Náttúrufræðingurinn - 1945, Síða 37

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
99
1. mynd: Myndin, sem gerð er
eftir frummynd Huygens, sýnir
'ljósbrotið eins og það verður f
ljósgeisla, sem fellur hornrétt :i
kristallsflötinn OPQR. Geislinn
AB klofnar í reglulega geislann
BD og óreglulega geislann BC.
hlið, eins og oft er komizt að orði. Séu nú
hraðar þeir, sem ljósið berst með, þeir
iömu beggja vegna sjtjaldsins, verður nýja
ölduframhliðin samsíða þeirri fyrri. Séu
aftur á móti iiraðarnir ólíkir, verður það
til þess, að ölduframhliðarnar fá ólíkár
stefnur sín á milli. Nú má vel hugsa sér, að
ógrynni gata hefði verið á spjaldinu, eða
öllu heldur, það getur ekki lireytt neinu,
þótt alls ekki sé hafðt neitt spjald. — Til
frekari skilnings er nú liægt að liugsa sér,
að In ingaldan frá punktinum A sé komin
til B, og leggur hún þar fram sinn skerf
til ölduframhliðarinnar. Hefði opinu í A
verið lokað, hefði ekki verið um sömu
bylgjuhreyfingu að ræða í B, þ. e. a. s. ef
um ljósöldur hefði verið að ræða, þá hefði
orðið deyfing á ljósinu í B. Má því líta svo
á, að ljósgeislinn hafi stefnuna AB að ljós-
brotinu loknu. A þennan hátt skýrði Huy-
gens fyrir sér ljósbrotið. Hefði sams konar
skýring átt við með silfurbergið var auð-
sætt, að ekki var nóg að gera ráð fyrir því
einu, að sinn hvor geislanna hefði ólíka
útbreiðsluhraðá innan silfurbergsins, sem
lýsa mætti með kúluförum, sem Jrendust
út í allar áttir (kúlulaga öldur). Olíkir
ljóshraðar myndu að vísu valda tveim að-
greindum geislum í siifurberginu, en báðir
ættu Joeir að fylgja hinum almennu lögmálum um ljósbrot, en hér
reyndist óreglulegi geislinn fara sínar eigin götur, sem meðal annars
lýsti sér í snúningi myndarinnar með kristallinum.
Huygens veitti Jjessu athygli og gerði sér ljóst, að af Jjví leiddi, að
ekki gat komið til greina, að óreglulegi geislinn breiddist út eins og
kúlulaga bylgja, jafnlnatt í allar áttir. Fór hann að athuga, hvort
ekki mætti skýra hegðun óreglulega geislans með Jrví, að gera ráð
íyrir að hann breiddist út eftir sporöskjufleti (ellipsoid)), Jr. e. fleti,
sem fiest, Jjegar sporbaugur er látinn snúast um annan ás sinn (gott
dæmi slíks flatar er jörðin, flötust til skautanna). Auðsætt er, að lega
ása sporöskjuflatarins hlýtur að vera háð lögun kristallsins, ]). e. ásar
7*