Náttúrufræðingurinn - 1944, Blaðsíða 48

42
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
\atni úr sama jarðvegi. Til að sýna mikilvægi þessa, verðnm við
að minnast þess að það er mjög sjaldgæft að jurtin ráði ein yfir
vatnsmagninu sem rótin nær til í moldinni. Þegar rótin sýgur
til sin vatn úr jarðveginum byrjar óðai’a rennsli eða aðstreymi
frá moldinni mnliverfis, lengra og lengra burtu. Þannig verður
rót oft að keppa við aðra rót um vatnið og það þótt ræturnar
snerti ekki livor aðra, en auðvitað er baráttan þvi harðari sem
ræturnar liggja þéttar saman. Er þá augljóst, að gerð eða
hæfni rótanna ræður miklu um bve vel eða illa aðdrættir vatns-
ins takast í baráttunni við aðrar rætur í moldinni. Ennfremur
eiga jurtirnar iðulega i baráttu um söltin eða steinefnin sem eru
uppleyst í jarðveginum. Það er oft mikilvægt í þessu sambandi
á livaða tíma mestur vöxtur er i ákveðnum jurtategundum. Því
tvær tegundir í sama jarðvegi geta haft mismunandi aðal-vaxta-
skeið og geta því kanske þrifist vel hver á eftir annarri.
Nú hefir aðeins verið drepið á nokkra þætli úr baráttulífi
jdantnanna — birtubaráttu, vatns- og steinefnakapphlaup. Með
J-.vi að hafa jafnt bil (grisja plönturnar) og með þvi að rækta
moldina milli þeirra, reynir garðyrkjumaðurinn að draga sem
mest úr birtu- og vatnssamkeppninni, en notkun áburðarins er
gerð til að jafna og uppfylla þarfir þeirra allra af steinefnum.
Þrátt fyrir það er keppnin engan veginn alveg úr sögunni, en
er aðeins takmörkuð með fórnum bvað þéttleika og útliti við-
víkur.
1 ræktuðum garðhlutum er oft engin birtuharátta þótt fyrir
geti það komið í jurtaþykkni. Við segjum „það getur komið fyr-
ir“ því að dálítill skuggi gerir sumum jurtum ekkert. í vel hirt-
um garði, er keppnin eða afskipti milli jurtanna nær eingöngu
niður í moldinni, en þar er keppnin um vatn og uppleyst stein-
efni oft mjög greinileg. Það er enn að miklu lcyti óleyst mál
hvort eða á hvaða hátt rótarkerfi jurtar geti haft beinlínis skað-
leg áhrif á rót annarrar. Það virðist áreiðanlegt að grasrætur
hafi sérslök áhrif á aðrar jurtir, einhver önnur áhrif en matar
eða vatnskeppni. Slík bein áhrif stafa líldega frá efnum sem
myndast við rotnun róta, sem hafa hælt að starfa og dáið. Hinar
fíngerðu, mörgu terefjar grasrólanna, sjúga aðeins næringu og lifa
tiltölulega skainma slund, en í þeirra stað koma stöðugt nýjar,
ungar rætur, en þær gömlu deyja og rotna. Ef nú, eins og ekki
er ósennilegt, allar rotnandi rætur myndi skaðleg efni, þá niynd-
ast þau í ríkara mæli hjá grösum en öðrum jurtum sem hafa
varanlegri rætur en grösin. Þannig dregur gras, sem vex nærri