Náttúrufræðingurinn - 1947, Side 48

190
NÁTTÚRUFRÆBINGURINN
straumnum svo mikill, að þekja baðstofunnar sviðnaði. Selsunds-
bærinn var nálega umflotinn hraunstraunrum. Allar uppsveitir
Rangárvallasýslu örfoka.“ — Gamla Næfurholt eyddist í Heklugosinu
1845, er hraun rann þar heinr á tún. En ekki veit ég, lrvaðan G. E.
kenrur sú vizka, að baðstofuþekjan hafi sviðnað af lútanunr. Hitt
veit ég, að það er ekki satt. Og það ætti G. E. að vita líka. Hin af-
bragðsgóða kviknrynd, sem hann liefur tekið af hraungosi og hraun-
rennsli, sannar, að hann hefur konrið nrjög nærri rennandi hrauni.
Obrunninn konr lrann þaðan og lítt sviðinn eða ekki. Sú reynsla
hefði átt að kenna honum, að liiti frá rennandi lirauni svíður ekki
við,torf né gras fyrr en um Jrað bil, er sérstaklega heit hraunbrún
fellur yfir Jressi efni. En tættur ganrla Næfurholtsbæjarins standa á
að gizka 100 nr frá hraunjaðrinum. — Beinast liggur við að skilja
h'ásögn G. E. svo, að í jressu sama gosi (1845) hafi Selsundsbærinn
verið nrjög hætt konrinn af lrraunstraumum. En Jrað er fjarri sanni,
og mun höf. varla ætlast til, að Jrannig sé skilið, heldur hafi Jretta
gerzt einlrvern tíma í fyrndinni. Hugsanlegt er, að Jrað sé satt, Jrví
að ungleg hraun eru báðunr nregin við bæinn og enginn veit um
aldur nema annars þeirra (Suðurhrauns frá 1389—’90). Hafi hitt
(Norðurhraunið) runnið samtímis, hefur bærinn verið „nálega
umflotinn hraunstraumum.“ En líkurnar til Jress eru óendanlega
litlar, jrví að langt er á nrilli upptaka lrraunanna. — Vissulega hefur
aldrei nein lieil sveit. í Rangárvallasýslu orðið örfoka.
Á bls. 27 er komið fyrir furðu mörgum skekkjum í Jrremur línum.
Ég leyfi mér að slíta tilvitnunina í sundur með athugasemdum nrín-
um innan Iiornklofa: „Til dæmis óku Jreir Hellumenn og Ragnar
Jónsson [Haraldur Runólfsson í Hólunr var Jró einnig með og Jreirra
langkunnugastur] annan gosdaginn [þetta gerðist fyrsta gosdaginn]
alveg upp í Markhlíðina [þeir fóru fyrir ofan (norðan) Markhlíð, en
ekki upp í hana] að Hafurshorni (388 m) [Hafurshorn er 368 m y.
sjó sanrkv. Herforingjaráðskortinu, en hæð 388 er nriklu innar og
nafnlaus] og gengu upp að hraunstraumnum [Jreir gengu nokkuð
áleiðis að næsta hraunstraum, en konru ekki að honum. Morguninn
eftir kl. 8,45 kom Haraldur fyrstur manna í Jressu Heklugosi alveg
að rennandi hrauni, en þá voru aðrir nrenn í för nreð honum], sem
Jreir Galtafellsmenn og Jón Eyjrórsson heimsóttu. [Jón Eyþórsson og
samferðarmenn hans frá GaltaI<vk fóru aðra leið og komu að öðrum
hraunstraumi en Jreir Haraldur. Víðar í bókinni en á Jressum stað er
bærinn Galtalæknr uppnefndur ,,Galtafell“, en Jró sunrs staðar kall-