Náttúrufræðingurinn - 1948, Page 22

68
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
þær hljóta að hafa drukknað í, var rokin burt. En fleira bar til tíð-
inda í þeirri ferð: Þeir fundu sódavatnskeim af vatninu í efstu upp-
tökum Næfurholtslækjar.
Fyrsta daginn, sem ég hafði athugað kolsýruna hjá Næfurholti
(þ. e. 11. júlí) Iiafði ég smakkað á vatninu á þessum sama stað eða
því sem næst til þess að gá, hvort ekki væri kolsýrubragð af því, en
ekkert fundið. Og meira að segja nóttina áður en þetta gerðist
(þ. e. 24. júlí) hafði ég drukkið þarna vænan teyg við þorsta og
ekki orðið var við neinn keim. Þetta ber ekki að skilja svo, að keim-
urinn Iiafi ekki koinð í lækinn fyrr en síðari liluta þessarar nætur,
heldur hins vegar: Þeir þremenningarnir eru bragðnæmari en ég.
Síðar um daginn komst Trausti að raun um, að miklu sterkara
kolsýrubragð var að annarri upptakakvísl Næfurholtslækjar, þeirri
sem kemur upþ í Selskarði við rætur Strillu. Þá tókum við okkur
til og smökkuðum á því nær öllum uppsprettum í nánd við Næl’ur-
holt og tókum sýnishorn af vatni margra þeirra. Sterkt kolsýrubragð
reyndist úr öllum botnum Nýjabæjarlækjar, sem kemur upp undan
sama hrauninu sem kolsýrulautirnar í Hólaskógi og á Krikabrún
eru í. En í uppsprettum Næfurholtslækjar, sem kemur úr sama
hrauni sem Loddavötn eru í, er missterkt kolsýrubragð — og mjög
dauft í syðsta botninum, eins og áður var gefið í skyn. Af engum
öðrum uppsprettum fannst neinn keimur, svo að víst væri, en þær
koma allar upp annaðhvort úr móbergi eða undan öðrum hraun-
um en þeim, sem hér var getið. Við efnagreiningar hefur þó komið
í ljós, að talsverð kolsýra er bæði í vatnsbólslindinni í Næfurholti,
en hún sprettur upp í móbergshlíð, og í Kanastaðabotnum, sem
koma undan fremsta nefi Norðurhrauns. (Sjá töflu II. í grein Gísla
Þorkelssonar hér á eftir.)
í engri uppsprettunni var svo mikil kolsýra, að vatnið ylli af
henni, eins og í ölkeldu, enda væri það vart hugsanlegt eins og til
hagar um þessar uppsprettur. Til þess að uppsprettuvatn velli af
kolsýru, þarf það að koma neðan að, svo að þrýstingur á því fari
minnkandi á leið þess að opinu. Við þrýstingsminnkunina dregur
úr hæfileika vatnsins til að halda kolsýru í upplausn, æ meira af
kolsýrunni skilst því frá því og myndar bólur, svo að vatnið vellur
upp, líkt og það sjóði. En í þeim lindum. sem hér er um að ræða,
kemur jarðvatnið ekki neðan að, heldur streymir til þeirra um
langan veg undan hægum halla eftir óteljandi smugum í hraunun-
um. Og vegna þess, hve hraunin eru glufótt, getur þrýstingurinn