Náttúrufræðingurinn - 1944, Blaðsíða 61
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
55
sprota að’ vaxa nærri yfirboröi, lieldur en að brjóta sér leið djúpt
niður í jarðveginn. Jarðsprotar, sem vaxa djúpt, eru vitanlega
nnin betur varðir gegn frosti og rakabreytingum í moldinni,
Iieldur en þeir sem liggja grunnt. En þeir verða lika að fórna
mikilli orku til að ná þeirri stöðu og miklu meiri en hinir, sem
í staðnn geta beitt orku sinni til að leggja undir sig stærra svið
i moldinni. Djúpsæknir jarðsprotar eru venjulega gildvaxnir
og þreklegir, en hinir grunnvöxnu eru mun grennri. Margir
þeklcja snæblóm (eða krókus), sem viða er ræktað til skrauts
og blómgast mjög snemma. Ef jurtin er grafin upp að áliðnu
vori, þegar blómin eru fallin, kemur i ljós að stögnllmýðið er
Iirukkótt og tæmt af forðanum sem það geymdi frá sumrinu áð-
ur; þvi að liann hefur gengið til blómgunarinnar. Laufsprotinn,
sem vaxið hefur upp frá hnýðinu og borið blóm, er tekinn að
þrútna neðst — niður við gamla hnýðið. Nýtt bnýði er auðsjáan-
lega að myndast og stækkar óðum, því að blöð laufsprotans afla
stöðugt matar handa því — til varðveizlu. Neðan Tmdir gamla
bnýðinu má sjá leifar af enn eldra hnýði. Auðsjáanlega vex á ári
hverju nýtt hnýði ofan á því frá árinu áður og svo koll af kolli.
Mætti ætla, að eftir fáein ár liljóti nýja hnýðið að gægjast upp
úr moldinni. Þessu er samt ekki þannig farið. Það eru öfl að verki
sem valda þvi að nýtt linýði jafnan skipar sess fyrirrennara síns.
Niður úr hnýðunum vaxa á vori liverju margar rætur og eru
sumar þeirta mildu stærri og sterkari en aðrar. Ilinar stóru og
löngu rætur Iiafa þann eiginleika að gela dregið sig saman,
stytzt og gildnað að sama skaþi; þannig draga þær bnýðin nýju
niður í moldina, þangað sem gömlu bnýðin bjuggu. ITnýðin vaxa
upp, en ræturnar toga þau niður. Þannig næst jafnvægi. Ef við
athugum blaðhvirfingu fifilsins, sjáum við brátt að gömlu blöð-
in liggja næst moldinni, en bin ungu ofar og fjær. Blöðin virðast
á uppleið likt og ungu bnýðin frá snæblóminu. En einnig hjá
fíflinum myndast stöðugt teygjurætur, sem dragast saman og
toga blaðbvirfingarnar og urtina alla niður i réttar skorður.
Reykjavík á Þorláksmessu 1943.