesi rísa tvær túffeyjar, sem nelnast Mán-
áreyjar. Sú syðri, Háey, 50 m há, sú nyrðri, Lágey, 23 m. Háey er
hlaðin upp úr túlfi, en Lágey úr túlfi og grágrýti. Norður af Mán-
áreyjum eru blindsker, Kyjabrekar.
31. des. 1867 varð mjög snarpur jarðskjálftakippur á Húsavík
við' Skjállanda og fannst hann allt austur í Vopnafjörð, en síðan
voru smákippir dag og nótt fram í miðjan janúar. Um þau áramót
hafði, svo vitnað sé í Norðanlara frá 15. leb. 1868 „nokkrum sinn-
um sést úr Kelduhverfi í Þingeyjarsýslu logi upp úr hafi, í norður
af svonefndum Mánáreyjabrekum, sem liggja út af Tjörnesi, og aft-
ur úr Köldukinn nú fyrir skömmu sama sjón og á sömu stöðum.
Af þessu ráða menn, að eldur hafi um þær mundir verið uppi hér
norður lyrir landi og jarðskjálftinn, sem hér er að framan getið,
;